Guardian: Τι είναι το «σύνδρομο παραίτησης» που απειλεί τα παιδιά στη Μόρια;

Όταν ένα παιδί χάνει ένα από τα πιο όμορφα χαρακτηριστικά της ηλικίας του, την ελπίδα, οι συνέπειες είναι δραματικές και σοκαριστικές. Αυτό γίνεται εμφανές από την ιστορία της μικρής Αΐσα, την οποία μοιράζεται με άρθρο της στον Guardian η νευρολόγος και συγγραφέας Δρ. Jules Montague.

Η Δρ. Montague βρέθηκε στη Λέσβο προκειμένου να μελετήσει τις ψυχολογικές επιπτώσεις του τραύματος σε παιδιά που εκτοπίστηκαν λόγω βίαιων συγκρούσεων στη χώρα τους. Στο δημοσίευμα στον Guardian, περιγράφει μια περίπτωση που μπορεί να είναι το πρώτο περιστατικό «σύνδρόμου παραίτησης» που έχει καταγραφεί στον καταυλισμό της Μόριας.

«Η Αΐσα είναι εννέα ετών. Καθώς ο πατέρας της αποθέτει το σώμα της με ήρεμες κινήσεις σε ένα στρώμα στην κλινική, το μόνο σημάδι ζωής που γίνεται αντιληπτό είναι η αργή κίνηση του θώρακά της καθώς αναπνέει. Το κορίτσι παραμένει σχεδόν ακίνητο, σε αντίθεση με τα άλλα παιδιά που τρεχοβολούν στην παιδιατρική κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μόρια», γράφει η Montague. Όπως εξηγεί η νευρολόγος, εδώ και δύο εβδομάδες η Αΐσα δεν έχει ανοίξει τα μάτια της. «Δεν έχει μιλήσει. Δεν έχει περπατήσει. Η ομάδα ψυχικής υγείας υποστηρίζει πως ίσως πρόκειται για ένα από τα πρώτα περιστατικά "συνδρόμου παραίτησης" που καταγράφεται στον καταυλισμό».

Ερχόμενη στη Λέσβο στο πλαίσιο της έρευνάς της, η Δρ. Montague βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν προσφυγικό καταυλισμό «όπου οι συνθήκες είναι χαοτικές και απάνθρωπες» και συνειδητοποίησε σύντομα ότι η κατάσταση της Αΐσα είναι απόλυτα ενδεικτική για το τι μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί, όταν αυτό χάνει κάθε ίχνος ελπίδας.

Όπως αναφέρει η νευρολόγος, ως «σύνδρομο παραίτησης» ορίζεται μία κατάσταση πλήρους της πλήρους αποστασιοποίησης, που μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή χρόνια και παρατηρείται συνήθως στο πλαίσιο ενός ισχυρού ψυχολογικού τραύματος. «Εκατοντάδες τέτοια περιστατικά έχουν παρατηρηθεί ανάμεσα σε παιδιά, σε καταυλισμούς προσφύγων και αιτούντων άσυλο στη Σουηδία, ενώ άλλες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί στην Αυστραλία, στο κέντρο κράτησης μεταναστών του Ναούρου. Αυτά τα παιδιά απλώς κλείνουν τα μάτια τους και σταματούν να μιλούν, να τρώνε και να πίνουν, ενώ οι μύες τους σταδιακά αποδυναμώνονται. Παιδιά, που ήταν απολύτως υγιή μερικές εβδομάδες πριν, πρέπει πλέον να φορούν πάνες και να σιτίζονται με εντερικό σωλήνα. Η πρόγνωση του συνδρόμου είναι αβέβαιη. Ωστόσο, τα παιδιά που τελικά συνέρχονται, συνέρχονται μόνο όταν εκείνα και η οικογένειά τους βρεθούν σε ένα σταθερό περιβάλλον, ιδίως όταν έχει διασφαλιστεί το καθεστώς διαμονής τους».

