ΤΟΜΥ: Μια... τομή στην Υγεία, που δεν έγινε ποτέ

Απολογισμό της θητείας του στο υπουργείο Υγείας έκανε ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας Υγείας, κ. Σταμάτης Βαρδαρός, ο οποίος είχε αρμοδιότητα την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ), τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στο σύστημα δημόσιας υγείας, όπως έλεγε εμφατικά και ο πρωθυπουργός τον Απρίλιο του 2015 κατά την επίσκεψή του στο υπουργείο Υγείας -ο κ. Βαρδαρός ανέλαβε το 2016 τον σχεδιασμό και την υλοποίηση 239 Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ) και τη λειτουργία του οικογενειακού γιατρού.

Πρόκειται για έναν απολογισμό, που χαρακτηρίζεται κυρίως από την έλλειψη οποιασδήποτε (αυτο)κριτικής της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας για ό,τι επιχειρήθηκε και δεν είχε για πολλούς και διάφορους λόγους τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σχεδόν τρία χρόνια μετά τις επίσημες ανακοινώσεις για την ΠΦΥ, είναι προφανής η αναντιστοιχία της πορείας της ΠΦΥ στη χώρα με ό,τι παρουσιάστηκε, όπως και με την πραγματικότητα που βιώνουν οι πολίτες. Ο απολογισμός, παρά την παράθεση αριθμών, διακρίνεται από θριαμβευτικό, σχεδόν αυτοεγκωμιαστικό, τόνο.

Έτσι, διόλου τυχαία ο κ. Βαρδαρός επιλέγει στην εισαγωγή του απολογισμού να παραθέσει μία φράση του Δρος Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικού Διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την ΠΦΥ στη χώρα μας: «Σκέφτομαι την Ελλάδα, που δεν έχει, ιστορικά, ισχυρό σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, αλλά πρόσφατα ξεκίνησε ένα φιλόδοξο εγχείρημα για την ίδρυση μονάδων πρωτοβάθμιας φροντίδας σε όλη τη χώρα, με διεπιστημονικές ομάδες επαγγελματιών υγείας και καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψής μου, ήμουν πραγματικά εντυπωσιασμένος».

Η ίδρυση των ΤΟΜΥ που θα αποτελούσαν τον κορμό -μαζί με τους συμβεβλημένους οικογενειακούς γιατρούς- της ΠΦΥ έχει βγει εκτός κάθε χρονοδιάγραμματος και κάθε... παράτασης του χρονοδιάγραμματος. Ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας είχε ανακοινώσει πως με τη χρηματοδότηση ΕΣΠΑ θα άνοιγαν και θα λειτουργούσαν, ως τον Δεκέμβριο του 2018, 239 ΤΟΜΥ σε όλη τη χώρα -μάλιστα, σε πολλές περιοχές θα λειτουργούσαν σε Κέντρα Υγείας και σε άλλες δημόσιες δομές υγείας του ΙΚΑ και μετά του ΕΟΠΥΥ.

Μέσω αυτών οι πολίτες θα παραπέμπονταν σε εξειδεικευμένους γιατρούς από τους γενικούς γιατρούς, παθολόγους και παιδιάτρους (εφόσον πρόκειται για παιδιά), οι οποίοι θα είχαν ρόλο «τροχονόμου» μέσα στο σύστημα δημόσιας υγείας. Τον ίδιο ρόλο θα είχαν και οι περίπου 3.000 οικογενειακοί γιατροί που θα συμβάλλονταν με τον ΕΟΠΥΥ. Σημειωτέον, ότι η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα δινόταν για δύο συν δύο χρόνια λειτουργίας του προγράμματος της ΠΦΥ -στη συνέχεια, θεωρητικά, θα εξασφαλιζόταν η χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους.

«Σήμερα, (Ιούνιος 2019), λειτουργούν 127 Τοπικές Ομάδες Υγείας - ΤΟΜΥ σε μεγάλες πόλεις της χώρας, με έμφαση σε περιοχές με χαμηλό βιοτικό επίπεδο, υψηλή ανεργία και μικρή προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας και με στόχο την περαιτέρω διεύρυνση του συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας, για την κάλυψη του μεγαλύτερου ποσοστού του γενικού πληθυσμού» αναφέρει το απολογιστικό δελτίο Τύπου και παραθέτει τα σημεία ενημέρωσης των πολιτών (http://pfy.moh.gov.gr/, http://moh.gov.gr/ και στα τηλέφωνα: 2132161406 -07 -08).

Δεν αναφέρει, βεβαίως πως στην Αττική ο πληθυσμός ουσιαστικά έχει μείνει ακάλυπτος, καθώς στο Λεκανοπέδιο λειτουργούν μόλις 44 ΤΟΜΥ από τις 127 που υπάρχουν συνολικά. Επίσης, στην Αττική έχουν γίνει οι λιγότερες συμβάσεις με οικογενειακούς γιατρούς (παθολόγους, γενικούς γιατρούς και παιδιάτρους), γεγονός που ωθεί τον πληθυσμό είτε σε ιδιώτες γιατρούς εφόσον μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά είτε στα Τμήματα Επειγόντων σε εφημερεύοντα νοσοκομεία.

