ΚΕΘΕΑ: Επιστολή «καταπέλτης» από τον ιδρυτή του και ο «άγνωστος πόλεμος» για τον έλεγχο του Κέντρου

Kαταπέλτης είναι ο Ψυχίατρος, Ιδρυτής του  ΚΕΘΕΑ, τέως αναπληρωτής καθηγητής της Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων του Α.Π.Θ., κ. Φοίβος Ζαφειρίδης, για τον τρόπο διοίκησης του ΚΕΘΕΑ τις τελευταίες δύο και πλέον δεκαετίες, διοίκηση που απέχει μακράν από το μοντέλο της χρηστής και εύρυθμης διοίκησης που προτάσσουν οι νυν εκπρόσωποί του ως απάντηση για την κατάργηση του αυτοδιοίκητου από την κυβέρνηση και τον ορισμό άμισθου ΔΣ από τον υπουργό Υγείας.

Με μία αποκαλυπτική επιστολή προς τους βουλευτές της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής στην οποία είχε κληθεί να μιλήσει αλλά δεν μπόρεσε να παρευρεθεί για λόγους ανωτέρας βίας, ο επιστήμονας που εργάστηκε στην πρώτη θεραπευτική κοινότητα της Ελλάδας, στην «Ιθάκη» και «θεμελίωσε» με τις μελέτες του το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) που ιδρύθηκε το 1987, ο κ. Ζαφειρίδης, τοποθετείται υπέρ της απόφασης που έλαβε η κυβέρνηση να ορίσει νέο μοντέλο διοίκησης. Και ουσιαστικά καταρρίπτει με τα όσα αναφέρει το περίφημο αυτοδιοίκητο, εφόσον παρουσιάζει έναν φορέα, που ελέγχεται απολύτως από τρεις ανθρώπους που εναλλάσονται σε θέσεις εξουσίας: «το «αυτοδιοίκητο ΚΕΘΕΑ» ελέγχεται από το 1995 από την «τρόικα» που συναπαρτίζουν οι κύριοι Νοταράς, Παρασκευόπουλος και Πουλόπουλος, καθώς και από κάποια επιλεγμένα υψηλόβαθμα στελέχη του φορέα. Δηλαδή από τρεις ανθρώπους που ανέλαβαν πραξικοπηματικά τη διοίκησή του»!

Ο ιδρυτής του ΚΕΘΕΑ καταγράφει επίσης στην επιστολή του σειρά παρανόμων πρακτικών και συμπεριφορών στο εσωτερικό του Κέντρου οι οποίες φαίνεται να εξηγούν απολύτως τα όσα αποκαλύφθηκαν τις τελευταίες ημέρες στη Βουλή για το παράνομο κύκλωμα στο ΚΕΘΕΑ Θεσσαλονίκης και για τις διαπιστώσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την κακοδιαχείριση στο ΚΕΘΕΑ. Ειδικά, σε ό,τι αφορά την πρωτοφανή υπόθεση διαφθοράς στο «πρότυπο» πρόγραμμα φυλακών στα Διαβατά Θεσσαλονίκης, ο ειδικός τονίζει πως «το σημαντικότερο δεν είναι το ίδιο το φαινόμενο της διαφθοράς, αλλά η παραβίαση κάθε κανόνα χρηστής διοίκησης με την απόφαση της ηγετικής ομάδας να το διαχειριστεί η ίδια αντί να παραπέμψει το όλο θέμα μετά τις καταγγελίες των εργαζομένων στον εισαγγελέα».

Η ίδρυση του ΚΕΘΕΑ, η αντιδικία Ζαφειρίδη -Πουλόπουλου και η παραίτηση του πρώτου

Στην επιστολή του, ο Φοίβος Ζαφειρίδης, ανατρέχει στον τρόπο και τις διαδικασίες, με τις οποίες ιδρύθηκε το ΚΕΘΕΑ στην Ελλάδα, τη δεκαετία του 1980 και την δική του διαδρομή στο Κέντρο και τη συνολική διαδικασία απεξάρτησης χώρα μας. Από περίπου τις αρχές της δεκαετίας του 1990, το ΚΕΘΕΑ διέθετε ήδη έξι ολοκληρωμένα πολυφασικά προγράμματα, ΙΘΑΚΗ, ΣΤΡΟΦΗ, ΕΞΟΔΟΣ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΔΙΑΒΑΣΗ, ΝΟΣΤΟΣ.

