«Έξαρση» στις διατροφικές διαταραχές στην Ελλάδα - Στο «κόκκινο» η νευρική ανορεξία

«Έξαρση» στις διατροφικές διαταραχές, ιδίως στη νευρική ανορεξία, καταγράφεται στον νεανικό κι εφηβικό πληθυσμό της χώρας μας.

Είναι ενδεικτικό πως ο μέσος όρος ηλικίας των ατόμων που εκδηλώνουν ανορεξία είναι τα 12 έτη και εκείνων που εμφανίζουν βουλιμία τα 14 έτη.

Ολόενα περισσότερες οικογένειες βρίσκονται σημερα αντιμέτωπες με τη διαχείριση των νεότερων μελών τους που εμφανίζουν διατροφικές διαταραχές, με τις περισσότερες ωστόσο να «χρεώνονται» με σημαντική καθυστέρηση τη σωστή «διάγνωση» και συνεπώς με χαμένο χρόνο στην αντιμετώπισή τους.

Συμπεριφορές που συγχέονται -λανθασμένα- με εκείνες της εφηβείας αλλά και άγνοια για το γονιδιακό -βιολογικό υπόβαθρο των διατροφικών διαταραχών έχουν ως αποτέλεσμα αφενός τη ραγδαία εξάπλωση τους, αφετέρου την ελλειμματική αντιμετώπισή τους.

Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση όλων για το θέμα, συμμετέχει για δεύτερη χρονιά στην Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για τις Διατροφικές Διαταραχές, μια πρωτοβουλία που πραγματοποιείται κάθε Μάρτιο σε ολο τον κόσμο.

Στο Ζάππειο, το Σάββατο 3 και την Κυριακή 4 Μαρτίου ειδικοί αλλά και οικογένειες που βίωσαν προβλήματα διατροφικών διαταραχών σε νεότερα μελη τους θα παραβρεθούν για να μοιραστούν όλα τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα αλλά και εμπειρίες ζωής.

Το protothema.gr συνομίλησε με την υπεύθυνη του Κέντρου, ψυχολόγο, ειδικευμένη στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, King’s College London, κυρία Μαρία Τσιάκα για το σημαντικό ζήτημα των διατροφικών διαταραχών, για το προφίλ των ασθενών, για τον ενδεδειγμένο τρόπο για τη διαχείριση τους και κυρίως για το έλλειμμα -δυστυχώς- στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων μας αναφορικά με αυτές.

Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για τις Διατροφικές Διαταραχές

Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε ακόμη πολλές καμπάνιες για την ευαισθητοποίηση αναφορικά με αυτό το μείζον ζήτημα;

Δυστυχώς ως χώρα έχουμε πολύ δρόμο ακόμα στο θέμα της ενημέρωσης.

Μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει μια πανελλαδική καμπάνια ενημέρωσης του κοινού για τις διατροφικές διαταραχές. Σκεφτείτε, ότι ακόμα οι περισσότεροι νομίζουν πως είναι μια καθαρά ψυχολογική νόσος με κοινωνικές προεκτάσεις και ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι απόρροια του μιμητισμού των νεαρών γυναικών να μοιάσουν στα μοντέλα.

Το ευρύ κοινό αγνοεί πως η ανορεξία αλλά και η βουλιμία είναι γονιδιακές βιολογικές νόσοι. Μέσα από τη διημερίδα που διοργανώνουμε στο Ζάππειο 3 και 4 Μαρτίου, στο πλαίσιο της παγκόσμιας εβδομάδας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης γύρω από τις διατροφικές διαταραχές ελπίζουμε να διαφωτίσουμε το κοινό και να περάσουμε ένα μήνυμα ελπίδας για την αποκατάσταση του εγκεφάλου και την πλήρη ανάρρωση από αυτές τις διαταραχές.

Εξηγήστε μας τι σημαίνει οτι ειναι γονιδιακές βιολογικές νόσοι.

Οι διατροφικές διαταραχές είναι γονιδιακές βιολογικές ασθένειες οι οποίες επηρεάζουν τις λειτουργίες του εγκεφάλου, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά και τη στάση του ατόμου απέναντι στην τροφή αλλά και στην οικογένεια.

Είναι νόσοι γενετικές βιολογικές με ψυχολογικές και κοινωνικές προεκτάσεις και όχι το αντίθετο. Αμερικανοί και Βρετανοί επιστήμονες κατάφεραν τα τελευταία χρόνια μέσω απεικονίσεων του εγκέφαλου σε άτομα που νοσούν από ανορεξία, να χαρτογραφήσουν 8 περιοχές που πλήττονται εξαιτίας του υποσιτισμού, οι οποίες επηρεάζουν την στάση και συμπεριφορά των ασθενών.

Κάποια  γονιδιακά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως η τελειομανία, το άγχος, η έμφαση στο λάθος, ο ανταγωνισμός, η αποφευκτικότητα και ο ιδεοψυχαναγκασμός, ο ανταγωνισμός, η παρόρμηση κτλ, σε συνδυασμό με το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που προωθεί μέσω των προτύπων την ισχνότητα του σώματος με οποιοδήποτε κόστος, καθώς και με τον υποσιτισμό αποτελούν το εκρηκτικό μείγμα για να νοσήσει ενα νεαρό άτομο στη φάση που οι ορμόνες (γοναδοτροπίνες) οδηγούν στην εφηβεία.