Περίπου 1.100 επιστήμονες διαφορετικών πεδίων αποτελούν σήμερα το ανθρώπινο δυναμικό των ΤΟΜΥ, επισημαίνεται στον απολογισμό. Δεν αναφέρεται όμως ότι οι θέσεις που έπρεπε να καλυφθούν ήταν 1.195 αλλά χρειάστηκε να γίνουν δύο προκηρύξεις και παρόλα αυτα καλύφθηκαν μόλις οι 500 θέσεις. Οι υπόλοιποι 700 είναι οι γιατροί που υπήρχαν στα Κέντρα Υγείας ή τα πολυιατρεία και «βαφτίστηκαν» οικογενειακοί γιατροί των ΤΟΜΥ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του αναπληρωτή γενικού γραμματέα, από την έναρξη της λειτουργίας τους μέχρι σήμερα, στις ΤΟΜΥ πραγματοποιήθηκαν πάνω από 1 εκατομμύριο επισκέψεις. Επίσης, αναφέρει ότι έλαβαν υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, πάνω από 100.000 ανασφάλιστοι πολίτες και πραγματοποιήκαν πάνω από 3.000 δράσεις στην κοινότητα.

Η ποιοτική ανάλυση των επισκέψεων, όμως, δείχνει πως πρέπει να διανυθεί πολύς δρόμο ακόμη προκειμένου οι ΤΟΜΥ να προσφέρουν υπηρεσίες υγείας στο πλαίσιο της ΠΦΥ. Στον απολογισμό περιέχονται τα δεδομένα των επισκέψεων που έγιναν από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2019, σε 2.620 άτομα από 63 ΤΟΜΥ. Ο κύριος όγκος των παρεχόμενων υπηρεσιών αφορά τη συνταγογράφηση: το 60% των επισκέψεων στις ΤΟΜΥ γίνεται για συνταγογράφηση φαρμάκων ή διαγνωστικών εξετάσεων.

Συγκεκριμένα, ως συχνότερες αιτίες επίσκεψης αναφέρθηκαν η συνταγογράφηση φαρμάκων (38,1%) και εργαστηριακών/διαγνωστικών εξετάσεων (22,7%). Η προγραμματισμένη επίσκεψη ή ο ιατρικός έλεγχος αναφέρθηκε από το 27,4% του δείγματος των 63 ΤΟΜΥ. Επίσης, ποσοστό 20,2% χρειάστηκε συνδυαστικά με άλλη αιτία επίσκεψης, να αντιμετωπιστούν συμπτώματα ασθένειας. Τέλος, ποσοστό 9,1% επισκέφθηκε ΤΟΜΥ για εμβολιασμό.

Η πλειονότητα των ασφαλισμένων (ποσοστό 85,1% των χρηστών έλαβε υπηρεσίες Γενικού Ιατρού). Ποσοστό 36,6% έλαβε νοσηλευτικές υπηρεσίες , 13,6% έλαβε υπηρεσίες επισκέπτη υγείας και 12,45 υπηρεσίες κοινωνικού λειτουργού. Τέλος, ποσοστό 12.4% έλαβε υπηρεσίες παιδιάτρου.

Σε ό,τι αφορά τον χρόνο αναμονής, αναφέρεται πως το 67,9% περίμενε λιγότερο από 15 λεπτά για το ραντεβού του, το 21,4% περίμενε 15-30 λεπτά και το 9,7% περίμενε 31-60 λεπτά. Με δεδομένο πως ο κύριος όγκος των επισκέψεων γίνεται για συνταγογράφηση, δεν προκαλεί έκπληξη βεβαίως ο χρόνος αναμονής του 15λεπτου.

«Οι Τοπικές Ομάδες Υγείας είναι η καρδιά της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και η δημιουργία τους αποτελεί τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στο δημόσιο τομέα που έγινε τα τελευταία χρόνια. Από την έναρξη λειτουργίας τους, τα νοικοκυριά έχουν εξοικονομήσει περισσότερα από 15 εκατ. ευρώ» καταλήγει ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας Υγείας διθυραμβικά, όσο και αυθαίρετα.

Κι αυτό διότι ο κ. Βαρδαρός δεν μας δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για την εξοικονόμηση αυτού του ποσού -πιθανόν έχει «ξεχάσει» πως η διακοπή των συμβάσεων περίπου 2.500 γιατρών του ΕΟΠΥΥ τον περασμένο Ιούλιο στέρησε χιλιάδες δωρεάν επισκέψεις στους ασφαλισμένους του Οργανισμού και τους «υποχρέωσε» να επιλέγουν τις ιδιωτικές επισκέψεις στους γιατρούς που είχαν στον ΕΟΠΥΥ.

Κι επίσης, «ξεχνάει» μια σημαντική λεπτομέρεια, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι ΤΟΜΥ ήταν Κέντρα Υγείας που μετονομάστηκαν, συνεπώς τις ίδιες υπηρεσίες υγείας πρόσφεραν και τα προηγούμενα χρόνια στους ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ.