Σωματοποίηση: Όταν το άγχος δεν εκτονώνεται, ξεσπάει σε ψυχοσωματικά συμπτώματα

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Σας έχει τύχει, σε μια περίοδο που βιώνετε ψυχολογική πίεση, να έχετε παράλληλα συμπτώματα, όπως πονόκοιλο, τρέμουλο, ταχυπαλμία, δερματίτιδες, πονοκεφάλους, δύσπνοια και άλλα; Να επισκέπτεστε τον γιατρό, προκειμένου να σας ανακουφίσει από τα σωματικά συμπτώματα, αλλά να σας λέει ότι αποκλείει τα φυσικά αίτια -επομένως είναι ψυχολογικά...

Όσο και αν φαντάζει περίεργο, υπάρχει ψυχολογική διαταραχή, η οποία προκαλεί σωματικά συμπτώματα. Η Σωματοποίηση είναι η ψυχολογική διαταραχή, η οποία περιγράφει την δίοδο του άγχους στο σώμα. Γι' αυτό τον λόγο την συναντάμε συχνά. 

Η Σωματοποίηση είναι από τις πιο παλιές ψυχικές διαταραχές, η οποία περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1959 από τον Briquet. Δεν είναι τυχαίο ότι επιδημιολογικά εμφανίζεται ως επί το πλείστον σε κόσμο που ζει σε μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς εκεί το άγχος είναι μεγαλύτερο.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα των διαταραχών σωματοποίησης αφορούν νευρολογικά, γαστρεντερικά και σεξουαλικά προβλήματα, καθώς και το αίσθημα του πόνου.



Άγχος, ο αιώνιος εχθρός...

Το άγχος, στο όποιο έχω αναφερθεί και σε παλαιότερο άρθρο μου, που αφορά την κρίση πανικού, είναι μια αντανακλαστική αντίδραση επιβίωσης σε κατάσταση απειλής. Η Νευροψυχολογική αυτή αντίδραση μεταφέρεται ως μήνυμα με το Αυτόνομο Νευρικό Συστήμα (ΑΝΣ), το οποίο αποτελείται από δύο υποσυστήματα: το Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΣΝΣ), που αφορά την διέγερση και το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ), που αφορά κυρίως την ξεκούραση. Τα δύο αυτά νευρολογικά υποσυστήματα έχουν ανταγωνιστική σχέση, καθώς το ένα καταναλώνει ενέργεια, ενώ το άλλο την αποθηκεύει. Μαζί, επηρεάζουν σχεδόν όλα τα μέλη του σώματος.



Όταν το άγχος δεν εκτονώνεται, τότε σωματοποιείται

Στη σημερινή εποχή και στις σύγχρονες κοινωνίες η απειλή που βιώνει ο άνθρωπος εμφανίζεται σε μορφή έντονου άγχους. Το πρώτο στάδιο της αντανακλαστικής αντίδρασης του άγχους είναι ο συναγερμός, ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό σύστημα. Έπειτα, ακολουθεί η αντίσταση, χωρίς όμως επαρκή σωματική εκτόνωση ή ακόμα και καθόλου εκτόνωση -και αυτό οδηγεί αναπόφευκτα στην κατάρρευση. Συνεπώς, διαιρετικές ουσίες, όπως π.χ. η κορτιζόνη, απελευθερώνονται, αλλά δεν αξιοποιούνται από τον οργανισμό. Κατά συνέπεια, εάν ένα όργανο του σώματος είναι ήδη καταπονημένο, θα εμφανίσει πρώτο συμπτώματα σωματοποίησης.

Σύμφωνα με μελέτες, η διαταραχή σωματοποίησης συνήθως έχει συννοσηρότητα με την αγχώδη διαταραχή.

Η διαταραχή σωματοποίησης έχει διαφορετικές μορφές εκδήλωσης -συγκεκριμένα, την σωματικη δυσμορφία, την αδιαφοροποίητη διαταραχή σωματοποίησης, την υποχονδρίαση, την διαταραχή πόνου και την διαταραχή μετατροπής. Θα εστιάσω στην διαταραχή μετατροπής, καθώς η συμπτωματολογία είναι αρκετά επώδυνη -μερικά από τα συμπτώματα είναι παράλυση, μούδιασμα, απώλεια ακοής, ακόμα και τύφλωση. Ακόμα και στην περίπτωση της διαταραχής πόνου, μία χρόνια, έντονη κεφαλαλγία χωρίς οργανικό αίτιο μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε καθημερινή βάση.

Η απουσία κλινικών ευρημάτων σε σωματικά συμπτώματα, όπως π.χ. ο πόνος, δεν είναι αναίτια και, όταν αφορούν την περίπτωση διαταραχής σωματοποίησης, τότε ο πάσχων θα πρέπει να αποδεχτεί το ψυχολογικό αίτιο, καθώς μόνο έτσι θα μπορέσει να εστιάσει στο να διαχειριστεί σωστά και να ξεπεράσει το άγχος του, που ευθύνεται για τα ψυχοσωματικα συμπτώματά του.

- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.