Αναπάντητα ερωτήματα για την πτώση του Mirage

«Πληρώνουμε με αίμα τις καθημερινές εχθροπραξίες στο Αιγαίο»: Η φράση ενός αξιωματικού της Πολεμικής Αεροπορίας αποτυπώνει το κλίμα μεταξύ των ιπτάμενων μετά τον άδικο χαμό του σμηναγού Γιώργου Μπαλταδώρου. Η συντριβή του Mirage 2000-5 στη θαλάσσια περιοχή βορειοανατολικά της Σκύρου, το μεσημέρι της Πέμπτης, προκάλεσε μια αλυσίδα από ερωτήματα: Τι πήγε στραβά και χάθηκε για πάντα ένας ικανός και έμπειρος πιλότος με 1.000 ώρες πτήσης;

Ηταν ανθρώπινο λάθος ή μηχανική βλάβη που μπλόκαρε την ομαλή λειτουργία του μαχητικού αεροσκάφους; Τα υπερσύγχρονα υποβοηθητικά συστήματα του Mirage γιατί δεν απέτρεψαν τη συντριβή και τον θάνατο του πιλότου; Εχουν επηρεάσει την επιχειρησιακή ετοιμότητα οι περικοπές των αμυντικών κονδυλίων που επιβλήθηκαν λόγω των μνημονίων; Μήπως έπαιξαν ρόλο οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν την Πέμπτη στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Σκύρου; Είναι απίθανο το ενδεχόμενο να έχει υποβαθμιστεί το επίπεδο της αεροπορικής εκπαίδευσης λόγω της οικονομικής κατάστασης;

Η αποστολή αναχαίτισης δύο τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών την Πέμπτη 12 Απριλίου έμελλε να είναι η τελευταία για τον σμηναγό Γιώργο Μπαλταδώρο. Περίπου στις 11 το πρωί της Πέμπτης έλαβε εντολή απογείωσης από τη Σμηναρχία Μάχης της Σκύρου. Ο 34χρονος σμηναγός και ακόμη ένας ιπτάμενος της Πολεμικής Αεροπορίας, που ήταν σε κατάσταση επιφυλακής, έτρεξαν στα μονοθέσια Mirage 2000-5 και απογειώθηκαν με κατεύθυνση την περιοχή ανάμεσα στη Χίο και τη Λέσβο, όπου τα ραντάρ της Πολεμικής Αεροπορίας είχαν εντοπίσει ένα ζεύγος τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών. Φτάνοντας στην περιοχή όπου βρίσκονταν οι εισβολείς, διαπίστωσαν ότι τα τουρκικά μαχητικά είχαν επιστρέψει στο FIR της Κωνσταντινούπολης. Αφού διασταύρωσαν τις πληροφορίες με το Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων (ΕΚΑΕ), έλαβαν εντολή να συνεχίσουν για λίγο την περιπολία και μετά να επιστρέψουν στη Σκύρο. Αερομαχία με τα τουρκικά μαχητικά δεν υπήρξε. Δεν έγινε καν η διαδικασία της αναγνώρισης και της εικονικής αναχαίτισης των τουρκικών F-16, αφού οι πιλότοι τους απέφυγαν να διασταυρωθούν με τα ελληνικά αεροσκάφη επιφυλακής. Επιστρέφοντας στη Σκύρο, τα δύο μονοθέσια Mirage της 331 Μοίρας Παντός Καιρού πετούσαν σε χαμηλό ύψος, περίπου 3.000 πόδια, κινούμενα σχεδόν σε ευθεία γραμμή από τη Λέσβο προς το αεροδρόμιο διασποράς. Προσεγγίζοντας τη βάση τους, τα δύο Mirage 2000-5 άρχισαν να κατεβαίνουν για να μπουν στην τελική διαδικασία της προσγείωσης. Φαινομενικά οι καιρικές συνθήκες ήταν καλές: επικρατούσαν ασθενείς, βόρειοι-βορειοανατολικοί άνεμοι 2 μποφόρ και η θερμοκρασία εδάφους ήταν 16 βαθμοί Κελσίου.