«Τότε, για πρώτη φορά αρχίζω να επισημαίνω μία αντίφαση ανάμεσα στις κοινοτικές αξίες της ειλικρίνειας, της εντιμότητας και της αλληλοβοήθειας και στην πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τον τεράστιο όγκο του οργανισμού, ο οποίος φαίνεται ότι επιβάλλει τις δικές του θελήσεις. Για τα προβλήματα αυτά και την υποκρισία που συνιστούσε η απόσταση ανάμεσα στους λόγους και στις πράξεις μας, μίλησα ήδη για πρώτη φορά το 1990 στην εισήγησή μου στο Παγκόσμιο Συνέδριο Θεραπευτικών Κοινοτήτων. Το 1993 εκπόνησα ένα σχέδιο επιστροφής του ΚΕΘΕΑ στην κινηματική ιδρυτική του φιλοσοφία, τονίζοντας ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα το ΚΕΘΕΑ θα εκφυλιστεί σε μία ΔΕΚΟ σαν αυτές που γνωρίσαμε πάρα πολύ καλά στην Ελλάδα. Η εισήγησή μου προς το Διοικητικό Συμβούλιο προέβλεπε πράγματι τη λήψη οδυνηρών μέτρων» περιγράφει ο κ. Ζαφειρίδης.

Κομβικό έτος στην περιγραφή του είναι το 1994 όπου αποκαλύπτεται, σύμφωνα με τον ίδιο, η υπόγεια και παρασκηνιακή δράση του τέως διευθυντή του Κέντρου, κ. Χαράλαμπου Πουλόπουλου, να σπιλώσει με ασύλληπτες κατηγορίες το πρόσωπο του Φοίβου Ζαφειρίδη. Αιτία ήταν όπως λέει σιερά προτάσεων τις οποίες είχε κάνει και που είχαν υιοθετηθεί να επιστρέψει στη βασική φιλοσοφία της ίδρυσης του ο φορέας και να γίνει αποκέντρωση και αποσυγκέντρωση του ήδη ογκώδους Οργανισμού, δηλαδή δημιουργία μικρών αυτοδιοίκητων ΚΕΘΕΑ ανά Διοικητική Περιφέρεια. «Στόχος αυτού του μέτρου ήταν η αποφυγή της ανάπτυξης δημοσιοϋπαλληλικού και συντεχνιακού πνεύματος που είχε αρχίσει ήδη να κάνει την εμφάνισή του στις δομές του ΚΕΘΕΑ τις αρχές της δεκαετίας του 1990» εξηγεί στην επιστολή του.

