Οι δικαστές του Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου θα κρίνουν για πρώτη φορά μνημονιακά μέτρα

Στα χέρια των Ευρωδικαστών είναι πλέον το καυτό θέμα του ελέγχου μνημονιακών ρυθμίσεων με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ειδικότερα, το ζήτημα που ανέκυψε αφορά τη θέση σε εργασιακή εφεδρεία (προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα) μεγάλου αριθμού εργαζομένων με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου που απασχολούνται στο Δημόσιο, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, σε Ο.Τ.Α., σε Ν.Π.Δ.Δ. και Ν.Π.Ι.Δ.

Τους Ευρωπαίους Δικαστές θα απασχολήσει ο θεσμός της εφεδρείας που καθιερώθηκε με τη μνημονιακή νομοθεσία, και αυτό γιατί ο Άρειος Πάγος απέστειλε προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο της Ε.Ε. προκειμένου να ελεγχθεί η συμβατότητα του θεσμού με το ευρωπαϊκό δίκαιο.

Η εργασιακή εφεδρεία καθιερώθηκε από το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα στο προσωπικό του Δημοσίου, του ευρύτερου δημόσιου τομέα, κ.λπ., με τον ν. 4024/2011, με Προεδρικό Διάταγμα και υπουργικές αποφάσεις.

Στην πράξη πρόκειται για προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα του «πλεονάζοντος» προσωπικού που βρισκόταν κοντά στη συνταξιοδότηση. Οι απασχολούμενοι αυτοί, αφού κατατάσσονταν σε πίνακα ανά εργασιακή μονάδα, έπαυαν να εργάζονται και λάμβαναν για ένα έτος μόνο το 60% του βασικού τους μισθού.  

Θεωρητικά, αν τους προσφερόταν άλλη θέση εργασίας εντός του έτους αυτού, θα συνέχιζαν να εργάζονται κανονικά μέχρι τη συνταξιοδότησή τους. Όμως, όπως επισημαίνει ο Άρειος Πάγος, ήταν απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο, αφού την εποχή εκείνη τα μνημόνια στόχευαν στη μείωση των απασχολουμένων στον Δημόσιο τομέα, και αποδείχθηκε στην πράξη ότι ουδέποτε υπήρξε πρόθεση να αναζητηθεί άλλη θέση εργασίας γι’ αυτούς. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια της εφεδρείας μόνο θεωρητικά έπαιρναν το 60% του βασικού τους μισθού, αφού έχαναν την αποζημίωση απολύσεως (15.000 ευρώ) που ούτως ή άλλως δικαιούνταν με τη συνταξιοδότησή τους.

Το 2013η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε ότι η εφεδρεία για τους μόνιμους υπαλλήλους με σχέση δημοσίου δικαίου ήταν αντισυνταγματική. Οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν ότι η εφεδρεία αντίκειται στη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και στη συνταγματική αρχή της ισότητας, ενώ μία δικαστής πρόσθεσε ότι αντίκειται και στη συνταγματική αρχή της αξιοκρατίας.

Εργαζόμενοι στο ΟΑΚΑ οι οποίοι απασχολούνταν με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου τέθηκαν σε καθεστώς εφεδρείας, και έτσι, με δικηγόρο τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρη Βερβεσό, προσέφυγαν στα πολιτικά δικαστήρια.

Το Εφετείο Αθηνών έκρινε ότι ο μνημονιακός θεσμός της εφεδρείας είναι συνταγματικός. Κατόπιν αυτού, ο κ. Βερβεσός άσκησε αναίρεση κατά της εφετειακής απόφασης.

Οι αρεοπαγίτες απέστειλαν αρκετά προδικαστικά ερωτήματα στους Ευρωπαίους συναδέλφους τους, οι οποίοι καλούνται να κρίνουν αν ο θεσμός της εφεδρείας και οι επιπτώσεις του βρίσκονται εντός πλαισίου της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, εάν παραβιάζεται η εργατική και ασφαλιστική νομοθεσία, αλλά και η νομοθεσία για την προστασία των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων.

Το Δικαστήριο της Ε.Ε. καλείται, μεταξύ των άλλων, να απαντήσει αν συνιστά απαγορευμένη διάκριση λόγω ηλικίας κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία (οδηγία 2000/78) το καθεστώς της εφεδρείας στο οποίο αναγκαστικά τίθεται το με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου προσωπικό για ένα έτος, με μόνο κριτήριο ότι είναι κοντά στον χρόνο θεμελίωσης των προϋποθέσεων συνταξιοδότησής του. Πράγματι, αποφασιστικό κριτήριο για τη θέση του εργαζομένου σε εφεδρεία ήταν η ηλικία του, αφού για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος (πλήρη σύνταξη) απαιτείται η πραγματοποίηση τουλάχιστον 10.500 ημερών εργασίας (35 χρόνια) και η συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας.

Το κρισιμότερο ίσως προδικαστικό ερώτημα, που ξεπερνά τα όρια της εργασιακής εφεδρείας, είναι αν αυτή μπορεί να κριθεί νόμιμη μόνο και μόνο επειδή είναι μέτρο που συμφωνήθηκε με την Τρόικα για την αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης. Τυχόν αρνητική απάντηση του Δικαστηρίου της Ε.Ε., η οποία από νομικούς κύκλους θεωρείται η πιθανότερη, ενδεχομένως να προκαλέσει στροφή της νομολογίας σε πολλά άλλα ζητήματα, ιδίως εργασιακά.

Οι αρεοπαγίτες καλούν τους συναδέλφους Ευρωδικαστές να απαντήσουν και σε πολλά ακόμη ερωτήματα, όπως αν είναι σύμφωνο με την ευρωπαϊκή νομοθεσία το γεγονός ότι για τον θεσμό της εργασιακής εφεδρείας δεν προβλέπονται εξαιρέσεις για τις ευαίσθητα κοινωνικές ομάδες (πολύτεκνοι, ΑμεΑ, εργαζόμενοι των οποίων μέλη της οικογένειάς τους με τα οποία συνοικούν ή τους βαρύνουν οικονομικά έχουν αναπηρία σε ποσοστό τουλάχιστον 67%).

Και ακόμη αν έπρεπε πριν από την εφαρμογή της εργασιακής εφεδρείας να εξεταστεί από την Πολιτεία το ενδεχόμενο μεταφοράς των εργαζομένων αυτών σε κενές θέσεις φορέων του δημοσίου τομέα με βάση αντικειμενικά και αξιοκρατικά κριτήρια και αν έπρεπε πριν από την εφαρμογή του μέτρου να ληφθεί μέριμνα ως προς την αποπληρωμή των στεγαστικών δανείων που είχαν λάβει οι εργαζόμενοι, κ.ά.

Όταν το Δικαστήριο της Ένωσης απαντήσει στα ερωτήματα αυτά, το Εργατικό Τμήμα του Ανωτάτου Πολιτικού Δικαστηρίου θα συνέλθει και πάλι προκειμένου να εκδώσει την οριστική απόφασή του.