Ποια είναι η εκτίμησή σας για τις διατροφικές διαταραχές στη χώρα μας; Τι ποσοστό του πληθυσμού αφορούν;

Δεν έχουμε γενικότερα επιδημιολογικές έρευνες γιατί οι πόροι είναι ελάχιστοι αλλά και η κρατική θέληση ισχνή. Είναι λυπηρό να μην υπάρχει εικόνα για το μέγεθος της νόσου αλλά δυστυχώς αυτή είναι πραγματικότητα. Το ποσοστό αυτή την στιγμή προκύπτει από αναγωγή των ποσοστών από τις υπόλοιπες δυτικές χώρες. Υπολογίζουμε ότι νοσεί περίπου το 6-8% του πληθυσμού σε όλο το φάσμα των διατροφικών διαταραχών. Αυτό θα αλλάξει μόνο όταν ειδικοί, οικογένειες και ασθενείς συστρατευθούν στο να ασκήσουν πίεση στην εκάστοτε κυβέρνηση να αντιμετωπίσει με υπευθυνότητα το πρόβλημα στη χώρα μας.

Ποιο είναι το φύλο τους; Πόσο έχουν διαφοροποιηθεί τα χαρακτηριστικά τους την τελευταία δεκαετία;

Στο γενικότερο πληθυσμό το μεγαλύτερο ποσοστό είναι γυναίκες. Όμως και το ποσοστό των αντρών που πλήττεται δεν είναι αμελητέο: Το 25-40% αυτών που νοσούν είναι άντρες. Οι βασικές σκέψεις και συμπεριφορές των ανδρών εστιάζονται κυρίως στην αύξηση μυϊκής μάζας και απώλεια λίπους. Αντισταθμίζουν κυρίως με άσκηση ή με χρήση στεροειδών. Αυτό που παρατηρείται είναι η έξαρση στην ανορεξία βουλιμικού τύπου, η οποία είναι άκρως επικίνδυνη. Οι αθλητές είναι μια ομάδα του πληθυσμού που πλήττεται από τις διατροφικές διαταραχές.

Επίσης, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έξαρση στην ανορεξία, κυρίως σε πολύ νεαρά άτομα ακόμα και παιδιά που βρίσκονται στην προεφηβεία, ενώ τα στατιστικά στοιχεία μας λένε ότι ο μέσος όρος έναρξης της ανορεξίας είναι κοντά στα 12 έτη και της βουλιμίας αντίστοιχα στα 14 έτη. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές, η οικογένεια αργεί να το αντιληφθεί είτε λόγω μυστικότητας των ασθενών, είτε επειδή συγχέουν τις συμπεριφορές της νόσου με εκείνες της εφηβείας. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα η ασθένεια να έχει εξελιχθεί αρκετά. Την τελευταία δεκαετία, ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών μας είναι 30 ετών με 10 χρόνια στη νόσο.

Πάντως, οι διατροφικές διαταραχές χτυπούν αδιακρίτως κοινωνικής τάξης, φύλου και εθνικότητας. Και ας μην ξεχνάμε ότι είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε εφήβους με ψυχική νόσο στην Αμερική και  η  νόσος με το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές νόσους, ξεπερνώντας ακόμη και την χρήση ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ).

Ποιες είναι οι «κλασικές» θεραπευτικές μέθοδοι και ποιες είναι οι νεότερες που εφαρμόζονται στους ασθενείς;

Η παραδοσιακή προσέγγιση της νόσου λειτουργεί από έξω προς τα μέσα και όχι αντίστροφα. Τι εννοώ: Ότι οι προηγούμενες τεχνικές αγνοούν εντελώς τη λειτουργία του εγκεφάλου κάτω από συνθήκες ασιτίας και σε ποιο βαθμό τελικά καθορίζει τις σκέψεις και τις συμπεριφορέςτου ασθενή. Οπότε πέφτουμε στην παγίδα ν’ αποδίδουμε όλα τα κλινικά συμπτώματα στην επιμονή, στην άρνηση του ασθενή να γίνει καλά, στην εμμονή του για έλεγχο κτλ.

Έχει αποδειχθεί πλέον ότι η βιοχημεία  του εγκέφαλου επηρεάζεται σημαντικά από τον υποσιτισμό και στην ανορεξία αλλά και στη βουλιμία οδηγώντας σε ανισορροπία ολόκληρα τμήματα του εγκεφάλου. Βρέθηκε λοιπόν ότι το πάνω μέρος του βρίσκεται σε υπερδιέγερση και το κάτω υπολειτουργεί ή σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ακόμη και απενεργοποιημένο. Μπορείτε να φανταστείτε την λειτουργία του εγκέφαλου του ασθενή σαν ένα διώροφο σπίτι που το ισόγειο είναι 50 τετραγωνικά και ο πρώτος 200! Την ίδια στιγμή, οι νευρώνες λόγω έλλειψης γλυκόζης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης δεν μεταδίδουν επαρκώς τα μηνύματα προς τον εγκέφαλο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην φτάνει το μήνυμα της πείνας, του κορεσμού, της γεύσης και του πόνου στον εγκέφαλο. Επομένως, πώς περιμένουμε ο ασθενής να είναι λειτουργικός και να μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του την νόσο;

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παράπανω η θεραπεία αφορά πρωτίστως στο να πείσει ότι η τροφή είναι το φάρμακο, οπότε η σίτιση είναι το μέσο για να επιτευχθεί σταδιακά η αποκατάσταση του εγκεφάλου. Η θεραπευτική σίτιση ή θεραπευτικό γεύμα είναι η νέα τεχνική για να εμπεδωθεί στον εγκέφαλο η νέα συμπεριφορά. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε ότι ο εγκέφαλος μαθαίνει μόνο μέσω πράξεων και όχι θεωρίας.