Ωστόσο, στην περιοχή επικρατούσε χαμηλή νέφωση. Από την ανασύνθεση των τελευταίων λεπτών πριν από τη συντριβή του Mirage που πιλοτάριζε ο σμηναγός Μπαλταδώρος, προκύπτει ότι την ώρα που τα δύο μαχητικά κατέβαιναν αντιμετώπισαν σύννεφα μαζί με υγρασία και θολούρα, μία μεικτή κατάσταση που περιόριζε πολύ την ορατότητα. Τότε ο σμηναγός Μπαλταδώρος, ως αρχηγός του σχηματισμού, έδωσε εντολή να κατεβούν χαμηλά, κάτω από τα σύννεφα. Αρχίζοντας τη διαδικασία καθόδου, είχαν να αντιμετωπίσουν την πυκνή χαμηλή νέφωση, που σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν έχει προκαλέσει στους πιλότους παραισθήσεις ή και απώλεια προσανατολισμού. Πληροφορίες αναφέρουν ότι κάποια στιγμή στη διαδικασία της καθόδου, το δεύτερο Mirage του σχηματισμού έχασε την επαφή με το μαχητικό του σμηναγού Μπαλταδώρου. Εκείνη τη στιγμή ο δεύτερος πιλότος, λειτουργώντας όπως προβλέπουν οι κανονισμοί σε περίπτωση απώλειας επικοινωνίας με το άλλο μαχητικό του ζεύγους, τράβηξε το πηδάλιο για να ανέβει ψηλά ελπίζοντας ότι θα ανακτήσει οπτική επαφή και επικοινωνία με το Mirage του 34χρονου πιλότου που χάθηκε. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι τη στιγμή που ο δεύτερος πιλότος του σχηματισμού τράβηξε το πηδάλιο για να ανέβει ψηλά βρισκόταν σε ύψος 500 ποδών... Η απαγκίστρωση του δεύτερου Mirage, δηλαδή η έναρξη εκ νέου της ανοδικής πορείας, έγινε όταν το δεύτερο μαχητικό βρισκόταν σε ύψος μόλις 200 πόδια -περίπου 70 μέτρα- από την επιφάνεια της θάλασσας. Και αυτό διότι ένα μαχητικό που βρίσκεται σε διαδικασία ταχείας καθόδου δεν ανακτά ύψος αμέσως μόλις ο χειριστής τραβήξει για να ανέβει. Εκείνη την ώρα, 12.15 μεσημέρι της Πέμπτης 12 Απριλίου, εκτιμάται ότι το μαχητικό του σμηναγού Μπαλταδώρου είχε προσκρούσει στην επιφάνεια της θάλασσας. Ο άτυχος 34χρονος δεν πρόλαβε να αναφέρει το παραμικρό σχετικά με την κατάσταση του αεροσκάφους ή την πορεία πτήσης του Mirage στον Πύργο Ελέγχου της Σκύρου. Οι αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας που έχουν αναλάβει τη διερεύνηση του ατυχήματος θα αξιοποιήσουν όλα τα στοιχεία που προκύπτουν από τα συντρίμμια που έχουν περισυλλεγεί για να διακριβώσουν τα αίτια της πτώσης.

Από το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας λένε ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί κανένα ενδεχόμενο, συμπεριλαμβανομένης της αιφνίδιας μηχανικής βλάβης. Αμέσως μετά την απώλεια του στίγματος του πρώτου Mirage, ξεκίνησε η επιχείρηση έρευνας για τον εντοπισμό του αγνοούμενου πιλότου. Χρειάστηκαν περίπου τρεις ώρες μέχρι να βρεθούν τα συντρίμμια που επαλήθευαν τους χειρότερους φόβους των αξιωματικών της Πολεμικής Αεροπορίας. Το Mirage 2000-5 του σμηναγού Μπαλταδώρου, το αεροσκάφος 546 που είχε παραληφθεί το 2007 και είχε συμπληρώσει 800 ώρες πτήσης, είχε συντριβεί στην επιφάνεια της θάλασσας σε απόσταση 9 ναυτικών μιλίων ΒΑ της Σκύρου. Με απογοήτευση, τα πληρώματα των ελικοπτέρων Super Puma και Sikorsky που είχαν αναλάβει να εντοπίσουν τον πιλότο και τα αλιευτικά σκάφη που συνέδραμαν βρήκαν μόνο την κάσκα του, κάποια τμήματα από το κιτ επιβίωσης, μεταξύ των οποίων τη σωσίβια λέμβο και άλλα στοιχεία τα οποία δεν άφηναν καμία αμφιβολία ότι ο Γιώργος Μπαλταδώρος ήταν νεκρός. Αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας πιθανολογούν ότι την τελευταία στιγμή ο σμηναγός Μπαλταδώρος προσπάθησε να τραβήξει το μαχητικό αεροσκάφος ψηλά, όμως δεν πρόλαβε. Ως πιθανότερο προβάλλει το σενάριο το Mirage 2000-5 να προσέκρουσε στην επιφάνεια της θάλασσας με την ουρά. Εξειδικευμένα συνεργεία με δύτες από τη μονάδα ΚΟΣΥΘΕ της Πολεμικής Αεροπορίας ψάχνουν να εντοπίσουν την άτρακτο ή μεγάλα τμήματα του αεροσκάφους, σε βάθη που μπορεί να προσεγγίζουν ακόμη και τα 800 μέτρα. Η προσπάθεια είναι να ανελκυστούν τμήματα του αεροσκάφους, να βρεθεί ο καταγραφέας στοιχείων πτήσης -το λεγόμενο flight recorder- ώστε να ολοκληρωθεί η ανασύνθεση της μοιραίας πτήσης και να αποσαφηνιστεί τι έφταιξε και χάθηκε ο σμηναγός Μπαλταδώρος.

