Η δύναμη της προσφοράς - Τα οφέλη του εθελοντισμού στην ψυχική υγεία

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Αναρίθμητες έρευνες έχουν μελετήσει τις θετικές συνέπειες διαφόρων μορφών γενναιοδωρίας (π.χ. εθελοντισμός, φιλανθρωπικές δωρεές).

Τα  αποτελέσματα των ερευνών έχουν δείξει ότι η γενναιοδωρία, όπως και να εκφράζεται, έχει ευεργετικές συνέπειες στη σωματική και ψυχολογική υγεία των ανθρώπων που προσφέρουν ενίοτε με ανιδιοτέλεια.




Έρευνα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Duke έδειξε ότι ο αποδέκτης μια καλής πράξης βιώνει εφήμερη ευτυχία συγκριτικά με τον δωρητή που βιώνει βραχυπρόθεσμη. Έρευνες υποστηρίζουν ότι ακόμα και με την σκέψη το να θέλει κάποιος να βοηθήσει έναν συνάνθρωπο, ενεργοποιείται σημείο του εγκεφάλου, το οποίο σχετίζεται με το συναίσθημα της ικανοποίησης. 

Μια άλλη ενδιαφέρουσα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon σε δείγμα ενήλικων εθελοντών άνω των 50 ετών που πρόσφεραν βοήθεια μέσο όρο τέσσερις ώρες την εβδομάδα, βρήκαν ότι είχαν 40%  λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν υψηλή αρτηριακή πίεση συγκριτικά με τους μη εθελοντές.

Άλλες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι ο εθελοντισμός μειώνει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, διότι, βοηθώντας τους άλλους, απελευθερώνονται ρυθμιστικές ορμόνες του άγχους, οι οποίες επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση. 

Σύμφωνα με την επιστήμη του Applied Behavioural Analysis, οποιαδήποτε συμπεριφορά γίνεται κατ' επανάληψη και με χρονική διάρκεια, έχει επίδραση στο περιβάλλον.

Το αντίδοτο της κοινωνικής απομόνωσης...

Πρόσφατη ανασκόπηση μελετών σε δείγμα ηλικιωμένων ανθρώπων συμπέρανε ότι ο εθελοντισμός μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της άνοιας και τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ υποστήριξε ότι η ευεργετική επίδραση του εθελοντισμού στους ηλικιωμένους ανθρώπους έχει ρίζες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, ενισχύοντας παράλληλα την αυτοεκτίμηση μέσα από την κοινωνική προσφορά.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα έρευνα, που διεξήχθη σε δείγμα 4.500 Αμερικανών ενηλίκων, βρήκε ότι οι άνθρωποι που προσφέρουν εθελοντικά τη βοήθειά τους έχουν μειωμένη εμφάνιση διαταραχών ύπνου, βιώνουν λιγότερο άγχος και συναισθήματα απελπισίας και κάνουν πιο εύκολα φιλίες, συγκριτικά με τους μη εθελοντές.

Η ανιδιοτελής και ευγενής δράση γράφει την πιο λαμπερή σελίδα στη βιογραφία των ψυχών.

Η ιδεολογία της προσφοράς ως αυτοσκοπός;

Το αίτιο για την πράξη φιλανθρωπίας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Πιο συγκεκριμένα, εάν επικεντρώνεται στο «θεαθήναι», για τα... μάτια του κόσμου (και όχι για λόγους ουσίας), τότε  η πράξη διατυμπανίζεται και αποσκοπεί στην προσωπική προβολή. Εν αντιθέσει, η αλτρουιστική φιλανθρωπική ενέργεια επικεντρώνεται στο πώς η προσφορά θα ωφελήσει τον/τους αποδέκτες. Ουσιαστικά, η αλτρουιστική πράξη φιλανθρωπίας αποτελεί ένα είδος ενσυναίσθησης στις δυσκολίες του συνανθρώπου, εφόσον έχει αλτρουιστικό χαρακτήρα. 

Όταν κάποιος δεν επικεντρώνεται μόνο σε ό,τι αφορά τον εαυτό του, αλλά και σε πράξεις καλοσύνης προς τους άλλους, διαχειρίζεται πιο λειτουργικά τις δυσκολίες της ζωής. 

Έρευνα από  το Πανεπιστήμιο του Michigan, που έγινε σε δείγμα ηλικιωμένων εθελοντών και μη εθελοντών, σε χρονική περίοδο τεσσάρων ετών, έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι εθελοντές που πρόσφεραν στους συνανθρώπους με αλτρουιστική πρόθεση, είχαν χαμηλή θνησιμότητα συγκριτικά με τους μη εθελοντές. 

