Κοινωνική αμφιθυμία: Δεν μπορείς ή δεν θέλεις;

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Η αμφιθυμία εκδηλώνεται με λεκτικές συμπεριφορές, του τύπου «ναι αλλά όχι», «θέλω και δεν θέλω», «θέλω αλλά δεν μπορώ», ή τη μία υπακούω, την άλλη αντιδρώ κτλ.

Η παρουσία ταυτόχρονων συμπεριφορών που εναλλάσσονται και υποβόσκουν συγκρουόμενα συναισθήματα -π.χ. αγάπης - μίσους- οι μη κατασταλαγμένες πεποιθήσεις, καταλήγουν στην αναβλητικότητα, στην οποία έχω αναφερθεί και παλαιότερα, και στην αδυναμία λήψης αποφάσεων ή στην ουδετερότητα.

Η μαγική τριάδα της αμφιθυμίας

Βουλητικό επίπεδο: Όταν κάποιος επιθυμεί ταυτόχρονα δύο αντίθετες ενέργειες, π.χ. να δεχτεί μια πρόταση ή να την απορρίψει.

Διανοητικό επίπεδο: Όταν ο άνθρωπος εκφράζει ταυτόχρονα με εναλλαγές συγκρουόμενα συναισθήματα

Συναισθηματικό επίπεδο: Όταν ο άνθρωπος βιώνει συγκρουόμενα συναισθήματα ταυτόχρονα.



Το ψυχικό υπόβαθρο της αμφιθυμίας

Όταν ο άνθρωπος βιώνει σύγκρουση ανάμεσα στην εικόνα την οποία θέλει να προβάλλει στο κοινωνικό περιβάλλον και τις πραγματικές ανάγκες του, τότε νιώθει σύγχυση. Μπορεί ένας άνθρωπος να επιθυμεί κάτι, αλλά να βιώνει αντιφατικά συναισθήματα, καθώς ενδέχεται να θεωρεί ότι αυτό που επιθυμεί, μπορεί να τον καταστρέψει ή ότι μπορεί να μην θέλει τα αρνητικά που συνοδεύουν αυτήν την επιλογή και αυτό να τον/την βάζει σε σκέψεις.

Την αμφιθυμία την συναντούμε στις διαπροσωπικές σχέσεις, στον εργασιακό χώρο και στον κοινωνικό περίγυρο. Τα ανάμεικτα συναισθήματα της κοινωνικής μάζας ενδεχομένως να λειτουργούν αρνητικά στον συντονισμό οργανωμένων ομαδικών δράσεων. Μια άλλη εκδήλωση της κοινωνικής αμφιθυμίας είναι και το Σύνδρομο της Στοκχόλμης, όπου το άτομο από την μία θεωρεί κάποιον «σωτήρα», όμως γρήγορα αλλάζει γνώμη και τον θεωρεί δυνάστη.

Ως σύμπτωμα, την αμφιθυμία μπορεί να την συναντήσουμε σε ανθρώπους που πάσχουν από συναισθηματικές διαταραχές, όπως η Οριακή Διαταραχή, όπου συνοδεύεται από έντονη παρορμητικότητα, απάθεια, ασταθή αίσθηση του εαυτού και χαοτικές διαπροσωπικές σχέσεις. Στην διπολική διαταραχή, όπου η συναισθηματική διάθεση εναλλάσσεται από το θετικό (μανία) στον αρνητικό πόλο (κατάθλιψη) εκδηλώνεται ως αμφιθυμική συμπεριφορά.

Η ψύχωση -π.χ. σχιζοφρένεια ως κλασική ψυχωσική διαταραχή- έχει ως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της, την αμφιθυμική συμπεριφορά, ειδικά στη λήψη αποφάσεων, που συνοδεύεται από αντιφατικές σκέψεις. Όταν η αμφιθυμική συμπεριφορά επεκταθεί σε επίπεδο κοινωνίας, οδηγεί σε μια συμπεριφορά αλλοπρόσαλλη, με χαρακτηριστικά διάσχισης (ασυνέπεια ανάμεσα στα «θέλω», τις σκέψεις και τις συμπεριφορές).

Τα υπέρ και τα κατά του «θέλω και δεν θέλω»

Οι άνθρωποι με αμφιθυμικές συμπεριφορές, είναι πιο ευάλωτοι στο να διαμορφώσουν την στάση τους απέναντι σε κάποιο θέμα της κοινωνίας σύμφωνα με την ψυχολογία της μάζας, θετικά ή αρνητικά, χωρίς απαραίτητα να πιστεύουν αυτό το οποίο υποστηρίζουν.

