Γιατί η παχυσαρκία είναι νόσημα;

Ολόκληρο το άρθρο του Ευθύμιου Καπάνταη* έχει ως εξής:
«Η παχυσαρκία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορίζεται ως η χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από μη φυσιολογική ή αυξημένη συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα, σε σημείο που μπορεί να βλάψει την υγεία. Επομένως, και μόνο από τον επίσημο ορισμό της, δίνεται η απάντηση στο ερώτημα εάν η παχυσαρκία είναι νόσος. Παρακάτω θα αναλυθεί γιατί η παχυσαρκία είναι νόσος.

Ασθένεια-νόσος (disease) ορίζεται, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, κάθε επιβλαβής απόκλιση από τη φυσιολογική κατάσταση ενός οργανισμού, που σχετίζεται με ορισμένα συμπτώματα και συνήθως εμφανίζει σημεία ενδεικτικά της μη φυσιολογικής κατάστασης. Η έννοια της νόσου περιλαμβάνει την αιτιολογία της, την κατανόηση των μηχανισμών ανάπτυξής της, τις δομικές (μορφολογικές) αλλαγές που σχετίζονται με την ύπαρξή της και τις λειτουργικές συνέπειες αυτών των αλλαγών.
Με βάση αυτά τα στοιχεία, η παχυσαρκία είναι νόσος, αφού είναι γνωστοί οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που την προκαλούν, είναι γνωστές οι πολλές ανατομικές και οι ποικίλες λειτουργικές μεταβολές που προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό, έχουν καταστεί γνωστοί πολλοί μηχανισμοί μέσω των οποίων προκαλεί πληθώρα συνοδών παθολογικών καταστάσεων και τέλος υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισής της, όπως σε κάθε νόσο.

Το σημαντικότερο στοιχείο αναφορικά με την παχυσαρκία είναι ότι αυτή επιδρά δυσμενώς σε πολλούς ιστούς και σε πολλά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού, με αποτέλεσμα σήμερα η παχυσαρκία να θεωρείται πολυσυστηματική νόσος.
Ενδεικτικά, η παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένη εμφάνιση μεταβολικών παθήσεων, όπως σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, δυσλιπιδαιμίας, υπερουριχαιμίας κλπ., σοβαρών καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, κολπική μαρμαρυγή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αρτηριακή υπέρταση κλπ.

Επίσης, η παχυσαρκία σχετίζεται με την εμφάνιση 13 τύπων νεοπλασιών, οι οποίες είναι: μηνιγγίωμα, πολλαπλούν μυέλωμα, καρκίνος οισοφάγου, νεφρών, μήτρας, ωοθηκών, θυροειδούς, μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ήπατος, χοληδόχου κύστης, στομάχου, παγκρέατος, παχέος εντέρου και ορθού. Οι δυσμενείς επιπτώσεις της παχυσαρκίας δεν περιορίζονται στις αναφερθείσες, αλλά επεκτείνονται σε όλα σχεδόν τα συστήματα του οργανισμού, όπως αναπνευστικό, πεπτικό, αναπαραγωγικό, μυοσκελετικό, ανοσοποιητικό, νευρικό, ψυχική υγεία, νεφρά και σήμερα πλέον, οι παθολογικές καταστάσεις που έχουν συσχετισθεί με την παχυσαρκία ανέρχονται στον εκπληκτικά υψηλό αριθμό των 236! Πέρα από τις ιατρικές επιπτώσεις, η παχυσαρκία σχετίζεται με αποδεδειγμένη μείωση της ποιότητας της ζωής του ατόμου.

Είναι φυσικό και επόμενο, μια τέτοια πολυσυστηματική νόσος που προκαλεί επιπλοκές σε τόσα όργανα και διαταραχές λειτουργίας τόσων συστημάτων και μεταβολικών οδών, να προκαλεί αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας και ως εκ τούτου να προκαλεί μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης. Υπάρχει αδιαμφισβήτητη λοιπόν συσχέτιση της παχυσαρκίας με την αυξημένη θνησιμότητα, και μάλιστα όσο μεγαλύτερος ο βαθμός παχυσαρκίας τόσο πολλαπλασιάζεται ο κίνδυνος θανάτου.
Λόγω της επιβάρυνσης της παχυσαρκίας στη συνολική νοσηρότητα, προκαλείται σε σημαντικό βαθμό αύξηση των δαπανών υγείας, ως αποτέλεσμα των αυξημένων αναγκών για φροντίδα των πασχόντων και από τα σχετιζόμενα με αυτή νοσήματα. Οι οικονομικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας στο σύστημα υγείας, αλλά και την κοινωνία, λαμβάνουν τη μορφή του άμεσου κόστους αντιμετώπισής της, αλλά και του έμμεσου κόστους αντιμετώπισης των σχετιζόμενων με αυτή νοσημάτων, των χαμένων ημερών εργασίας, των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και των πρόωρων θανάτων.

