Αυθαίρετα: Το ΣτΕ «γκρεμίζει» τους οικισμούς μέσα σε δάση

Αντισυνταγματικές κρίθηκαν από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) οι «οικιστικές πυκνότητες» εντός των δασικών εκτάσεων, δηλαδή οι οικισμοί αυθαιρέτων (ανεξάρτητα του μεγέθους τους) μέσα στους δασικούς ιστούς, οι οποίοι εξαιρούνται από τους δασικούς χάρτες και παράλληλα ακυρώθηκε η υπ’ αριθμ. 34844/11.7.2016 κοινή απόφαση του υπουργού και του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ για το επίμαχο ζήτημα θα διαδραματίσει καθοριστικό παράγοντα τόσο για τους δασικούς χάρτες, όσο και για την περιφρούρηση και μη επέκταση των οικισμών αυθαιρέτων μέσα στους δασικούς ιστούς.

Ειδικότερα, ακυρώθηκε η επίμαχη υπουργική απόφαση με την οποία έγινε ο προσδιορισμός του περιγράμματος της «οικιστικής πύκνωσης», κατά την έννοια του νόμου 3889/2010 (άρθρο 23 παρ. 4), μετά από αίτηση ακύρωσης του Παγκόσμιου Ταμείο για τη Φύση – WWF. Να σημειωθεί ότι οι περιοχές «οικιστικής πυκνότητας» περικλείονται στους χάρτες με «ιώδες περίγραμμα».

Συγκεκριμένα, αντισυνταγματική είναι η νομοθετική πρόβλεψη με την οποία εξαιρούνται από την ανάρτηση των δασικών χαρτών οι περιοχές όπου έχουν αναπτυχθεί «οικιστικές πυκνώσεις», καθώς μάλιστα η εξαίρεση των εκτάσεων αυτών δεν υπαγορεύεται από κανένα σκοπό δημοσίου συμφέροντος, σύμφωνα με την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Οι διατάξεις προσκρούουν στο Σύνταγμα

Αναλυτικότερα, η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου με μια σειρά αποφάσεών της (υπ΄ αριθμ. 685 - 688/2019) έκρινε ότι οι σχετικές διατάξεις των νόμων 3889/2010 και 4389/2016 είναι αντίθετες στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος, κ.λπ.

Ειδικότερα, η Ολομέλεια του ΣτΕ με πρόεδρο την Αικατερίνη Σακελλαροπούλου και εισηγητή το σύμβουλο Επικρατείας Χρήστο Ντουχάνη, επισημαίνει ότι «από τις διατάξεις των άρθρων 24 παρ. 1 και 117 παρ. 3 του Συντάγματος συνάγεται ότι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, ως φυσικά αγαθά, και ανεξαρτήτως της ειδικότερης ονομασίας ή της θέσης τους, υπάγονται σε ιδιαίτερο και αυστηρό προστατευτικό καθεστώς, με σκοπό τη διατήρηση της κατά προορισμό χρήσης τους, ανατίθεται δε στον κοινό νομοθέτη η θέσπιση των επιβαλλομένων προληπτικών ή κατασταλτικών μέτρων για την επίτευξη του σκοπού αυτού» και συνεχίζει:

«Η συνταγματική υποχρέωση διαφύλαξης του εν γένει δασικού πλούτου της χώρας καθιστά κατ' εξαίρεση μόνον επιτρεπτή τη μεταβολή της μορφής των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, εφόσον προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη χρήση, επιβαλλόμενη από λόγους δημοσίου συμφέροντος, ενώ ουδέποτε αποτελεί προέχουσα χρήση η αξιοποίηση δασικού χαρακτήρα εκτάσεων για οικιστικούς σκοπούς, οι οποίοι δεν συνιστούν λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, που θα δικαιολογούσαν τη μεταβολή του προορισμού του δάσους».