Από την άλλη, η αναποφασιστικότητα κερδίζει χρόνο, ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει υπέρ του αναποφάσιστου, σύμφωνα με τον Dr Paglia και τους συνεργάτες του. Η αμφισβήτηση και η αμφιβολία ορισμένες φορές μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη αξιολόγηση -αυτό πάντα εξαρτάται από το πλαίσιο και τις συνθήκες.

Τα ανάμεικτα συναισθήματα καλλιεργούν και ανάμεικτες προσδοκίες. Συνεπώς, το αίσθημα ανεπάρκειας ενισχύεται, με αποτέλεσμα κανείς να μην μένει ευχαριστημένος. Από μία άποψη, από την πλευρά της αμφίθυμης συμπεριφοράς υποβόσκει η ευθυνοφοβία, εξ ου και η αμφιταλάντευση. Ίσως είναι η αδυναμία κάποιου να ενηλικιωθεί, όπως στο Σύνδρομο του Peter Pan. Η ενηλικίωση συνεπάγεται και ευθύνες, όπως ακριβώς και οι επιλογές που κάνει κάποιος άνθρωπος, όταν παίρνει αποφάσεις.

Η επίγνωση και η αποδοχή των συναισθημάτων για οποιαδηποτε συνθήκη χτίζει αυθεντικές συμπεριφορές. Βασανιστικό το αίσθημα της αμφιθυμίας, διότι ενισχύει το άγχος και συνεπώς τα ψυχοσωματικά. Όταν λοιπόν ένας άνθρωπος επιθυμεί κάτι, αλλά βλέπει ότι το όνειρο κρύβει και παγίδες, όμως δεν παίρνει αποφάσεις, τότε το πιο πιθανό είναι να κουράσει τους γύρω του.

Η αμφιθυμία δεν είναι εξωτερική δύναμη, στην οποία ο άνθρωπος δεν έχει έλεγχο. Αντίθετα, η επιθυμία μπορεί να είναι ένα ιδανικό καθρέφτισμα σε ό,τι θα θέλαμε να δώσουμε στον εαυτο μας. Η εκλογίκευση δημιουργεί αμφιβολίες, διότι οι συνθήκες προφανώς δεν είναι οι ιδανικές. Το βασικό ερώτημα είναι γιατί οι προσδοκίες άλλαξαν και τι είναι αυτό που διχάζει το υποσυνείδητο. Μπορεί ο άνθρωπος να μην ταιριάζει στην συνθήκη που επιθυμεί ή να μην μπορεί να διαχειριστεί τα αρνητικά που συνοδεύουν μια επιλογή.



Είναι φυσικό, όσο ο άνθρωπος μεγαλώνει, να μην κάνει συμβιβασμούς. Γι' αυτό και η αμφιθυμία λειτουργεί ορισμένες φορές ως προστατευτικός μηχανισμός, καθώς η επιθυμία μπορεί να κρύβει αρνητικές διαστάσεις και παγίδες. Γι' αυτό και μερικές φορές το ένστικτο, στο οποίο έχω αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο μου, οδηγεί στο σωστό δρόμο.

Όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφασίσει «εδώ και τώρα», σημαίνει ότι άπλα δεν είναι έτοιμος για αλλαγές, ώστε να πάρει μια απόφαση που θα του αλλάξει την ζωή -θετικά ή αρνητικά. Kρίνοντας εκ του αποτελέσματος, μπορεί να αντιληφθεί κανείς αν έκανε την σωστή επιλογή. Η αυτογνωσία στο τι μπορεί ή δεν μπορεί ο άνθρωπος, έχει σχέση με τις πεποιθήσεις του, ακούγοντας παράλληλα την εσωτερική φωνή μέσα του, που επισημαίνει τις ανάγκες. Σε κάθε περίπτωση, η κάθε δράση έχει και μια αντίδραση. Μπορεί η αμφιθυμία να σηματοδοτεί ξεκαθάρισμα, αλλά η αναβλητικότητα και η κυκλοθυμική συμπεριφορά «σαμποτάρουν» τις κοινωνικές σχέσεις.

Οι απείθαρχες σκέψεις και τα συγκρουόμενα συναισθήματα καθρεφτίζουν την βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου να αγαπήσει τον εαυτό του παραπάνω από την ίδια την επιθυμία ή τον φόβο. Η ψυχική δουλειά που κάνει κάποιος με τον εαυτό του, έχει να κάνει με την παρατήρηση της αμφιθυμίας.

Η προσπάθεια του ανθρώπου να αλλάξει τις καταστάσεις, ώστε να ταιριάζουν και να οδηγούν στην επιθυμία, φαινομενικά προσφέρει ανακούφιση, όμως η πραγματικότητα ανατρέπει τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες και ένας φαύλος κύκλος ενοχικότητας και αυτοκατηγορίας θα ακολουθήσει...



- Βρείτε την Έλσα Μπάρδα στις σελίδες της στο Facebook, πατώντας εδώ και εδώ - Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.