Κρίση πανικού: Το εσωτερικό «καμπανάκι» που μας υπενθυμίζει ότι ξεπεράσαμε τα όριά μας

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Η χρονική έναρξη των κρίσεων πανικού επί το πλείστον έχει αφετηρία την ηλικία των 20, με διπλάσια σε συχνότητα εμφάνιση στις γυναίκες, συγκριτικά με τους άνδρες.





Επώδυνη και τρομακτική εμπειρία

Οι άνθρωποι περιγράφουν την προσωπική τους εμπειρία ως απροειδοποίητη και κλιμακωτή:
 
«... Έτσι ξαφνικά… ένιωσα μια έντονη δυσφορία», «... ένιωσα ένα συναγερμό τρόμου σε όλο το σώμα...», «... αισθανόμουν ότι θα πεθάνω...», «... ότι διαλύομαι...», «θα λιποθυμούσα»,  «έσβηνα...», «χανόμουν...».

Την στιγμή της κρίσης πανικού το άτομο πανικοβάλλεται, χάνει τον έλεγχο, κυριεύεται από έντονο φόβο άγνοιας ως προς τι ακριβώς του συμβαίνει και άγχος για το πώς θα εξελιχθεί... Έρευνες υποστηρίζουν ότι το 50% των ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού απευθύνονται στον καρδιολόγο, λόγω της ταχυκαρδίας την περίοδο του επεισοδίου. Ειδικά στις κρίσεις πανικού με μεγάλη ένταση, πολλοί πάσχοντες κυριεύονται από φόβο ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα υγείας -π.χ. έμφραγμα- γι' αυτό αναζητάμε βοήθεια στα επείγοντα περιστατικά του νοσοκομείου. Όταν τα αποτελέσματα κλινικών εξετάσεων αποκλείουν το οργανικό αίτιο... τότε... ο συνήθης ύποπτος έχει όνομα... ΚΡΙΣΗ ΠΑΝΙΚΟΥ.

Ο πανικός είναι μίμος! Παρουσιάζει τα σωματικά συμπτώματα που φοβάστε πιο πολύ!

Σωματικά συμπτώματα της κρίσης πανικού (Σωματοποιημένο άγχος):
- Αποπροσωποποίηση (αίσθηση απομάκρυνσης από τον εαυτό)
- Ακανόνιστος χτύπος καρδιάς(αίσθημα παλμών), ταχυκαρδία
- Αίσθημα βάρους/σφίξιμο στο στέρνο, πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα ασφυξίας, κόμπος στο λαιμό
- Ζαλάδα, τάση για λιποθυμία, έλλειψη ισορροπίας, αίσθημα αστάθειας, θολή όραση
- Μούδιασμα/μυρμηγκιάσματα σε όλο το σώμα ή στα άκρα
- Αίσθημα παγωμένου νερού στην πλάτη
- Ναυτία/τάση για εμετό, γαστρική δυσφορία, εντερικές ενοχλήσεις
- Μυϊκή ένταση, κράμπες, τρέμουλο, αδυναμία
- Περικάρδιο πόνο, σφίξιμο-πλάκωμα στο στήθος
- Εξάψεις και εφίδρωση ή ρίγη

Διαταραχή πανικού: Το επεισόδιο πανικού έχει διάρκεια έως και δέκα λεπτά, περιλαμβάνει τέσσερα τουλάχιστον από τα παραπάνω (ψυχολογικά και σωματικά) συμπτώματα, με χρονική επανάληψη πέραν του διαστήματος του ενός μήνα (Κριτήρια κατά DSM-IV).

Η συχνότητα και η ένταση των κρίσεων πανικού εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασής καθώς και τα στρεσσογόνα ερεθίσματα.



Κρίσεις υστερίας (Hysteria) VS κρίσεις πανικού!
Οι μετατρεπτικές κρίσεις έχουν διαφορετικού τύπου συμπτωματολογία, όπως τρέμουλο στην ομιλία, λιποθυμίες, παραλύσεις και σπασμούς. Σύγχρονες ψυχολογικές μελέτες κατέρριψαν την πεποίθηση που υποστήριζε ότι η υστερία εμφανίζεται αποκλειστικά στη γυναίκα και έχει σχέση με τη σεξουαλική δραστηριότητα.

Τα βαθύτερα αίτια της κρίσης πανικού

Ο φόβος ως αφετηρία
Το επεισόδιο κρίσης πανικού σε ορισμένες περιπτώσεις προκύπτει από την έκθεση σε ερέθισμα που προκαλεί φόβο π.χ. αγοραφοβία (άμεση προσβολή πανικού ή μπορεί να εκδηλωθεί ώρες αργότερα σε περίοδο ηρεμίας) και σε αναμονή φοβικού ερεθίσματος.

Απροσδόκητες κρίσεις πανικού - Μη συνδεδεμένες με κάποια κατάσταση
Σύμφωνα με την (ABA) Επιστήμη της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς, η κρίση πανικού δεν είναι αναίτια. Υπάρχει ένα στρεσογόνο ερέθισμα, που πυροδοτεί το επεισόδιο πανικού, όπως και στην περίπτωση του μετατραυματικού στρες (PTSD).