«Συνταγματική υποχρέωση η κατάρτιση δασολογίου»

Εξάλλου, σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, «ο συνταγματικός νομοθέτης, γνωρίζοντας ότι η προστατευτική του δασικού πλούτου νομοθεσία, οσοδήποτε ολοκληρωμένη και αυστηρή, δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί την αποτελεσματική προστασία του χωρίς τον έγκυρο εντοπισμό και την καταγραφή των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων, ανήγαγε σε συνταγματική υποχρέωση την κατάρτιση δασολογίου, προκειμένου τα δασικά όργανα να προβαίνουν έγκαιρα στις αναγκαίες ενέργειες σε περίπτωση αθέμιτων επεμβάσεων σε δάσος ή δασική έκταση και να διευκολύνεται η άμεση αποκατάσταση της δασικής μορφής σε περιπτώσεις αλλοίωσης ή μεταβολής της από ανθρώπινες ενέργειες ή άλλα αίτια».

Κατόπιν τούτων, κρίθηκε ότι η προσβαλλόμενη κοινή υπουργική απόφαση, με την οποία ορίσθηκαν τα κριτήρια προσδιορισμού της οικιστικής πύκνωσης και η οποία, λόγω της αντισυνταγματικότητας της εξουσιοδοτικής αυτής διάταξης, δεν θα μπορούσε επιτρεπτώς να εκδοθεί ούτε ακόμη και με Προεδρικό Διάταγμα, είναι μη νόμιμη και ακυρωτέα.

Σε άλλο σημείο των αποφάσεων του ΣτΕ, επισημαίνεται:

«Οι συγκεντρώσεις κτιρίων δεν εμπίπτουν ούτε σε πολεοδομημένες περιοχές ή νομίμως υφισταμένους οικισμούς ούτε σε περιοχές υπό έγκριση σχεδίων ή υπό οριοθέτηση οικισμών, ενώ δεν προβλέπεται άλλη διαδικασία που θα διασφάλιζε ότι οι εκτάσεις αυτές θα συμπεριληφθούν στους οριστικούς δασικούς χάρτες. Περαιτέρω, η εξαίρεση των εκτάσεων αυτών δεν υπαγορεύεται από κανένα σκοπό δημοσίου συμφέροντος και είναι απρόσφορη για την επιτάχυνση της κύρωσης των δασικών χαρτών ή για την ενημέρωση της Διοίκησης.

Εξάλλου, ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος δεν μπορεί, πάντως, να συνιστά επιβράβευση της αυθαίρετης δόμησης εντός δασών, αντιθέτως δε προϋποθέτει την έγκυρη καταγραφή των δασών και των δασικών εκτάσεων στον αναρτώμενο δασικό χάρτη και κατ' επέκταση στο δασολόγιο, την οποία, όμως, ματαιώνουν επ' αόριστον οι επίμαχες διατάξεις.

Πράγματι, συνεχίζουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, «ενώ ο νομοθέτης προβλέπει ειδική διαδικασία για την προσθήκη στο δασικό χάρτη και, εν τέλει, στο δασολόγιο, των δασικών εκτάσεων των κίτρινων περιγραμμάτων, όσων, δηλαδή, περιλαμβάνονται ακόμη και σε περιοχές για τις οποίες έχουν εκδοθεί διοικητικές πράξεις που, ενδεχομένως, ενθάρρυναν την πεποίθηση των πολιτών ότι αυτές δεν είναι δασικές (μη νόμιμες ή ασαφείς οριοθετήσεις οικισμών, ημιτελείς πολεοδομήσεις κ.λπ.), ο ίδιος νομοθέτης εμφανίζεται, ταυτοχρόνως, να εξαιρεί, και από την ανάρτηση ακόμη των δασικών χαρτών, εκτάσεις, ορισμένες από τις οποίες δομήθηκαν όλως αυθαιρέτως, χωρίς καμία ένδειξη νομιμοφάνειας και κατά προφανή παράβαση των κανόνων του κράτους δικαίου».

Περίπου 700.000 σπίτια σε αυθαίρετους οικισμούς

Πάντως, σύμφωνα με παλαιότεροι εκτίμηση του ΥΠΕΝ σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν περίπου 700.000 σπίτια σε αυθαίρετους οικισμούς και κυρίως στην Αττική, τη Χαλκιδική, την Εύβοια και την Κρήτη.

Στην Αττική έχουν καταγραφεί περίπου 150 αυθαίρετοι οικισμοί στους οποίους υπάρχουν περίπου 10.000 σπίτια. Μάλιστα, στη Δυτική και Βορειοδυτική Αττική, κατά μήκος της ακτίνας Μέγαρα – Βίλια – Οινόη, υπάρχουν περί τους 50 οικισμούς με 1.500 αυθαίρετα.