Τα οφέλη του εθελοντισμού και της προσφοράς δεν κάνουν διακρίσεις στην ηλικία

Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι φοιτητές που βοηθούσαν μία ώρα την εβδομάδα σε εξωπανεπιστημιακές δραστηριότητες, επί δέκα συνεχή εβδομάδες, είχαν χαμηλότερα επίπεδα χοληστερόλης συγκριτικά με τους μη εθελοντές. Τα οφέλη της προσφοράς στο συνάνθρωπο είναι ακόμα μεγαλύτερα, όταν κάποιος έχει βιώσει το ίδιο πρόβλημα κατά το παρελθόν.

Ο εθελοντισμός θεωρείται ότι συμβάλλει θετικά και στην ψυχική υγεία ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, βοηθώντας τα να διαχειρίζονται καλύτερα τις καταστάσεις.

Η γενναιοδωρία είναι ανεκτίμητη, κάνει τον κόσμο μας καλύτερο!

Προϋπόθεση της γενναιοδωρίας είναι η έλλειψη εγωισμού, η αισιοδοξία και η εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπο ότι η προσφορά θα χρησιμοποιηθεί με σύνεση. Σε εποχές πολύ δύσκολες, π.χ. πτώχευσης, εμπόλεμης κατάστασης μιας χώρας, όπου λειτουργεί το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και οι οικονομικοί πόροι αποτελούν πολυτέλεια, ο άνθρωπος θα μπορούσε να προσφέρει ανιδιοτελώς βοήθεια με τις δεξιότητές του, τις εμπειρίες του κτλ στον συνάνθρωπό του.

Γιατί η γενναιοδωρία είναι ακόμα πιο σπάνια σήμερα;

Ως έννοια ο εθελοντισμός εμπεριέχει την έννοια της άμισθης εργασίας. Όταν όμως η άμισθη εργασία είναι χρονοβόρα και εξυπηρετεί την εκτέλεση κοινωνικών υπηρεσιών, για την οποία ορισμένα μέλη πληρώνονται, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι της δουλειάς πραγματώνεται από εθελοντές εντελώς δωρεάν, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να τεθεί υπό αμφισβήτηση η έννοια άμισθη προσφορά, καθώς δεν εφαρμόζεται απ' όλους.

Με λίγα λόγια, εύλογα ένας καταρτισμένος επιστήμονας θα αναρωτηθεί γιατί του ζητανε να προσφέρει εθελοντική εργασία με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, ενώ παράλληλα ο ίδιος οργανισμός για τις ίδιες αρμοδιότητες απασχολεί έμμισθα άτομα με λιγότερα επαγγελματικά προσόντα. Γιατί κάποιοι να πληρώνονται για τις ίδιες υπηρεσίες στους ίδιους οργανισμούς και άλλοι όχι;  Η κοσμοθεωρία της προσφοράς, όπως όλες οι συμπεριφορές, για να έχει διάρκεια, πρέπει να ενισχύεται. Η αγνωμοσύνη φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα. Γι' αυτό και, σύμφωνα με έρευνες, ο περισσότερος κόσμος δυσπιστεί στην έννοια οργανωμένης προσφοράς και προτιμάει να προσφέρει απευθείας στα άτομα που έχουν ανάγκη π.χ. ρούχα, τροφή σε έναν άστεγο. Η ανιδιοτελής προσφορά αγάπης λειτουργεί άνευ κανόνων… Όταν μπαίνουν οι κανόνες στον τρόπο που εσύ θέλεις να προσφέρεις, τότε περιμένεις η προσφορά σου να βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην αναγνώριση από την πλευρά του αποδέκτη.

Η δύναμη της προσφοράς

Η προσδοκία μας συχνά κηλιδώνει την πράξη προσφοράς, διότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πως θα αξιοποιηθεί η προσφορά μας και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση -π.χ. όταν το άτομο ή ο οργανισμός δεν εκτιμά την προσφορά μας με τον τρόπο που θέλουμε. 

Απελευθερώνοντας την προσφορά από τις προσδοκίες μας επικεντρωνόμαστε στην παροχή βοηθείας και ανακούφισης που δίνουμε σε ένα άλλο άνθρωπο που το έχει ανάγκη. Η βασική αρχή του δούναι και λαβείν είναι η προσφορά από καρδιάς...

Η ανιδιοτελής προσφορά απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά του εγωισμού και πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση γεγονότων, εμπνέοντας και άλλους συνανθρώπους, δημιουργώντας τελικά ένα κύκλο της προσφοράς και καλοσύνης.

Φανταστείτε έναν κόσμο φτιαγμένο από ανθρώπους με αγνές προθέσεις και γενναιόδωρη καρδιά... πόσο καλύτερος θα ήταν αυτός ο κόσμος... σε έναν τέτοιο κόσμο η οικονομική/κοινωνική κρίση θα ήταν μια λέξη άγνωστη...

Οι δράσεις είναι η αντανάκλαση του χαρακτήρα μας

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.