Αέριο γέλιου: Πότε μπορεί να προκαλέσει το θάνατο

Μπαλόνια με αέριο γέλιου, ιλαρυντικό αέριο, αέριο ευθυμίας, αέριο των ηλιθίων, laughing gas, hippy crack: οι ονομασίες για τα μπαλόνια με το υποξείδιο του αζώτου είναι πολλές, η ουσία κατά τους ειδικούς όμως είναι μία: περιέχουν ναρκωτικό.

Το υποξείδιο του αζώτου (N2O), ένα άχρωμο, άοσμο και άγευστο, μη αναφλέξιμο αέριο, γνωστό κυρίως σε οδοντιάτρους, γιατρούς, μηχανικούς και ζαχαροπλάστες, που αξιοποιούν έκαστος στο πεδίο του τις ιδιότητές του, την τελευταία δεκαετία μετεξελίχθηκε σε ένα φθηνό και μοδάτο ναρκωτικό στη Βρετανία. Μάλιστα, η κυκλοφορία και η χρήση του εκτινάχθηκαν σε τέτοιο επίπεδο που η βρετανική κυβέρνηση το συμπεριέλαβε στη λίστα με τις νέες ελεγχόμενες ναρκωτικές ουσίες όταν έθεσε σε ισχύ τον Νόμο περί Ψυχοδραστικών Ουσιών τον Μάιο του 2016. Είχαν προηγηθεί δεκάδες κλοπές του αερίου από νοσοκομεία της χώρας και τουλάχιστον 27 θάνατοι το διάστημα 2006-2016.

Τα τελευταία χρόνια το υποξείδιο του αζώτου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διασκέδασης των νεαρών τουριστών από τη Γηραιά Αλβιόνα -και όχι μόνο- που επισκέπτονται συγκεκριμένα νησιά στην Ελλάδα. Η υπερβολική και εκτός ορίων κατανάλωση αλκοόλ, που είναι συνυφασμένη με τις διακοπές των Βρετανών σε προορισμούς όπως η Κέρκυρα, η Ρόδος και η Κρήτη, έχει εμπλουτιστεί πλέον και με τη χρήση της «αθώας» και «νόμιμης», κατά τους ίδιους τους χρήστες, αυτής ουσίας.

Οι συλλήψεις ιδιοκτητών ή υπευθύνων καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος για την παράνομη διάθεση του υποξειδίου του αζώτου βρίσκονται και φέτος -όπως και τα προηγούμενα δύο χρόνια- στην ημερήσια διάταξη, γεμίζοντας με ταχύ ρυθμό τα αστυνομικά δελτία συμβάντων και τις δικαστικές αίθουσες εάν κινείται η διαδικασία του αυτοφώρου. Ηδη έχουν γίνει αρκετές συλλήψεις και κατασχέσεις συσκευασιών με «αέριο γέλιου» σε Ρόδο και Κρήτη, με τους συλληφθέντες να διώκονται βάσει του νόμου -ή μήπως του κενού νόμου;- για νοθεία τροφίμων. Μάλιστα, στη Ρόδο πέρυσι τον Απρίλιο ο δικηγόρος Ιωάννης Ιωαννίδης, διαπιστώνοντας ότι το συγκεκριμένο ναρκωτικό διακινείται μαζικά σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, υπέβαλε αναφορά στις αστυνομικές και εισαγγελικές αρχές, ζητώντας παράλληλα την υπαγωγή της ουσίας στον κατάλογο των ναρκωτικών ουσιών και την τιμωρία όσων παρανόμως το διακινούν.

Με πολύ μικρότερο -ευτυχώς- ρυθμό γεμίζουν οι μονάδες υγείας, δημόσιες και ιδιωτικές, με τους νεαρούς χρήστες που απολαμβάνουν τη σύντομη χαλάρωση και ευφορία που προκαλεί το εισπνεόμενο αέριο γέλιου, αλλά τελικά λυγίζουν από τις απρόβλεπτες παρενέργειές του στον οργανισμό τους. Η εισπνοή υποξειδίου του αζώτου μέσα από τα μπαλόνια δημιουργεί αίσθηση χαλάρωσης και ευφορίας σε όποιον το εισπνέει και στη συνέχεια, όπως μαρτυρά το όνομά του, προκαλεί γέλιο, ασταμάτητο και χωρίς προφανή εξήγηση και αιτία. Η επίδραση του αερίου διαρκεί περίπου ένα λεπτό και η ευφορία που νιώθει ο χρήστης οφείλεται στην υποξία, την έλλειψη δηλαδή οξυγόνου. Η υποξία είναι όμως αυτή που μπορεί να οδηγήσει σε ασφυξία ή και στον θάνατο λόγω ασφυξίας.

Στο νοσοκομείο της Κέρκυρας όλοι θυμούνται τα μετρημένα μεν στα δάχτυλα του ενός χεριού, αλλά πρωτόγνωρα για το προσωπικό περιστατικά της περσινής τουριστικής περιόδου με τους νεαρούς Βρετανούς που νοσηλεύτηκαν μετά την κατανάλωση αλκοόλ και τη χρήση αερίου γέλιου. Ακόμη πιο μελανή είναι η αναδρομή σε εκείνα της Κρήτης: πολλά τα περιστατικά που αντιμετωπίστηκαν μετά την αλόγιστη και ξέφρενη εισπνοή αερίου γέλιου και βαριά η σκιά του συμβάντος με τη 18χρονη που χρειάστηκε να εισαχθεί στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου.
Για τη σοβαρή κατάσταση της κοπέλας ενοχοποιήθηκε αρχικά και, σύμφωνα με τις καταθέσεις των φίλων της, η χρήση αερίου γέλιου μαζί με ποτό, ωστόσο οι γιατροί διαπίστωσαν πως η 18χρονη είχε προσβληθεί από μηνιγγίτιδα - η ασθενής τελικά κατέληξε σε νοσοκομείο της χώρας της λίγο μετά τη διακομιδή της από Ελλάδα.

