Υπογεννητικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά και υπερπληθυσμός: Ποια η σχέση τους;

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Ο ακαδημαϊκός βιολόγος Δρ. John Calhoun (1917-1995), έχοντας εμπειρία στις μελέτες με τρωκτικά, ξεκίνησε το 1968 ένα τρομακτικό πείραμα, μελετώντας τη συμπεριφορά των ποντικιών σε σχέση με τον υπερπληθυσμό.

Σε ένα κουτί που προσομοίαζε με δωμάτιο και ονομάστηκε «Σύμπαν 25», το οποίο βρισκόταν στο Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας του Μέριλαντ, τοποθετήθηκαν οκτώ ποντίκια. Το συγκεκριμένο κουτί φτιάχτηκε, έτσι ώστε να είναι το «Ουτοπικό περιβάλλον» για τους αρουραίους και τα ποντίκια με πάρα πολλές φωλιές, φαγητό, νερό και παιχνίδια, χωρίς την παραμικρή απειλή -όπως π.χ. μια γάτα. Τα ποντικάκια ζούσανε όμορφα, χωρίς να τους ενοχλεί κάποιος, εκτός από έναν μελετητή, που τα παρατηρούσε.

Η Ουτοπία έγινε δυστοπία

Έχοντας κυριολεχτικά τα πάντα ως προς τα υλικά αγαθά, τα ποντίκια, έπειτα από μερικούς μήνες, πολλαπλασιάστηκαν με γοργούς ρυθμούς και έφτασαν τα 620 σε αριθμό. Τότε ήταν που η αποικία στο «Σύμπαν 25» άρχισε να παρακμάζει και η υπογεννητικότητα να αυξάνεται. Η κοινωνική ιεράρχηση διαλύθηκε, με αποτέλεσμα το 1/3 των ποντικιών να είναι κυρίαρχα. Η μη αναστρέψιμη κοινωνική πτώση είχε αρχίσει.

Τα μεγαλύτερα ηλικιακά ποντίκια ήταν ευτυχισμένα. Οι νεότερες γενιές, όμως, δυσκολεύονταν στην ιεραρχία, καθώς και στο να βρουν ταίρι για αναπαραγωγή. Τότε εμφανίστηκαν τα επονομαζόμενα «άθλια» ποντίκια, τα όποια είχαν επιθετική συμπεριφορά. Τα μεγαλύτερα σε ηλικία αρσενικά ποντίκια επιτίθενταν στα συγκεκριμένα «άθλια» ποντίκια. Τα αρσενικά εκδήλωναν την τάση να συγκεντρώνονται στον πυρήνα της αποικίας, προσδοκώντας την τροφή, ενώ παράλληλα επιτίθενταν το ένα στο άλλο, σε σημείο να αλληλοτρώγονται (κανιβαλισμός), μολονότι υπήρχε φαγητό σε αφθονία.

Τα θηλυκά ποντίκια αρχικά προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα ποντικάκια, στην πορεία όμως τα παραμελούσαν ή τα εγκατέλειπαν, ενώ δεν έδειχναν διάθεση για ζευγάρωμα και τελικά εκδήλωναν κοινωνική απόσυρση, απομακρυσμένα από τη βία.

Ο δρ. Τζον Καλχούν και τα ποντίκια του πειράματός του

Μία άλλη κατηγορία αρσενικών ποντικιών, τα επονομαζόμενα «όμορφα», περιόριζαν τις δραστηριότητές τους στο φαΐ, τον ύπνο και την καθαριότητα, ενώ δεν έδειχναν ενδιαφέρον για να διεκδικήσουν θηλυκό ταίρι, παρουσιάζοντας επίσης κοινωνική απόσυρση. Τα ζευγαρωμένα ποντίκια, από την άλλη, προσπαθούσαν να προστατεύσουν τα μικρά τους από τη μανία των «άθλιων» ποντικιών.

Σε διάστημα σχεδόν δύο ετών, τα απομονωμένα θηλυκά και τα όμορφα αρσενικά αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού. Όσο περνούσε ο χρόνος, τα ποντίκια έδειχναν αποστροφή στο ζευγάρωμα. Κατά συνέπεια, σημειώθηκε αισθητό πρόβλημα στην αναπαραγωγή, με αποτέλεσμα, έπειτα από 1.780 ημέρες, να πεθάνει και το τελευταίο ποντίκι του «Σύμπαντος 25».

Ο Δρ. John Calhoun ονόμασε την κατάρρευση της συμπεριφοράς των ποντικιών ως συμπεριφορικό καταποντισμό, με αίτιο τον υπερπληθυσμό. Με πιο απλά λόγια, ο ερευνητής υποστήριξε ότι ο υπερπληθυσμός δημιουργεί εμπόδια στην ομαλή λειτουργία της κοινωνίας και, συνεπώς, οδηγεί στην εξαφάνιση, όπως συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση των τρωκτικών.

Υπερπληθυσμός και κοινωνική δυσλειτουργία

Τι έφταιξε τελικά στην ουτοπία των υλικών αγαθών; Οι συνθήκες έμοιαζαν ιδανικές, ήταν όμως; Έφταιγε o υπερπληθυσμός ή ο εγκλωβισμός στο δωμάτιο; H δρ. Inglis-Arkell δίνει μια άλλη διάσταση, θεωρώντας ότι το πρόβλημα εστιάζει στην άνιση κατανομή του χώρου. Αν όντως ισχύει αυτό, τότε πώς τα ποντίκια διαμόρφωναν ρόλους θύτη και θύματος (παιχνίδια εξουσίας); Γιατί ορισμένα ποντίκια επέλεγαν την κοινωνική απόσυρση και άλλα τη βία;

Το μόνο σίγουρο, όπως υποστηρίζει και η επιστήμη της Συμπεριφοράς, είναι ότι υπάρχει αλληλεπίδραση στη συμπεριφορά και το περιβάλλον. Ο βασικός ερευνητής υποστήριξε ότι αυτό το πείραμα θα μπορούσε να βρει αναλογία στην ανθρώπινη κοινωνία. Εδώ τίθεται το ερώτημα: Οδηγεί ο υπερπληθυσμός σε κοινωνικές ανισότητες -πιο συγκεκριμένα, σε μια μικρή μερίδα πλουσίων και μια μεγάλη φτωχών ανθρώπων;

Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με σαφήνεια. Το σίγουρο είναι ότι η αύξηση της εγκληματικότητας και της υπογεννητικότητας στις πολιτισμένες κοινωνίες, παρότι υπάρχει αφθονία υλικών αγαθών, αποτελεί ένα «καμπανάκι» για την ανάγκη ν' αλλάξουν πολλά...

- Βρείτε την Έλσα Μπάρδα στις σελίδες της στο Facebook, πατώντας εδώ και εδώ - Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.

Ειδήσεις σήμερα:

Ισπανία: Επιζώντες μαζικής δηλητηρίασης πριν 40 χρόνια απειλούν να αυτοκτονήσουν στο Πράδο

Θρήνος στην Ξάνθη: Πατέρας δύο παιδιών ο 46χρονος που πέθανε από κορωνοϊό - Δεν είχε κάνει το εμβόλιο

Αρνητής παρέμεινε... άταφος επειδή οι συγγενείς του δεν είχαν πειστεί ότι πέθανε από κορωνοϊό!