Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών: Οι διαταραχές λόγω πανδημίας, οι συνέπειες και η αναπλήρωση των χαμένων δόσεων

Ολόκληρο το άρθρο του Κωνσταντίνου Ι. Νταλούκα*:
«Η νόσος covid-19 προκάλεσε σοβαρές διακοπές σε ουσιαστικές υπηρεσίες υγείας, μεταξύ αυτών και στα εμβολιαστικά προγράμματα, στο 90% των χωρών, αν και στους τρεις πρώτους μήνες του 2021 αναφέρεται πρόοδος με μόνο το ένα τρίτο των χωρών να βρίσκονται σε διαταραχή υπηρεσιών υγείας (https://www.who.int/news/item/23-04-2021-covid-19-continues-to-disrupt-essential-health-services-in-90-of-countries).

Καθώς περιορίστηκε η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και η ανοσοποίηση, ο αριθμός των παιδιών που δεν έλαβαν ούτε τους πρώτους εμβολιασμούς αυξήθηκε σε όλες τις περιοχές. Οι παρατεταμένες διαταραχές του εμβολιασμού θα έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία των παιδιών.

Ενώ οι εμβολιασμοί έχουν αρχίσει να ανακάμπτουν από τις διακοπές που προκλήθηκαν από την COVID-19, εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο παραμένουν ακόμα ευάλωτα σε θανατηφόρες ασθένειες, που καλύπτονται από τα εμβόλια.
Το ποσοστό των παιδιών με εμβολιασμούς up to date ήταν χαμηλότερο μεταξύ των ηλικιακών ομάδων 7 μηνών, 18 μηνών και 13 ετών, ενώ παρέμεινε σταθερό για τις ηλικιακές ομάδες 6 και 18 ετών (Published Online: October 7, 2021 doi:10.1001/jamapediatrics.2021.4248).

Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ και της UNICEF, 23 εκατομμύρια παιδιά έχασαν βασικούς παιδικούς εμβολιασμούς μέσω των συνήθων υπηρεσιών υγείας το 2020, ο υψηλότερος αριθμός από το 2009 και 3,7 εκατομμύρια περισσότερα από ό,τι το 2019.
Σχετικά, τα περισσότερα από αυτά -έως και 17 εκατομμύρια παιδιά- πιθανότατα δεν έλαβαν ούτε ένα εμβόλιο κατά τη διάρκεια του έτους, διευρύνοντας τις ήδη τεράστιες ανισότητες στην πρόσβαση στα εμβόλια. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά ζουν σε κοινότητες που πλήττονται από πολέμους, σε απομακρυσμένα μέρη που δεν εξυπηρετούνται επαρκώς ή σε παραγκουπόλεις όπου αντιμετωπίζουν πολλαπλές στερήσεις, συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες υγείας και βασικές κοινωνικές υπηρεσίες.

«Ακόμη και καθώς οι χώρες φωνάζουν να πάρουν στα χέρια τους εμβόλια COVID-19, έχουμε οπισθοδρομήσει σε άλλους εμβολιασμούς, αφήνοντας τα παιδιά σε κίνδυνο από καταστροφικές αλλά αποτρέψιμες ασθένειες όπως η ιλαρά, η πολιομυελίτιδα ή η μηνιγγίτιδα», δήλωσε ο Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ. «Οι πολλαπλές εξάρσεις ασθενειών θα ήταν καταστροφικές για τις κοινότητες και τα συστήματα υγείας που ήδη μάχονται τον COVID-19, καθιστώντας πιο επείγουσα από ποτέ την επένδυση στον παιδικό εμβολιασμό και τη διασφάλιση της προσέγγισης κάθε παιδιού».

Για να υποστηρίξουμε την ανάκαμψη από τον COVID-19 και να καταπολεμήσουμε τις μελλοντικές πανδημίες, θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η τακτική ανοσοποίηση έχει προτεραιότητα, καθώς εστιάζουμε επίσης στην προσέγγιση παιδιών που δεν λαμβάνουν κανένα εμβόλιο ρουτίνας ή παιδιά μηδενικής δόσης.

