Στο ΣτΕ ο «γόρδιος δεσμός» ομόφυλου ζευγαριού

Το Συμβούλιο της Επικρατείας καλείται να λύσει τον γόρδιο δεσμό για το ποιο επώνυμο θα λάβει και αν μπορεί να καταχωρηθεί στο ληξιαρχείο το πρώτο παιδί που γεννήθηκε από Ελληνίδα μητέρα ομόφυλου ζευγαριού που τεκνοποίησε με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση προωθεί νομοσχέδιο για «την προώθηση των θεσμών της αναδοχής και υιοθεσίας», κάτι που ανοίγει διάπλατα το παράθυρο αναδοχής παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια, αναδεικνύονται τα τεράστια κενά της ήδη υπάρχουσας «προχειροκατασκευασμένης» νομοθεσίας για το σύμφωνο συμβίωσης. Αυτό έχει ως συνέπεια να μην είναι εφικτό να αναγνωριστεί η ύπαρξη μιας ανθρώπινης οντότητας, με ό,τι αυτό μπορεί σημαίνει για τον 21ο αιώνα που διανύουμε.

Στην Αγγλία, τον Οκτώβριο του 2013, δύο Ελληνίδες μόνιμοι κάτοικοι παραθαλάσσιου προαστίου της Αττικής, η Δ. και η Α., παντρεύτηκαν σύμφωνα με τους κανόνες του βρετανικού δίκαιου. Το πρώτο δεκαήμερο του 2016 σύναψαν στη χώρα μας σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, το οποίο καταχωρήθηκε σε ληξιαρχείο της Αττικής. Στο μεσοδιάστημα, δηλαδή τον Ιούνιο του 2015, η Α. με τη συγκατάθεση της Δ. υποβλήθηκε στη Βαρκελώνη σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με τη συμμετοχή τράπεζας σπέρματος. Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την ισπανική νομοθεσία επιτρέπεται στα ομόφυλα ζευγάρια να τεκνοθετήσουν, είτε αυτά έχουν τελέσει γάμο είτε έχουν συνάψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης.

Στη Βαρκελώνη, ως γονέας του παιδιού που θα γεννιόταν από την Α. δηλώθηκε η Δ. Πράγματι, μετά από 9 μήνες, τον Μάρτιο του 2016, η Α. έφερε στον κόσμο ένα αγοράκι, το οποίο σήμερα είναι 2 ετών.

Το παιδί δηλώθηκε σε ληξιαρχείο της περιοχής των Ανακτόρων του Μπάκιγχαμ με το επώνυμο της Δ. και με μητέρα την Α. Ως γονέας του παιδιού μάλιστα καταγράφηκε η Δ. Αυτό προκύπτει εξάλλου και από βεβαίωση της αναπληρώτριας ληξιάρχου του Λονδίνου. Το ζευγάρι των γυναικών επιχείρησε να δηλώσει το παιδί στο ληξιαρχείο της περιοχής όπου διέμενε μόνιμα στην Αττική, από το οποίο, όμως, έλαβε την απάντηση ότι δεν μπορεί να καταχωρηθεί η ληξιαρχική πράξη γέννησης του Ηνωμένου Βασιλείου στα ελληνικά ληξιαρχεία. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, και συγκεκριμένα το άρθρο 9 του νόμου 4356/2016 που αφορά το σύμφωνο συμβίωσης, προβλέπεται ότι «το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα κατάρτισε το σύμφωνο». Με άλλα λόγια, η διάταξη αυτή αφορά το τεκμήριο της πατρότητας για τα ετερόφυλα ζευγάρια, το τέκνο των οποίων εγγράφεται κανονικά στη ληξιαρχική μερίδα του πατέρα ή της μητέρας. Αντίθετα, σε περίπτωση ομόφυλων ζευγαριών δεν υφίσταται τεκμήριο πατρότητας.

Στην προκειμένη περίπτωση, όπου το σύμφωνο συμβίωσης αφορά ομόφυλο ζευγάρι, το παιδί που γέννησε η Α, σύμφωνα με την ελληνική έννομη τάξη, είναι τέκνο αυτής γεννημένο εκτός γάμου και συνεπώς πρέπει να φέρει το επώνυμό της και όχι το επώνυμο της Δ. Η άρνηση του ελληνικού ληξιαρχείου να εγγράψει το παιδί έχει ως αποτέλεσμα -πλέον των άλλων νομικών και πραγματικών ζητημάτων που ανακύπτουν- να μην μπορεί να λάβει διαβατήριο.

Το ίδιο, όμως, πρόβλημα αντιμετωπίζει το ζευγάρι με το παιδί και στην Αγγλία καθώς, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, το βρετανικό δίκαιο δεν επιτρέπει στα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών να λαμβάνουν ταξιδιωτικά έγγραφα πριν από τη συμπλήρωση του 5ου έτους της ηλικίας τους. Ολα αυτά μαζί, λοιπόν, έχουν ως συνέπεια το ζευγάρι μαζί με το παιδί να παραμένουν προσωρινά στο Λονδίνο, παρά το γεγονός ότι είναι μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας. Η υπόθεση έφτασε και συζητήθηκε στο Δ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (με προεδρεύοντα τον αντιπρόεδρο Χρήστο Ράμμο και εισηγήτρια τη σύμβουλο Επικρατείας Ολγα Παπαδοπούλου) μετά από αίτηση του ανήλικου παιδιού που κατατέθηκε από την Α. και τη Δ.

Οι δικηγόροι του ζεύγους, Βασίλης Χειρδάρης και Νικόλαος Πινάτσης, κατά τη συζήτηση της υπόθεσης τόνισαν ότι η άρνηση εγγραφής του παιδιού από τον ληξίαρχο στην Ελλάδα καθιστά ανύπαρκτη την υπόστασή του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναγνωριστεί. Την ίδια στιγμή παραβιάζεται η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η διεθνής σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, το Σύνταγμα, ενώ παρεμποδίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε., κάτι που έχει κατοχυρωθεί νομοθετικά. Επισημάνθηκε επίσης ότι, σύμφωνα με τη νομοθεσία, ο ληξίαρχος πρέπει να κάνει έναν τυπικό έλεγχο των δημοσίων εγγράφων και όχι να εισέλθει σε έλεγχο ουσίας.