«Όταν οι εισηγήσεις μου υιοθετήθηκαν από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΚΕΘΕΑ, ομάδα στελεχών με επικεφαλής τον κ. Χαράλαμπο Πουλόπουλο και σε συνεργασία με τον κ. Γεράσιμο Νοταρά, ο οποίος είχε διατελέσει επί ένα χρόνο το 1990-1991 Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, καθώς και τον κ. Νίκο Παρασκευόπουλο, Αναπληρωματικό μέλος του ΔΣ του 1987, άρχισαν να συνωμοτούν εναντίον αυτών των πολιτικών και να υποκινούν και άλλα στελέχη σε ανταρσία εναντίον των αποφάσεων του ΔΣ. Τέλος, τα μέχρι τότε συνωμοτούντα στελέχη, τον Σεπτέμβρη του 1994 εξέφρασαν δημόσια την αντίθεσή τους στις ήδη δρομολογημένες πολιτικές αποκέντρωσης και αποσυγκέντρωσης, με επιστολές τους προς το ΔΣ. Ο κ. Πουλόπουλος πέραν της διατύπωσης της αντίθεσής του προς τον Διευθυντή ΚΕΘΕΑ, προέβη και σε υβριστικούς χαρακτηρισμούς για το πρόσωπό μου. Έγραψε ότι «ο κ. Ζαφειρίδης, πέραν του γεγονότος ότι διοικεί αυταρχικά τον φορέα, είναι καταχραστής αλκοόλ, τσιγάρου και ψυχοφαρμάκων». Εκλήθη από το ΔΣ σε ακρόαση για να υποστηρίξει τις καταγγελίες του. Αλλά στο ΔΣ ο κ. Πουλόπουλος ανακάλεσε τις καταγγελίες του, ζήτησε δημόσια συγγνώμη και δήλωσε ότι τιμά τον Διευθυντή ΚΕΘΕΑ για την ανιδιοτέλειά του και τον θεωρεί δάσκαλό του. Παρ’ όλα αυτά το ΔΣ ανανέωσε παμψηφεί την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό μου και με διέταξε να απολύσω τους πρωτοστατήσαντες στη συνωμοσία. Αρνήθηκα να το πράξω και αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τη συμπεριφορά και αυτών των ολίγων στελεχών που συμπεριφέρθηκαν με αναίδεια και περιφρόνηση προς τον ανώτατο θεσμό του φορέα, προτίμησα να υποβάλω εγώ την παραίτησή μου» αναφέρει ο κ. Ζαφειρίδης.

Η πρόταση του Ζαφειρίδη για τη διεύθυνση του ΚΕΘΕΑ

Ο κ. Ζαφειρίδης αναφέρει προς τους βουλευτές της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, συνεχίζοντας την εξιστόρηση γεγονότων και συμβάντων της δύσκολης εκείνης περιόδου, ότι ο ίδιος αναγνωρίζοντας ότι ο κ. Χαράλαμπος Πουλόπουλος είχε δουλέψει σκληρά μαζί του στην Ιθάκη και δείχνοντας εμπιστοσύνη στη συγγνώμη που είχε ζητήσει δημόσια για τα όσα είχε πει σε βάρος του, τον πρότεινε για διευθυντή ΚΕΘΕΑ. «Το Διοικητικό Συμβούλιο, όμως, στη συνεδρίαση του, τον Ιανουάριο του 1995, αν δεν απατώμαι, έκρινε ότι ο κ. Πουλόπουλος δε διέθετε επαρκή επιστημονικά εφόδια προκειμένου να αναλάβει και την επιστημονική ευθύνη του φορέα. Το ΔΣ με κάλεσε και μου ζήτησε να ορισθώ επιστημονικός σύμβουλος του φορέα προκειμένου να προχωρήσει στην εκλογή του κ. Πουλόπουλου στη θέση του Διευθυντή που σύμφωνα με το καταστατικό είχε τη διοικητική και επιστημονική ευθύνη του φορέα. Αποδέχθην την πρόταση τους και κατόπιν αυτού, ο κ. Πουλόπουλος εξελέγη Διευθυντής ΚΕΘΕΑ. Αλλά από την επόμενη μέρα, ο κ. Πουλόπουλος άρχισε να παραβιάζει συστηματικά τη δέσμευσή του να συνεργάζεται με τον επιστημονικό σύμβουλο για τα επιστημονικά προβλήματα το επιστημονικά ανεπαρκείς να επιλύσουν τα συνεχώς αυξανόμενα προβλήματα εύρυθμης λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ» αναφέρει.

Ουσιαστικά μια διαφορετική πορεία για το ΚΕΘΕΑ είχε αρχίσει, ο κ. Ζαφειρίδης χρησιμοποιώντας πολύ βαριές λέξεις κάνει λόγο για την ακρίβεια για «εκφυλιστική πορεία» και μάλιστα ανέλεγκτη. Και παραθέτει μια σειρά από γεγονότα «που επιβεβαιώνουν την εκτίμησή μου ότι από το 1995 και μετά το ΚΕΘΕΑ βρίσκεται σε μια ανέλεγκτη εκφυλιστική πορεία».