Στην Κρήτη, το Εργαστήριο Τοξικολογίας και Εγκληματολογικής Χημείας του Πανεπιστημίου Ηρακλείου τα τελευταία χρόνια ταυτοποιεί το περιεχόμενο αμπουλών και φιαλών με το συγκεκριμένο ναρκωτικό. Οι θερινοί μήνες, από Ιούνιο μέχρι και Αύγουστο, όπου οι νεαροί τουρίστες φτάνουν στο νησί με αμείωτο ρυθμό έχοντας ως στόχο να διασκεδάσουν πολύ, φθηνά και με κάθε τρόπο, είναι και οι πιο απαιτητικοί στο συγκεκριμένο πεδίο του Εργαστηρίου.

Αλλοδαποί και Ελληνες ντίλερ

Οι κατασχέσεις από την Αστυνομία είναι συνεχείς, αλλά συνεχής φαίνεται πως είναι και η τροφοδότηση με μπαλόνια με αέριο γέλιου των διψασμένων τουριστών εντός μπαρ και κλαμπ αλλά και εκτός, στους δρόμους και τις παραλίες, από αλλοδαπούς και Ελληνες ντίλερ.

«Το υποξείδιο του αζώτου διατίθεται στην αγορά σε μορφή αμπούλας, η οποία τοποθετείται σε ειδική φιάλη αποσυμπίεσης. Η διανομή στους ενδιαφερόμενους γίνεται με μπαλόνια γεμισμένα με το εν λόγω αέριο», εξηγεί ο διευθυντής του Εργαστηρίου, καθηγητής Τοξικολογίας Αριστείδης Τσατσάκης, και μας συστήνει τη ναρκωτική ουσία των μπαλονιών: «Το υποξείδιο του αζώτου έχει την ικανότητα να αντιδρά με τα άτομα οξυγόνου και να μετατρέπεται σε μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ), το οποίο αντιδρά με το όζον, αποτελώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν φυσικά προερχόμενο ρυθμιστή του στρατοσφαιρικού όζοντος. Αποτελεί επίσης έναν από τους κυριότερους ρύπους καθώς και ένα από τα κύρια αέρια του θερμοκηπίου. Χρησιμοποιείται ως οξειδωτικό μέσο στους πυραύλους και στους αγώνες αυτοκινήτων για να αυξηθεί η ισχύς των κινητήρων. Μάλιστα, σε υψηλές θερμοκρασίες είναι τόσο ισχυρό οξειδωτικό όσο και το μοριακό οξυγόνο. Ενδιαφέρον έχει η χρήση του και στη ζαχαροπλαστική προς αύξηση του όγκου της κρέμας σαντιγί. Η αναισθητική και αναλγητική του δράση το καθιστούν χρήσιμο εργαλείο στη χειρουργική και την οδοντιατρική. Η χρήση του για ιατρικούς σκοπούς ξεκίνησε στις αρχές του 19ου αιώνα».

Ωστόσο, στους ειδικούς μόνο ανησυχία προκαλούν οι επιπτώσεις της κατανάλωσης υποξειδίου του αζώτου, είτε πρόκειται για κατανάλωση που γίνεται αυτοτελώς είτε σε συνδυασμό με αλκοόλ. «Το πρόβλημα ξεκινάει όταν η ουσία αυτή δεν βρίσκεται στα χέρια των ειδικών, αλλά σε νεαρά κυρίως άτομα που τη χρησιμοποιούν ως ναρκωτικό. Η ανεξέλεγκτη και μη κατάλληλη χρήση του υποξειδίου του αζώτου ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Παρότι θεωρείται ναρκωτικό αέριο χαμηλής τοξικότητας, εντούτοις στη διεθνή κοινότητα έχουν καταγραφεί δεκάδες περιστατικά θανάτου. Τα κυρίως ιατροδικαστικά ευρήματα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αυτά ενός ασφυκτικού θανάτου», λέει ο ιατροδικαστής, πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρίας (ΕΙΕ) Γρηγόρης Λέων.

Και παρότι «η κατανάλωση του υποξειδίου του αζώτου δεν φαίνεται να οδηγεί σε εξάρτηση ή τουλάχιστον δεν έχει παρατηρηθεί αυτό μέχρι τώρα», όπως αναφέρει ο κ. Τσατσάκης, το αποτέλεσμα από τις «επικίνδυνες εισπνοές» παραμένει βαρύ και χωρίς καλή πρόγνωση: «Η βαριά ή χρόνια χρήση υποξειδίου του αζώτου καθιστά ανενεργή τη βιταμίνη Β12, γεγονός που οδηγεί στη λειτουργική ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, φαινόμενο που αρχικά φέρνει μούδιασμα στα δάχτυλα και μπορεί να εξελιχθεί σε περιφερική νευροπάθεια και μεγαλοβλαστική αναιμία». «Ζαλάδα, αποπροσανατολισμός, απώλεια ισορροπίας, εξασθένιση της μνήμης και της νόησης είναι οι πιο συχνές παρενέργειες κατανάλωσης αερίου του γέλιου», περιγράφει ο κ. Τσατσάκης τις σοβαρές και με απρόβλεπτη εξέλιξη παθολογικές καταστάσεις που επιφέρει στους ανυποψίαστους ή μη νεαρούς η εισπνοή των «αθώων» χρωματιστών μπαλονιών.