Αισθάνεστε εξουθενωμένοι έπειτα από μια τηλεδιάσκεψη; Nιώθετε ενόχληση στα μάτια; Συναισθηματική αποστράγγιση; Δεν θέλετε να δείτε κανέναν, ούτε να κάνετε τίποτα; Μήπως υποφέρετε από «zoom fatigue»;
Το εν λόγω σύνδρομο είναι μία μορφή κόπωσης, η οποία έχει συσχετιστεί με την πανδημία του κορωνοϊού, εξαιτίας της καραντίνας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κόπωση, την εξάντληση και την υπερδιέγερση, που προκύπτει ως αποτέλεσμα της κατάχρησης των εικονικών εφαρμογών επικοινωνίας.
Η πανδημία και η καραντίνα, καθώς και η κοινωνική αποστασιοποίηση, έφεραν τους ανθρώπους πιο κοντά, με τα εικονικά μέσα επικοινωνίας, που χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από την τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση μέχρι την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία.
Σε συνδυασμό με τη μείωση των φυσικών δραστηριοτήτων, από τα πλέον απλά, μέχρι τη μετακίνηση από και προς τον χώρο εργασίας, τη μετακίνηση των παιδιών στις δραστηριότητές τους, το γυμναστήριο κτλ., έχουν μεταβάλει την χωροχρονική αντίληψη. Από την άλλη, η οπτική κούραση από την οθόνη του υπολογιστή, την τηλεόραση και το κινητό δημιουργεί, πέρα από την εξάντληση, και υπερδιέγερση, με αποτέλεσμα την ανεξήγητη υπερκόπωση.
Ακόμα και οι άνθρωποι που έχουν την «τύχη» να δουλεύουν (με τηλεργασία), αλλά και οι άνεργοι, δεδομένης της κοινωνικής αποστασιοποίησης, αναγκάζονται να επικοινωνήσουν με συγγενείς και φίλους μέσω βιντεοκλήσεων, σε δημοφιλείς πλατφόρμες επικοινωνίας. Ερευνητές του Στάνφορντ, με επικεφαλής τον καθηγητή Bailenson, εξέτασαν το ψυχολογικό αποτύπωμα της πολύωρης χρήσης του Zoom, καθώς και σε άλλες δημοφιλείς πλατφόρμες επικοινωνίας με βιντεοκλήσεις. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η υπερβολική χρήση βιντεοκλήσεων οδηγεί σε αυτό που αποκαλούν «κόπωση zoom».
Εδώ να επισημάνουμε ότι, αν και το όνομα της συγκεκριμένης κόπωσης, την οποία συναντάμε για πρώτη φορά στην περίοδο της Covid-19, έχει πάρει το όνομά της από μια δημοφιλή πλατφόρμα επικοινωνίας, σαφώς δεν την «στοχοποιεί», διότι η κόπωση αυτή μπορεί να περιέλθει από οποιαδήποτε τέτοιας μορφή εφαρμογή επικοινωνίας. Πιθανότατα, ο λόγος επιλογής του ονόματος έγινε με βάση το ότι είναι πολύ δημοφιλής, ειδικά σε τηλεδιασκέψεις.
Η οπτική κούραση που προκύπτει, για παράδειγμα σε μια τηλεδιάσκεψη μέσω βιντεοκλήσης, όπου ακόμα και ο ακροατής αναγκάζεται να έχει συνεχή βλεμματική επαφή, ενισχύει το κοινωνικό άγχος, διότι ακόμα και ένας ακροατής βρίσκεται στο οπτικό επίκεντρο των υπολοίπων στη βιντεοκλήση.
Πέρα από αυτό, το κοντινό πλάνο των προσώπων από την οθόνη του υπολογιστή ο εγκέφαλος το ερμηνεύει με ιδιαίτερο τρόπο. Ο Dr. Hall υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ως οικεία μια σχέση με απόσταση μισού μέτρου, ενώ για τους κοντινούς φίλους η απόσταση αυτή επεκτείνεται στο ενάμιση μέτρο.
Στις βιντεοκλήσεις οπτικά τα πρόσωπα προσομοιώνουν την απόσταση των 50 εκατοστών, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να ερμηνεύει τον συνομιλητή ως ένα πρόσωπο οικείο. Το αποτέλεσμα όλου αυτού του φαινομένου είναι αντικρουόμενα μηνύματα, ενώ παράλληλα κυριαρχεί το αίσθημα απόρριψης, καθώς ο εγκέφαλος δεν αποδέχεται τη φυσική δυσκολία του αγγίγματος, εξαιτίας της φυσικής απόστασης.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Bailenson, σε επιστημονικό άρθρο που αναρτήθηκε στο περιοδικό Τεχνολογίας, Νόησης και Συμπεριφοράς, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που συμβάλλουν στην «κόπωση zoom»:
- Η αντανάκλαση της φυσικής παρουσίας μέσα από τις συνομιλίες της βιντεοκλήσης ενδεχομένως να δημιουργήσει άγχος, διότι συνήθως οδηγεί σε αυστηρή αυτοκριτική και αρνητικά συναισθήματα.
- Οι βιντεοκλήσεις μας καθηλώνουν σε ένα σημείο, περιορίζοντας σημαντικά τη φυσιολογική και συνηθισμένη κινητικότητα μιας συνομιλίας πρόσωπο με πρόσωπο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κίνηση του σώματος βελτιώνει την γνωστική απόδοση.
- Οι γνωστικές διεργασίες επιβαρύνονται από τις βιντεοκλήσεις, και αυτό γιατί δεν υπάρχει η πολυτέλεια έκφρασης μη λεκτικών συναισθημάτων μέσα από χειρονομίες του σώματος που γίνονται αντιληπτές με τη φυσική παρουσία. Συνεπώς, ο άνθρωπος πρέπει να προσπαθεί περισσότερο στο κομμάτι της επικοινωνίας, παραδείγματος χάρη ακόμα και ένα βλέμμα ότι είστε ευχαριστημένοι από τη συζήτηση ή ενοχλημένοι απαιτεί μεγαλύτερη δραματοποίηση στη γλώσσα του σώματος, συγκριτικά με την κατ' ιδίαν επαφή.
Φυσικά οι βιντεοκλήσεις, έχουν και πολλά θετικά. Μεταξύ άλλων, καταργούν τις αποστάσεις και αυτό είναι ευλογία, ειδικά όταν κάποιος συνομιλεί με την οικογένεια του, που έχει να δει καιρό. Ο καθηγητής Hancock υποστήριξε ότι, κατανοώντας τις αρνητικές συνέπειες που προκαλούν οι βιντεοκλήσεις, η τεχνολογική εξέλιξη μπορεί να αναπτύξει τις εφαρμογές, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην επιδρούν αρνητικά στο άγχος.
Η νέα ηλεκτρονική αλληλεξάρτηση αναδημιουργεί τον κόσμο, δίνοντάς του την εικόνα ενός παγκόσμιου χωριού -Μάρσαλ Μακ Λούαν, 1911-1980, Καναδός επικοινωνιολόγος.
- Βρείτε την Έλσα Μπάρδα στις σελίδες της στο Facebook, πατώντας εδώ και εδώ- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.