Ποιες είναι οι αποδείξεις της «εκφυλιστικής πορείας»

Τα όσα καταγγέλλει για το ΚΕΘΕΑ ο κ. Ζαφειρίδης είναι πολύ σοβαρά καθώς άπτονται της ουσίας της λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ, δηλαδή του θεραπευτικού του σκοπού. Πώς μπορεί να επιτελείται αυτός όταν «το ΚΕΘΕΑ, υποκύπτοντας στην εξουσιομανία της άτυπης ηγετικής ομάδας, αναπτύσσει συνεχώς σε όλη την επικράτεια νέα θεραπευτικά προγράμματα, χωρίς προηγούμενη μελέτη των αναγκών»; όπως αναφέρει ο επιστήμονας. Επικαλείται μάλιστα ότι άνοιξε Συμβουλευτικό Σταθμό στην Ηγουμενίτσα, για να τον κλείσει ένα χρόνο αργότερα από την έλλειψη προσέλευσης εξαρτημένων. Ανοίγει τη Θεραπευτική Κοινότητα ΟΞΥΓΟΝΟ στην Πάτρα, για να την κλείσει και αυτή μετά από λίγο καιρό για τον ίδιο λόγο. Γενικώς, «τα τελευταία χρόνια κλειστές και ανοιχτές θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕΘΕΑ στην πραγματικότητα υπολειτουργούν, αφού οι διατιθέμενες θέσεις θεραπείας καλύπτονται, τις περισσότερες φορές, κατά το ένα πέμπτο ή κατά το ένα τέταρτο» διαπιστώνει. Το ΚΕΘΕΑ μπορεί να ισχυρίζεται παροχή υπηρεσιών σε χιλιάδες ανθρώπους αλλά το σημαντικό είναι η πληρότητα της κύριας φάσης των προγραμμάτων, επισημαίνει ο κ. Ζαφειρίδης, και σύμφωνα με όσα λέει η κατάσταση δεν είναι καλή. «Αυτό αποδεικνύεται από το σύνολο των αποφοιτήσεων κάθε χρόνο – παράδειγμα το Δεκέμβρη του 2018 αποφοίτησαν έπειτα από τρία χρόνια 91 άτομα – σύμφωνα με τα δελτία τύπου του οργανισμού» επισημαίνει.

Καταλογίζει επίσης ο κ. Ζαφειρίδης τουλάχιστον «απερίσκεπτες» οικονομικές πρωτοβουλίες ακόμη και εν μέσω οικονομικής κρίσης, όπως «ότι χρηματοδοτεί συμμετοχή πολλών στελεχών του σε συνέδρια σε εξωτικές χώρες, όπως η Ταϊλάνδη, χωρίς καν οι περισσότεροι να έχουν εισήγηση (!) ή φιλοξενεί το ίδιο το ΚΕΘΕΑ συνέδρια, όπως πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Συνέδριο Θεραπευτικών Κοινοτήτων, με προσφορά πλουσιοπάροχης φιλοξενίας σε μεγάλο αριθμό στελεχών της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας. Οργανώνουν κάθε τόσο αποφοιτήσεις μικρού αριθμού μελών, όπου καλείται να συμμετάσχει το προσωπικό από όλα τα μέρη της Ελλάδας, με πληρωμένα τα έξοδα του ταξιδιού και της διαμονής τους».

Εναλλαγή δύο μόνο προσώπων στην προεδρία επί 20 χρόνια και εκφοβισμός στελεχών

Αλλά και σε ό,τι αφορά τη διοίκηση η «διάγνωση» του ιδρυτή του ΚΕΘΕΑ για τον φορέα είναι βαριά: «Ο κατά τα άλλα από διοικητική πλευρά «άψογος» οργανισμός ανανεώνει, από το 1995 και για είκοσι χρόνια, τις συμβάσεις ως Διευθυντή ΚΕΘΕΑ του κ. Πουλόπουλου χωρίς δημόσια προκήρυξη της θέσης. Πρακτική που συνεχίζεται και με τον τελευταίο Διευθυντή ΚΕΘΕΑ.

