Άμφισσα: Η πρώτη πόλη της Ρούμελης που ξεσηκώθηκε το 1821

Η Άμφισσα, Σάλωνα κατά την τουρκοκρατία, ήταν η πρώτη πόλη της Στερεάς Ελλάδας που επαναστάτησε κατά των Τούρκων αμέσως μετά την κήρυξη της Επανάστασης στις 25 Μαρτίου 1821.

Οι επαναστατικές δυνάμεις υπό τον οπλαρχηγό Πανουργιά, πέτυχαν την πρώτη τους σημαντική νίκη, απελευθερώνοντας λίγες μέρες αργότερα το φημισμένο της κάστρο.

Photo P17

Ξακουστοί αγωνιστές της Εθνεγερσίας, όπως ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας, ο Γιάννης Μακρυγιάννης, ο Δυοβουνιώτης, ο Τράκας, ο Μητρόπουλος κ.α. κατάγονταν από την περιοχή της Άμφισσας, που έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην Επανάσταση του 1821.

Η «άλωση» του κάστρου των Σαλώνων

Η κήρυξη της Επανάστασης βρίσκει τον Πανουργιά, μαζί με τους 60 αρματολούς του, στη Μονή του Προφήτη Ηλία έξω από τα Σάλωνα. Σε συνέλευση που πραγματοποιείται παρουσία των προεστών της περιοχής, αποφασίζεται γενική επίθεση κατά των Τούρκων στην Άμφισσα, ενώ ζητείται ενίσχυση των επαναστατικών δυνάμεων με άνδρες από ολόκληρη την Ρούμελη.
Το ξημέρωμα της 27ης Μαρτίου 1821 βρήκε τον Πανουργιά και τους άνδρες του να πολιορκούν το ισχυρό φρούριο των Σαλώνων, μέσα στο οποίο είχε προλάβει να κλειστεί η τουρκική φρουρά της πόλης, που αποτελούνταν από 600 άτομα.

Οι Τούρκοι αν και ήταν καλά οπλισμένοι είχαν ν’ αντιμετωπίσουν την έλλειψη ποσίμου νερού, μια και οι επαναστάτες είχαν καταφέρει να διακόψουν κάθε παροχή προς το εσωτερικό του κάστρου. Προσπάθεια των πολιορκημένων να κυριεύσουν κοντινή πηγή απέτυχε, σημάνοντας την αρχή του τέλους. Ελλείψη νερού και τροφίμων η τουρκική φρουρά, δέχτηκε τελικά να παραδοθεί ζητώντας να μην υπάρξουν αντίποινα, από τους Επαναστατημένους. Ο Πανουργιάς αποδέχτηκε το αίτημα και λέγεται πως καθιστός έξω από την κεντρική πύλη του κάστρου, παραλάμβανέ τα όπλα που του παρέδιδαν οι Τούρκοι εγκαταλείποντάς το στις 10/4/1821 μετά από 14 ημέρες πολιορκίας. Τα λάφυρα που άφησε πίσω της η τουρκική φρουρά του κάστρου, ήταν σημαντική για την ενίσχυση του αγώνα.

Ξακουστοί αγωνιστές της Εθνεγερσίας, όπως ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Γκούρας, ο Γιάννης Μακρυγιάννης, ο Δυοβουνιώτης, ο Τράκας, ο Μητρόπουλος κ.α. κατάγονταν από την περιοχή της Άμφισσας, που έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην Επανάσταση του 1821.

Για την ιστορία, μετά την απελευθέρωση, τα Σάλωνα έγιναν η πρωτεύουσα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας με την ίδρυση του Αρείου Πάγου των Σαλώνων όπου ψηφίστηκε το Σύνταγμα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας. Το 1825 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν ξανά τα Σάλωνα, για μερικούς μήνες, ενώ το ίδιο συμβαίνει και το 1826, από τον Κιουταχή. Τη δεύτερη φορά, οι Τούρκοι θα κρατήσουν την πόλη μέχρι το 1829, όταν και θα την παραδώσουν στον Δημήτριο Υψηλάντη. Έχοντας επίσημα ξαναπάρει το όνομα Άμφισσα, η πόλη προοδεύει και τα οθωμανικά κτίρια, μεταξύ των οποίων και έξι τζαμιά, κατεδαφίζονται, όμως ο σεισμός του 1870 γκρεμίζει πολλά παλιά κτίρια στην πόλη.

1821 - 2019

Σχεδόν 198 χρόνια μετά, την Κυριακή 14 Απριλίου 2019, η Άμφισσα θα τιμήσει τη σημαντική επέτειο, ο εορτασμός της οποίας προβλέπεται με Προεδρικό Διάταγμα το οποίο και αποδίδει τη σημασία απελευθέρωσης του πρώτου κάστρου κατά την Επανάσταση του 1821.

Τα τελευταία χρόνια ο δήμαρχος Δελφών Αθανάσιος Παναγιωτόπουλος, έχει θέσει ως προτεραιότητα την αναβάθμιση των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του εορτασμού, με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης αλλά και την ανάδειξη της πόλης ως προορισμού που σχετίζεται με τη νεότερη ιστορία της χώρας.

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων ξεχωρίζουν η αναπαράσταση απελευθέρωσης του κάστρου των Σαλώνων το απόγευμα του Σαββάτου 13/4/2019 η αναπαράσταση απελευθέρωσης του κάστρου των Σαλώνων, με τη συμμετοχή μελών αναβιωτικών ομάδων, συλλόγων, σωματείων κ.α. ντυμένων με παραδοσιακές στολές εποχής. Η αναπαράσταση θα παρουσιαστεί σε τρία δρώμενα. Αρχικά στην Οικία Πανουργιά (18:00), στη συνέχεια στη θέση «Πηγάδια» (19:00) και στη συνέχεια στο Κάστρο (19:30) όπου και θα αναπαρασταθεί η πολιορκία και η απελευθέρωση. Θα ακολουθήσει παραδοσιακό γλέντι στην Πλατεία Κεχαγιά.

Οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν το πρωί της Κυριακής 14/4/2019, με Δοξολογία, κατάθεση στεφάνων και στρατιωτική και πολιτική παρέλαση, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας κ.Προκόπη Παυλόπουλου που θα τιμήσει με την παρουσία του τους εορτασμούς.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εγκαινιάσει το Μουσείο Ελληνικής Επανάστασης, που στεγάζεται στην οικία του οπλαρχηγού Πανουργιά στο ιστορικό κέντρο της Άμφισσας,