Εμβολιασμοί και οικονομικά της Υγείας: Ενα ιδιαίτερο ζήτημα με σημαντικές προεκτάσεις για τη συλλογική ευημερία

Ολόκληρο το άρθρο του Κώστα Αθανασάκη*:
«Στην εποχή μας και στο πλαίσιο λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών, είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς μια οργανωμένη παρέμβαση του κράτους για τη διασφάλιση της υγείας των πολιτών η οποία μπορεί να αποφέρει σημαντικότερα οφέλη από τα προγράμματα εμβολιασμών. Η οργανωμένη εισαγωγή εμβολιαστικών προγραμμάτων στα ανεπτυγμένα κράτη διεθνώς έχει οδηγήσει στη σχεδόν εξαφάνιση μιας σειράς νοσημάτων, τα οποία διαχρονικά αποτελούσαν σημαντικές απειλές για το επίπεδο υγείας και την κοινωνική ευημερία.

Σε κοινωνικούς και οικονομικούς όρους, όμως, τα εμβολιαστικά προγράμματα επιτυγχάνουν πολύ περισσότερα πράγματα από απλώς την πρόληψη της νόσου στους εμβολιαζόμενους, καθώς παράγουν μια σειρά αποτελεσμάτων τα οποία υπερβαίνουν το ατομικό επίπεδο του εμβολιαζόμενου και κατανέμονται, δυνητικά, στο σύνολο των μελών της κοινωνίας.
Αυτού του τύπου οι «εξωτερικότητες» περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
(α) τη βελτίωση των σχολικών επιδόσεων (μέσω της απρόσκοπτης συμμετοχής στη βασική εκπαίδευση) και της συνολικής παραγωγικότητας της κοινωνίας (ποσοτικά αλλά και ποιοτικά),
(β) τα οφέλη στο ζήτημα της ενιαίας υγείας, όπως η μείωση της χρήσης αντιβιοτικών και ο περιορισμός της μικροβιακής αντοχής,
(γ) την αποφυγή της καταστροφικής δαπάνης υγείας για τα νοικοκυριά στην περίπτωση εμφάνισης ενός νοσήματος που θα μπορούσε να είχε προληφθεί με τον εμβολιασμό, αλλά και
(δ) την εξομάλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία, ιδίως στις περιπτώσεις όπου ο εμβολιασμός παρέχεται χωρίς οικονομικά εμπόδια στο σύνολο του πληθυσμού [ενδεικτικά για τα παραπάνω: Bloom et al (2005), Jit et al (2015)]. Κορωνίδα της επίδρασης των εμβολίων σε κοινωνικούς όρους είναι, βεβαίως, το δημόσιο αγαθό της συλλογικής ανοσίας, η επίτευξη του οποίου είναι ευθεία συνάρτηση της συμμετοχής του πληθυσμού στο εκάστοτε εμβολιαστικό πρόγραμμα.

Αν και δεν είναι, ενδεχομένως, ευρέως γνωστό, η Ελλάδα σήμερα διαθέτει ένα από τα πληρέστερα -αν όχι το πληρέστερο- εμβολιαστικά προγράμματα στην Ευρώπη, σε όρους των εμβολίων που απαρτίζουν το πρόγραμμα και της ευχέρειας πρόσβασης (μη ύπαρξης οικονομικών εμποδίων) στον εμβολιασμό. Παράλληλα, η χώρα διαθέτει από τα υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής στα βασικά εμβόλια της παιδικής ηλικίας, διαχρονικά, μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

Πρόσφατη ευχάριστη έκπληξη αποτελεί η σημαντική αύξηση της συμμετοχής των ενηλίκων στο εμβολιαστικό πρόγραμμα έναντι της γρίπης, η οποία κυμαίνεται πλέον στο 74% του πληθυσμού άνω των 65 ετών (OECD Health Statistics 2021), σημειώνοντας αλματώδη αύξηση (από το περίπου 40% το 2009 και το 59% το 2019) σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Παράλληλα, και ίσως παραδόξως (ή και σε ευθεία αντίθεση) με την τροπή της συζήτησης στη χώρα αναφορικά με τα εμβόλια έναντι της COVID-19 κατά το προηγούμενο διάστημα, οι Eλληνες βρίσκονται στην πρώτη θέση στην Ευρώπη -μαζί με τους Κύπριους- στην πεποίθηση ότι οι εμβολιασμοί είναι η βασική αιτία εκρίζωσης σοβαρών νοσημάτων κατά το παρελθόν (Ευρωβαρόμετρο, Μάιος 2021).

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε γενικές γραμμές, τα εμβόλια, σε αντιδιαστολή με άλλες ευρείας χρήσης τεχνολογίες υγείας, όπως τα τυπικά φάρμακα, διακρίνονται από μια σειρά ειδικών χαρακτηριστικών, τα οποία καθιστούν την εφαρμογή πολιτικών υγείας στο ζήτημα του εμβολιασμού ως μια «άσκηση» με εξαιρετικές ιδιαιτερότητες.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η διασφάλιση της πρόσβασης του συνόλου του πληθυσμού στα ενδεικνυόμενα εμβόλια και η διατήρηση ή/και αύξηση της κάλυψης, ιδίως σε ομάδες του πληθυσμού όπου τυχόν υφίστανται υπο-βέλτιστα αποτελέσματα με βάση τους τεθέντες στόχους, αποτελούν από τις μείζονες προτεραιότητες για τη σύγχρονη πολιτική υγείας και, ειδικά, για την πολιτική δημόσιας υγείας. Δίχως άλλο, τα εμβολιαστικά προγράμματα στην ουσία αποτελούν μια «κοινωνική υποδομή», αντίστοιχη της εκπαίδευσης και της ασφάλειας - και η κατασκευή και διατήρησή της είναι απαραίτητη».

• Ο Κώστας Αθανασάκης είναι επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Οικονομικής Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

•• Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.