Επιπλέον, ενδεικτική της αντίληψης της «αυτοδιοίκησης» που έχουν οι κρατούντες στο ΚΕΘΕΑ είναι η εναλλαγή των κύριων Παρασκευόπουλου και Νοταρά στη θέση του Προέδρου ΔΣ επί 20 χρόνια».

Ο κ. Ζαφειρίδης καταγγέλλει ως απόρροια αυτής της διοίκησης την αποδυνάμωση του ΚΕΘΕΑ από τα άξια στελέχη του. «Υπήρχε εκφοβισμός στελεχών που τόλμησαν να αρθρώσουν ένα διαφορετικό λόγο. Ο εκφοβισμός και πολλές φορές η μη συνέχιση της συνεργασίας στελεχών που αποκάλυψαν το σκάνδαλο στις φυλακές και γενικά το γεγονός ότι όποιος/α ήταν αντίθετος στις βουλήσεις της διοίκησης και της ηγετικής ομάδας, έπεφτε σε δυσμένεια. Καταγράφηκε φυγή πολλών και άξιων στελεχών από το ΚΕΘΕΑ λόγω δυσαρέσκειας τους με την κατάσταση στον οργανισμό, την έλλειψη αξιοκρατίας στις προαγωγές σε θέσεις ευθύνης και την πίεση από την ηγεσία» περιγράφει.

Καταλογίζει ακόμη ο επιστήμονας που θεμελίωσε το ΚΕΘΕΑ, επιθετικότητα τους προς άλλες δομές απεξάρτησης: «απόδειξη αποτελεί η παρέμβαση του ΚΕΘΕΑ στο Υπουργείο Υγείας για κλείσιμο του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας του ΑΠΘ και επίσης, η αρνητική στάση απέναντι στη δημιουργία προγράμματος απεξάρτησης από το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας».

Η αιτία του εκφυλισμού και της διαφθοράς και η «θεραπεία» του ΚΕΘΕΑ

Η «ρίζα του κακού» για την έκταση των φαινομένων διαφθοράς και εκφυλισμού της λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ είναι ο τεράστιος όγκος του φορέα. «Σε ένα φορέα τέτοιου μεγέθους με 700 μέλη Γενικής Συνέλευσης, προερχόμενα από όλα τα μέρη της Ελλάδας, είναι αδύνατον να ελεγχθεί η εξουσία και τυχόν αυθαιρεσίες της» τονίζει, σημειώνοντας όμως και «ευθύνες αναλογούν και στην άτυπη ομάδα εξουσίας».

Ο κ. Ζαφειρίδης καταθέτει, εκτός από τις «βαριές διαγνώσεις» του για την κατάσταση του ΚΕΘΕΑ και σημαντικές προτάσεις: την άμεση αποσυγκέντρωση και αποκέντρωση του ΚΕΘΕΑ. «Είναι η μοναδική λύση στα σημερινά και μελλοντικά του προβλήματα. Και είναι η ίδια πρόταση που είχα κάνει το 1993-1994» αναφέρει.

«Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει με νομοθετικές πρωτοβουλίες του Υπουργείου Υγείας να δημιουργηθούν μικρά ΚΕΘΕΑ ανά διοικητική περιφέρεια, ενώ ταυτόχρονα να ληφθεί μέριμνα για τον εκδημοκρατισμό της λειτουργίας τους. Εάν το αυτοδιοίκητο με τη σημερινή του μορφή μεταφερθεί και στα μικρά ανά περιφέρεια ΚΕΘΕΑ, πιστεύω ότι τα ίδια εκφυλιστικά φαινόμενα θα αναπαραχθούν, σε μικρό βαθμό. Για αυτό το λόγο, κάνω έκκληση προς την επιτροπή σας και προς τον Υπουργό να υιοθετήσει αυτές τις απόψεις και να δώσει τις ανάλογες εντολές στο νεοδιορισμένο ΔΣ» καταλήγει ο ιδρυτής του ΚΕΘΕΑ.