Μεταβατικά στάδια της ζωής
Οι κρίσεις πανικού προκύπτουν συχνά από σημαντικές μεταβατικές φάσεις της ζωής -π.χ. κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του γάμου, πανελλαδικές εξετάσεις κτλ. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο μπορεί να βιώνει διχασμό και να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε αντικρουόμενες επιλογές (ανάμεσα στα «θέλω» και τα «πρέπει»). Ως αποτέλεσμα των βαθύτερων ενδοψυχικών συγκρούσεων, το άτομο σαμποτάρει ασυνείδητα την έκβαση της απόφασης μέσω των κρίσεων πανικού.

Πίσω από την κουρτίνα κρύβονται καταπιεσμένα συναισθήματα
Συνήθως, τα άτομα που βιώνουν κρίση πανικού, καταπιέζουν υπερβολικά τα αρνητικά τους συναισθήματα (όπως π.χ. ο θυμός), τα οποία συσσωρεύονται και διοχετεύονται μέσα από την κρίση πανικού. Σε άλλες περιπτώσεις, η κρίση πανικού οδηγεί σε μια φυγή από την πραγματικότητα, καθώς τα άτομα αυτά έχουν την τάση να φορτώνονται παραπάνω ευθύνες απ' όσες τους αναλογούν, είτε πρόκειται για τα εργασιακά είτε τα προσωπικά! Άνθρωποι που νιώθουν ότι πρέπει να ευχαριστούν τους άλλους και αφήνουν στην άκρη τα δικά τους «θέλω».

Είμαστε τα παιδικά μας χρόνια!
Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν με γνώμονα το τι πρέπει και δεν πρέπει εκλογικεύουν τα συναισθήματά τους για το λόγο αυτό, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να τα εκφράσουν και να τα εξωτερικεύσουν. Για το λόγο αυτό, σε συνθήκες απώλειας ελέγχου, ο φόβος πυροδοτεί το επεισόδιο πανικού.

Το χειρότερο σενάριο είναι η προσμονή μέχρι την επομένη κρίση...
Οι συμπεριφορές που συνοδεύουν τη διαταραχή κρίσης πανικού έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή του ατόμου! Κατά τη χρονική διάρκεια της κρίσης πανικού, το ανθρώπινο σώμα αντιδρά (έκκριση αδρεναλίνης) σε μια απειλή, παρότι αυτή δεν υφίσταται στην πραγματικότητα. Οι επαναλαμβανόμενες και έντονες κρίσεις πανικού ενισχύουν το φόβο ότι θα επαναληφθεί.

Συνεπώς, ο άνθρωπος οδηγείται στο φαύλο κύκλο φόβου και αποφυγής. Επομένως, οι άνθρωποι αποφεύγουν συνθήκες, οι οποίες ενδεχομένως πιστεύουν ότι θα τους προκαλέσουν πανικό, αποφεύγουν τοποθεσίες όπου μπορεί να νιώσουν εγκλωβισμένοι και ότι δεν θα μπορούν να διαφύγουν εύκολα -π.χ. πολυσύχναστα μέρη κτλ.

Αν η κρίση πανικού γίνει μια χρόνια κατάσταση, σταδιακά ο άνθρωπος περιορίζεται αποφεύγει τις εξόδους, μειώνεται η κοινωνική αλληλεπίδραση, με αποτέλεσμα να αποξενωθεί. Κάποιοι δημιουργούν σχέση εξάρτησης, από φόβο να μην είναι μόνοι, όταν συμβεί η επομένη κρίση πανικού.

Ο συμβιβασμός με τη φοβία σε πάει ένα βήμα πίσω...
Η συνεχής ενασχόληση με την προσμονή της κρίσης πανικού «χτίζουν» περισσότερες φοβίες. Οι πιο συχνές είναι η αγοραφοβία, ιδεοψυχαναγκαστική φοβία και αγχώδη διαταραχή προκαλούμενη από ουσίες. Άλλα συμπτώματα, τα οποία προκαλούν έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου είναι το αυξημένο επιπέδου συνείδησης (π.χ. υπερεπαγρύπνηση), γνωσιακή δυσλειτουργία (πρόβλημα συγκέντρωσης), διαταραχές ύπνου, ευερεθιστότητα. Η διαταραχή πανικού δεν εξαντλεί μόνο τον κοινωνικό περίγυρο, αλλά και αυτόν που την βιώνει. Μακροχρόνια, υπάρχει ο κίνδυνος να τον οδηγήσει στην κατάθλιψη.

Οι σωματοποιημένες εκδηλώσεις άγχους της κρίσης πανικού καθαυτές δεν προκαλούν σωματική βλάβη. Η ιατρική επιστήμη επισημαίνει ότι, σε περίπτωση προϋπάρχοντων οργανικών παθήσεων, όπως οι καρδιολογικές, ένα οξύ επεισόδιο πανικού μπορεί να είναι επικίνδυνο.

Think twice... before you act!
Αν και τρομακτική, η εμπειρία της κρίσης πανικού αποτελεί το «καμπανάκι» που υπενθυμίζει στον άνθρωπο ότι είναι... άνθρωπος και ότι έχει πιέσει αρκετά τον εαυτό του. Περά από τα πέντε βήματα χαλάρωσης, η σωστή αντιμετώπιση της κρίσης πανικού χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση από Κλινικό Ψυχολόγο ή/και Ψυχίατρο, καθώς τα αιτία είναι βαθιά...

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.