Προβλήματα στα Mirage

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, τα γαλλικά μαχητικά αεροσκάφη Mirage χρησιμοποιούνταν λιγότερο από τα αμερικανικής κατασκευής F-16 στις καθημερινές επιχειρησιακές αποστολές αναχαίτισης των τουρκικών μαχητικών. Ο λόγος ήταν ότι, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της Τουρκίας να αγοράσει Mirage, η Γαλλία αρνούνταν και η ελληνική πλευρά δεν ήθελε να επιτρέψει στους γείτονες να αποκωδικοποιήσουν τα τρωτά σημεία ενός πανάκριβου οπλικού συστήματος, ούτε και να αποκαλύψει τα πλεονεκτήματά του έναντι των F-16. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών άλλαξε τα δεδομένα, αφού οι διαθεσιμότητες των ελληνικών μαχητικών έχουν μειωθεί λόγω έλλειψης ανταλλακτικών. Μόλις πριν από 10 ημέρες η Επιτροπή Εξωτερικών και Αμυνας έδωσε το πράσινο φως να διατεθεί 1 δισ. ευρώ για κάλυψη άμεσων αναγκών σε προμήθεια πυρομαχικών και ανταλλακτικών για κρίσιμα οπλικά συστήματα, μεταξύ των οποίων και τα αεροσκάφη Mirage. Τα γαλλικά μαχητικά έχουν χαμηλή διαθεσιμότητα λόγω μιας σειράς ζητημάτων. Το βασικό πρόβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων σήμερα είναι το λεγόμενο follow on support, δηλαδή η συντήρηση των όπλων, κυρίως με ανταλλακτικά. Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να παρερμηνευτεί, ούτε και αποτελεί υπαινιγμό ότι το Mirage που κατέπεσε στη Σκύρο μπορεί να είχε τεχνικό πρόβλημα, αφού σε αυτό το ενδεχόμενο το αεροσκάφος δεν θα είχε πάρει έγκριση να πετάξει.

Ωστόσο τα προβλήματα συντήρησης δημιουργούν ένα ντόμινο από θέματα: η έλλειψη ανταλλακτικών σημαίνει ότι πολλά αεροσκάφη είναι καθηλωμένα στο έδαφος. Η χαμηλή διαθεσιμότητα των αεροσκαφών σημαίνει ότι οι πιλότοι δεν πετούν συχνά ή όταν είναι στον αέρα πετούν περισσότερη ώρα για να αποφεύγονται φθορές από τις συνεχείς προσαπογειώσεις. Ολα αυτά τα δεδομένα δημιουργούν μια αλυσίδα που αυξάνει το ρίσκο για τους χειριστές των μαχητικών που πρέπει να είναι ετοιμοπόλεμοι, προσηλωμένοι στο καθήκον τους, να πετούν τακτικά και να νιώθουν σιγουριά για το όπλο τους. Νηφάλια αλλά χωρίς χρονοτριβή, οι πολιτικοί αγκιτάτορες θα πρέπει να αναρωτηθούν: Τι βοήθεια δίνουν στους πιλότους; Τι υποστήριξη προσφέρουν στους ανθρώπους που παίζουν τη ζωή τους κορόνα γράμματα για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας; Με ποια συχνότητα εκπαιδεύονται οι πιλότοι μας για να διατηρούν τη μαχητική τους ικανότητα σε υψηλό επίπεδο; Είναι λογικό να διακινδυνεύουμε ανθρώπινες ζωές και πανάκριβα οπλικά συστήματα επειδή αμελήσαμε να τα συντηρήσουμε;