Ισχυρά τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η απώλεια βάρους οδηγεί σε βελτίωση, έως και ύφεση, όλων των επιπτώσεων που προκαλεί η παχυσαρκία στην υγεία. Είναι γνωστό ότι η απώλεια βάρους μειώνει τη γλυκαιμία, αλλά και άλλους μεταβολικούς παράγοντες σε παχύσαρκα διαβητικά τύπου 2 άτομα. Μάλιστα εάν η απώλεια βάρους είναι μεγαλύτερη από 15% του αρχικού βάρους, τότε μπορεί να προκληθεί ύφεση του διαβήτη. Ανάλογα ευνοϊκά αποτελέσματα επιτυγχάνει η απώλεια βάρους στη μείωση της υπέρτασης, στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και της υπερουριχαιμίας. Στο καρδιαγγειακό σύστημα, η απώλεια βάρους συνοδεύεται από μείωση της συχνότητας στηθαγχικών επεισοδίων και βελτίωση των παραγόντων θρόμβωσης, στο πεπτικό σύστημα συνοδεύεται από σημαντικότατη μείωση της γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης και της λιπωμάτωσης του ήπατος.

Στο αναπνευστικό, η απώλεια βάρους προκαλεί βελτίωση ακόμα και λύση του προβλήματος της αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου, βελτιώσεις στον έλεγχο του άσθματος και του συνδρόμου παχυσαρκίας-υποαερισμού. Το κυριότερο όφελος της απώλειας βάρους στα νεφρά είναι η σημαντική μείωση της λευκωματουρίας, ενώ στο αναπαραγωγικό επιφέρει ευεργετικές επιδράσεις στη γονιμότητα γυναικών και ανδρών. Πλέον, μπορεί να αναφερθεί ότι η απώλεια βάρους μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών των ευεργετικών επιδράσεων της απώλειας βάρους, είναι η σημαντικά αυξημένη επιβίωση των παχύσαρκων ατόμων που έχασαν βάρος και διατήρησαν το χαμηλότερο βάρος.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας γενικά έχει τρεις βασικούς άξονες:

α) Πρωτογενής αντιμετώπιση-πρόληψη: τα άτομα με φυσιολογικό βάρος να μην γίνουν παχύσαρκα και τα παχύσαρκα να μην αυξάνουν το βαθμό παχυσαρκίας τους
β) Δευτερογενής αντιμετώπιση: τα παχύσαρκα άτομα να επιτύχουν απώλεια βάρους
γ) Τριτογενής αντιμετώπιση: τα άτομα που πέτυχαν απώλεια βάρους, να διατηρήσουν το νέο χαμηλότερο βάρος τους. Οι παρεμβάσεις βέβαια πρέπει να αποσκοπούν και στην αντιμετώπιση των επιπτώσεών της στην υγεία.

Η παχυσαρκία είναι σημαντικής σημασίας νόσος. Η πρωτογενής πρόληψη είναι πολύ σημαντική. Μετά την εγκατάστασή της, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως σοβαρή νόσος, που η επιτυχημένη αντιμετώπισή της προλαμβάνει την εκδήλωση σοβαρών και απειλητικών για τη ζωή επιπλοκών. Αυτή η νόσος, θα πρέπει να πάψει να είναι τόσο υποτιμημένη και αφού αναγνωρισθεί η σημασία της, να της δοθούν οι δυνατότητες της σωστής, ιατρικά και επιστημονικά τεκμηριωμένης αντιμετώπισής της, προς όφελος των Ελλήνων πολιτών, της Ελληνικής κοινωνίας και της Ελληνικής Πολιτείας».


* Ο Ευθύμιος Καπάνταης είναι Παθολόγος με Εξειδίκευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη, Διευθυντής Τμήματος Διαβήτη-Παχυσαρκίας-Μεταβολισμού, Νοσοκομείο Metropolitan. www.kapantais.gr – info@kapantais.gr

** Η Novo Nordisk Hellas υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία της πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.