Επαγγελματίες υγείας απαντούν: Ποιος ευθύνεται για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις

Εννέα στους εκατό ασθενείς που νοσηλεύονται σε ελληνικά νοσηλευτικά ιδρύματα εμφανίζουν νοσοκομειακές λοιμώξεις, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων (ECDC). Το ποσοστό, 9%, κατατάσσει τη χώρα μας μεταξύ των χωρών της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης των νοσοκομειακών λοιμώξεων, καθώς ο ευρωπαϊκός μέσος όρος δεν ξεπερνά το 6%. Μάλιστα, στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) το ποσοστό εμφάνισης των νοσοκομειακών λοιμώξεων υπερτριπλασιάζεται, με τους ασθενείς που προσβάλλονται από ισχυρά ενδονοσοκομειακά μικρόβια να αγγίζει το 30%. Δηλαδή 1 στους 3 ασθενείς των ΜΕΘ θα εκδηλώσει νοσοκομειακή λοίμωξη.

Για ποιους λόγους συμβαίνει αυτό; Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν και επιβαρύνουν την κατάσταση; Πώς θα μπορούσε να προληφθεί στα ελληνικά νοσοκομεία;

Τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά αναζήτησαν οι επιστήμονες από το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων (CLEO) με τη συνεργασία ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, στοχεύοντας μέσω της καταγραφής των λόγων στην πρόληψη του προβλήματος. Κι αυτό διότι είναι κοινή επιστημονική παραδοχή πια πως οι επιπώσεις των νοσοκομειακών λοιμώξεων τόσο στους ασθενείς όσο και στο σύστημα υγείας είναι σοβαρές: παρατείνουν την παραμονή των ασθενών στο νοσοκομείο, ενώ αυξάνουν δραματικά το κόστος νοσηλείας αλλά και τα ποσοστά θνητότητας.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, περισσότερες από το 50% των νοσοκομειακών λοιμώξεων μπορούν να αποφευχθούν με την εφαρμογή απλών και χαμηλού κόστους παρεμβάσεων, που αποσκοπούν στην αύξηση της συμμόρφωσης του ιατρό-νοσηλευτικού προσωπικού με πρακτικές πρόληψης.

Τι απαντούν οι επαγγελματίες υγείας των ελληνικών παιδιατρικών νοσοκομείων

Στη μελέτη συμμετείχαν 37 επαγγελματίες υγείας, γιατροί και νοσηλευτές που εργάζονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας νεογνών και παίδων καθώς και στις επιτροπές νοσοκομειακών λοιμώξεων. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Journal of Hospital Infection».

Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων στη μελέτη φαίνεται πως θεωρεί ότι οι νοσοκομειακές λοιμώξεις αντανακλούν την ποιότητα της φροντίδας που λαμβάνουν οι ασθενείς.

Τέσσερις «ομάδες» εμποδίων αναφέρουν οι ερωτηθέντες: έλλειψη πόρων, γνώσεων, κατάλληλης κουλτούρας και βούλησης (ή λάθος ιεράρχηση προτεραιοτήτων).

Πιο συγκεκριμένα, οι ερωτηθέντες εκτίμησαν ότι οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό αποτελούν έναν μείζονα λόγο μετάδοσης των λοιμώξεων, εξαιτίας του αυξημένου φόρτου εργασίας, που οδηγεί σε παραλείψεις στην ορθή εφαρμογή των πρακτικών πρόληψης των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Σε αυτόν τον παράγοντα προστίθεται και η έλλειψη φυσικών χώρων για τη σωστή απομόνωση των μολυσμένων ασθενών, ως εμπόδιο για την πρόληψη των λοιμώξεων.

Η έλλειψη συστηματικής εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας σε θέματα πρόληψης και ελέγχου των νοσοκομειακών λοιμώξεων αποτελεί τον δεύτερο μείζονα παράγοντα που εντείνει το πρόβλημα. Ανέφεραν οι ερωτηθέντες ότι η εκπαίδευση γίνεται με έναν γενικό και αόριστο τρόπο και πρόσθεσαν την ύπαρξη ελλείμματος στοιχειωδών γνώσεων, όπως για παράδειγμα η αντίληψη ότι η υγιεινή των χεριών είναι μέσο προστασίας του εαυτού τους και όχι των ασθενών.

Επιπρόσθετα, οι επαγγελματίες υγείας ανέδειξαν την κουλτούρα ως εμπόδιο στην αλλαγή των εγκατεστημένων/υπαρχουσών πρακτικών. Τόνισαν ότι η ιεραρχία είναι ένα εμπόδιο στον έλεγχο και τη βελτίωση των συναδέλφων τους σε ό,τι αφορά σε ελλείματα στην πρακτική της υγιεινής των χεριών. Συγκεκριμένα, ανέφεραν ότι ποτέ ένας νοσηλευτής δεν θα επισήμαινε σε ένα γιατρό ή ένας νεότερος σε έναν αρχαιότερο επαγγελματία υγείας ότι ακολουθεί λάθος πρακτικές. Επιπλέον, οι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι θεωρούν πως ο «ελληνικός τρόπος» λειτουργίας δεν είναι η πρόληψη αλλά η αντιμετώπιση του προβλήματος μετά την εμφάνιση του.

Ακόμα, οι επαγγελματίες υγείας τόνισαν ότι νιώθουν πως η πρόληψη των λοιμώξεων δεν αποτελεί προτεραιότητα ούτε εθνικά ούτε τοπικά (στα εκάστοτε νοσοκομεία), εξ ου και οι δομές για τον έλεγχο των λοιμώξεων, τόσο στο κάθε νοσοκομείο όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένες.

Τέλος, οι ερωτηθέντες σημείωσαν ότι η αειφόρος αλλαγή θα απαιτήσει μια οργανωμένη προσέγγιση «από την κορυφή προς τα κάτω», με σαφώς καθορισμένους ρόλους και διαδικασίες, δεδομένου ότι οι περιορισμοί της ιεραρχίας είναι βαθιά ριζωμένοι στην ελληνική κουλτούρα. Αναγνώρισαν, πάντως, ότι η αλλαγή αν και δύσκολη δεν είναι αδύνατη και πρότειναν την συλλογή αξιόπιστων και υψηλής ποιότητας δεδομένων ως το κρίσιμο πρώτο βήμα για την αλλαγή των πεποιθήσεων, σε συνδυασμό με την διαπροσωπική επαφή.