«Τριχοτιλλομανία»: Μήπως έχεις εθιστεί σε... τριχωτό παυσίπονο;

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Το ταξίδι της ψυχικής υγείας είναι ιδιωτικό, όμως ο αντίκτυπος είναι συχνά δημόσιος. Η τριχοτιλλομανία (Trichotillomania, TTM) δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό.

Μια μέρα στη δουλειά έκανα κάτι πραγματικά παράξενο. Άρχισα να τραβάω τρίχες των μαλλιών από το κεφάλι. Ξέρω ότι ακούγεται παράξενο, αλλά με έκανε να νιώθω λίγο καλύτερα... Μετά από αυτό, άρχισα να τραβάω τα μαλλιά μου κάθε μέρα... Σαν μια ακαταμάχητη επιθυμία, όπως μια φαγούρα που νιώθεις την ανάγκη να ξύσεις, αντ' αυτού τραβάς τρίχες και δεν συνειδητοποιείς ότι το κάνεις. Αρχικά θεώρησα ότι το έκανα από άγχος αλλά συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούσα να σταματήσω... Είχα πλέον εθιστεί. 

- Ανώνυμος

Η τριχοτιλλομανία («τρίχα» και «τίλλω») περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1889 από τον Γάλλο δερματολόγο Francois Hallopeau. Σύμφωνα με το DSM (DSM-IV), ανήκει στην κατηγορία των ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών, ενώ παλιότερα λογιζόταν ως διαταραχή του ελέγχου των παρορμήσεων.




Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής και οι μορφές εκδήλωσής της αφορούν συγκεκριμένη συμπεριφορά -«το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών»- που έχει ως αποτέλεσμα την απόσπαση τριχών. Οι πιο συχνές μορφές είναι το τράβηγμα τριχών από την κεφαλή, των φρυδιών, των βλεφαρίδων κτλ. Το τράβηγμα των τριχών δεν αφορά αποκλειστικά την κεφαλή, αλλά και άλλες περιοχές του σώματος -το πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια, αλλά και σε μη ορατά σημεία, όπως το εφηβαίο και τις μασχάλες.

Σε πιο σπάνιες επιπτώσεις συναντάμε το «Σύνδρομο Ραπουνζέλ», όπου το άτομο νιώθει την επιθυμία να καταπιεί τις τρίχες (τριχοφαγία) και ενδέχεται να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, προκειμένου να απελευθερωθεί το πεπτικό σύστημα από την μάζα των τριχών.

Σύμφωνα με μελέτες, οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην τριχοτιλλομανία σε ποσοστό 80%.

Έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το κύριο αίτιο της συγκεκριμένης δυσλειτουργικής συμπεριφορά οφείλεται κυρίως στο άγχος. Η συμπεριφορά του τραβήγματος των τριχών εξυπηρετεί ως τρόπος εκτόνωσης, προκειμένου να καταστείλει αρνητικά συναισθήματα. Ο καθηγητής Flessner θεωρεί ότι η τριχοτιλλομανία προκαλεί αισθητηριακή διέγερση (όταν το άτομο πλήττει) ή αποφόρτιση, αποσπώντας προσωρινά το άτομο από την συνθήκη που του δημιουργεί άγχος.


 
Η τριχοτιλλομανία χωρίζεται σε δύο κατηγορίες συμπεριφορών

- Αυτόματη υποσυνείδητη συμπεριφορά: Το άτομο υποσυνείδητα ασχολείται με τα μαλλιά του -π.χ. την ώρα που βλέπει τηλεόραση. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει η πλειοψηφία των ατόμων.

- Εστιασμένη συνειδητή συμπεριφορά: Περικλείει τελετουργικό τράβηγμα μαλλιών, καθώς και χρήση εργαλείων, όπως το τσιμπιδάκι.



Ο φαύλος κύκλος της τριχοτιλλομανίας

Το επαναλαμβανόμενο και βίαιο τράβηγμα οδηγεί στην απώλεια τριχών και ίσως στην καταστροφή του θύλακα της τρίχας. Στις περιπτώσεις που η απώλεια είναι ορατή -π.χ. μαλλιά και φρύδια- τότε ενδεχομένως να επηρεάσει ακόμα πιο αρνητικά την αυτοεκτίμηση,  πλημμυρίζοντάς τον/την με ένοχες και ντροπή και να οδηγήσει σε έκπτωση της λειτουργικότητάς του σε σχέση με το περιβάλλον, επιτείνοντας ουσιαστικά το άγχος και την μελαγχολική διάθεση.

Σύμφωνα με τους Christenson και Mansueto, η διάρκεια των επεισοδίων της τριχοτιλλομανίας είναι λίγα λεπτά με συχνές επαναλήψεις.

Η διαταραχή εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και στην αρχή της εφηβείας. Συννοσηρότητα παρατηρείται, σύμφωνα με επιστημονικά ευρήματα, με άλλες διαταραχές παρορμήσεων (σωματοκεντρικών), όπως το μάσημα των νυχιών κτλ., με την κατάθλιψη και την ψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD).

Η πορεία της τριχοτιλλομανίας μπορεί να κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα με συχνές εξάρσεις και υφέσεις. Τα άτομα που υποφέρουν από τριχοτιλλομανία συνήθως δεν παραδέχονται το ψυχολογικό αίτιο της συμπεριφοράς .

Καθώς η τριχοτιλλομανία είναι διαταραχή της συμπεριφοράς, η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση  είναι συμπεριφορική, σε ορισμένες περιπτώσεις ένας συνδυασμός με φαρμακευτική αντιμετώπιση. Η πιο επιτυχημένη συμπεριφορική παρέμβαση που έχω εφαρμόσει και εγώ ως κλινικός ψυχολόγος και αναλύτρια συμπεριφοράς, είναι η Αντιστροφή Συνήθειας (Habit Reversal Training, HRT). Με την συγκεκριμένη θεραπεία επιτυγχάνεται η εισαγωγή ανταγωνιστικής και μη επιβλαβούς κινητικής συμπεριφοράς -π.χ. σφίγγοντας ένα μπαλάκι- η τροποποίηση του περιβάλλοντος, καθώς και η θεραπεία του άγχους. Οι ειδικές τεχνικές συμπεριφοράς θα βοηθήσουν το άτομο να αναγνωρίσει τον λόγο που τραβάει τις τρίχες του και πώς να το αποφύγει. Παρέχονται από ειδικούς ψυχολόγους, εξειδικευμένους σε θέματα συμπεριφοράς.

Η τριχοτιλλομανία δεν είναι... παυσίπονο για τα αρνητικά συναισθήματα... Αντίθετα, «κλειδώνει» ένα δυσοίωνο μέλλον...

Η τριχοτιλλομανία είναι μια εξαιρετικά επίμονη διαταραχή, γι' αυτό και είναι πολύ πιθανό το άτομο, σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις, να εκδηλώσει εκ νέου την συγκεκριμένη συμπεριφορά στο μέλλον. Η προσωρινή καταστολή αρνητικών συναισθημάτων μέσα από την συμπεριφορά  της τριχοτιλλομανίας θα προσθέσει ακόμα ένα βάρος στη ζωή του πάσχοντος. 


 

Αυτό που συνήθως συμβουλεύω, πέρα από το θεραπευτικό κομμάτι, στους ανθρώπους που υποφέρουν από την συγκεκριμένη διαταραχή, είναι πάντα να θυμούνται ότι «μόνο αν παλέψεις την κακή μέρα, τότε θα κερδίσεις καλές ημέρες»... 

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.