Σύμφωνα με τη νευρολόγο, το πρόβλημα της Αΐσα δεν προέκυψε αμέσως μετά από τον τραγικό θάνατο του εννιάχρονου αδερφού της μπροστά στα μάτια της από βόμβα που εξερράγη στο Αφγανιστάν. Δεν προέκυψε ούτε κατά τη διάρκεια των αλλεπάλληλων επωδυνων χειρουργείων στο δεξί της πόδι, όπου έχουν τοποθετηθεί μεταλλικές λάμες, ούτε κατά το βασανιστικό ταξίδι της μέσω θαλάσσης, στη Λέσβο, προκειμένου να ζητήσει άσυλο. Μέχρι την άφιξή της στο νησί, εξακολουθούσε να μιλάει και να τρώει, όπως εξήγησε ο πατέρας του κοριτσιού στην αρθρογράφο. Η μικρούλα βυθίστηκε σε κατατονική κατάσταση, σύμφωνα πάντα με τον πατέρα, πριν μερικές εβδομάδες, όταν ένας έφηβος μαχαιρώθηκε θανάσιμα κοντά στη σκηνή τους.

«Υπήρχε αίμα παντού και ακούγονταν σειρήνες. Όλοι φώναζαν. Άρχισε να ουρλιάζει. Ξαφνικά όμως σταμάτησε να μιλάει», είπε ο πατέρας του κοριτσιού, εξηγώντας ότι προτού η οικογένεια φύγει από το Αφγανιστάν, η Αΐσα ήταν άτακτη και γλυκιά. «Έπαιζε με κούκλες και λάτρευε τα πάρκα και τις περιηγήσεις». Πλέον κάθε πρωί σκεπάζει τα με τα χέρια της το πρόσωπό της, μη θέλοντας να συλλογιστεί το παρελθόν της, το παρόν της ή το μέλλον της.

Η Katrin Glatz Brubakk, παιδοψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και επικεφαλής των δράσεων για την ψυχική υγεία στη Λέσβο επισημαίνει ότι τα παιδιά με ψυχικά τραύματα συμπεριφέρονται με δύο τρόπους στον καταυλισμό. Μερικά, όπως η Αΐσα, γίνονται εσωστρεφή και καταφεύγουν σε έναν κόσμο ακραίας απομόνωσης, ενώ άλλα εμφανίζουν βίαια, αυτοκαταστροφικά ξεσπάσματα, «δαγκώνοντας και γρατσουνίζοντας τον εαυτό τους, ή χτυπώντας το κεφάλι τους στον τοίχο μέχρι να ματώσει».

Η αρθρογράφος περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση στη Μόρια, όπου τα παιδιά αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα, επαρκή στέγη, εκπαίδευση και στήριξη. «Την εβδομάδα που πέρασα παίρνοντας συνεντεύξεις από ασθενείς και οικογένειες για τις εμπειρίες τους στη Μόρια, μου έγινε ξεκάθαρο πως υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες ανάρρωσης, μέχρι να βρουν ένα μέρος για να αναρρώσουν. Η Μόρια δεν είναι αυτό το μέρος, ούτε οι άλλοι υπεράριθμοι και άθλιοι καταυλισμοί στα ελληνικά νησιά», γράφει η Jules Montague.

Όπως εξηγεί, «υπάρχουν 13.500 άτομα που ζουν σε σκηνές και κοντέινερ στη Μόρια, σε έναν χώρο που κανονικά έχει σχεδιαστεί για 3.000 άτομα. ΟΙ άνθρωποι περιμένουν ώρες σε καθημερινή βάση για να προμηθευτούν την βασική τροφή τους. Η σεξουαλική κακοποίηση είναι κάτι το συνηθισμένο, κάτι που επηρεάζει ακόμα και τα παιδιά. Η Oxfam ανέφερε νωρίτερα φέτος ότι "σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, γυναίκες έχουν καταφύγει στο να φοράνε πάνες τα βράδια ώστε να μη χρειάζεται να πηγαίνουν στην τουαλέτα αφότου πέσει η νύχτα". Την περασμένη εβδομάδα, ξέσπασε φωτιά με αποτέλεσμα τον θάνατο ενός ανθρώπου», σημειώνει η Jules Montague.

Και καταλήγει: «Αυτό είναι ένα μέρος όπου το ψυχικό τραύμα μπορεί μόνο να επιβαρυνθεί, όχι να καταπραϋνθεί. Μέχρι η Αΐσα και η οικογένειά της να βρουν ένα μέρος με σταθερότητα, είναι πιθανόν να παραμείνει αποκομμένη από τον κόσμο. Όσο οι συνθήκες παραμένουν ως έχουν στη Μόρια, θεωρώ ότι αναπόφευκτα και άλλα παιδιά θα έρθουν αντιμέτωμα με την ίδια μοίρα».

Πηγή: Guardian, φωτογραφία αρχείου