Ως αποτέλεσμα των κενών στην εμβολιαστική κάλυψη, έχουν πρόσφατα αναφερθεί σοβαρές επιδημίες ιλαράς σε χώρες όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Πακιστάν και η Υεμένη, ενώ είναι πιθανό να εμφανιστούν και αλλού, καθώς αυξάνει ο αριθμός των παιδιών που χάνουν εμβόλια που σώζουν ζωές. Αυτές οι επιδημίες συμβαίνουν σε μέρη που ήδη αντιμετωπίζουν καταστάσεις σύγκρουσης και πολέμων.

Η πτώση της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών, μας είχε απασχολήσει ως Πανελλήνια Ομοσπονδία Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων, ως αναδυόμενο πρόβλημα, από το πρώτο lockdown του 2020. Με επιστολή μας τότε, μετά την λήξη των περιοριστικών μέτρων, είχαμε ζητήσει από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών την συνέχιση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών, χωρίς τον περιορισμό μόνο για τα βασικά εμβόλια.

Η διακοπή του εμβολιαστικού προγράμματος την περίοδο της πανδημίας είχε ως αποτέλεσμα την μη αναπλήρωση των ήδη καθυστερημένων εμβολίων και την πτώση της εμβολιαστικής κάλυψης σε όλες τις ηλικίες.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας η μεγάλη μείωση της τάξης του 70% που παρατηρήθηκε την Άνοιξη του 2020, στον εμβολιασμό των εφήβων δεν αναπληρώθηκε ποτέ .

Στο πρώτο τρίμηνο του 2021 παρατηρήσαμε εκ νέου μείωση της τάξης του 30% - 40% στους εμβολιασμούς των εφήβων με συνιστώμενα εμβόλια, όπως για παράδειγμα το εμβόλιο για τον HPV και την μηνιγγίτιδα.
«Παρά τις συστάσεις για τη σημασία του έγκαιρου και πλήρους εμβολιασμού, ιδιαίτερα στα βρέφη <2 ετών, που διατυπώθηκαν στην αρχή της πανδημίας, δεδομένα από διάφορες χώρες κατέγραψαν σημαντική μείωση των εμβολιασμών που προσέγγιζε το 50% στις ηλικιακές ομάδες κάτω των 2 ετών και υπερέβαινε το 70% στις μεγαλύτερες ηλικίες. Παρόμοια υπολογίστηκαν και τα αντίστοιχα ποσοστά μείωσης των εμβολιασμών και στη χώρα μας. Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών 25/5/2020».

Ακόμα όμως και σήμερα δεν είναι λίγα τα παιδιά, που αναβάλουν τον εμβολιασμό τους, επειδή νοσούν ή νόσησαν πολύ πρόσφατα από covid-19 ή άλλα εμπύρετα την εποχή αυτή νοσήματα.
Μετά από μια σημαντική περίοδο διακοπής ή μείωσης των υπηρεσιών εμβολιασμού, ο σχεδιασμός για συμπληρωματικούς εμβολιασμούς μπορεί να απαιτήσει πρόσθετες εντατικές και εξειδικευμένες προσπάθειες για τον εντοπισμό και την αναζήτηση των ομάδων που έχασαν τον εμβολιασμό ρουτίνας.

Οι γρήγορες αξιολογήσεις κάλυψης σε περιοχές που είναι γνωστό ότι επηρεάζονται ιδιαίτερα από τη διαταραχή μπορεί να είναι απαραίτητες για τον εντοπισμό των δυσανάλογα επηρεασμένων κοινοτήτων προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στον εμβολιασμό.

Γνωστές κοινότητες υψηλού κινδύνου και χαμηλής κάλυψης (π.χ. μειονοτικοί πληθυσμοί, φτωχές αστικές περιοχές, απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές) θα πρέπει να παραμείνουν υψηλή προτεραιότητα για τους εμβολιασμούς, λόγω των υφιστάμενων ανισοτήτων πρόσβασης σε δομές υγείας και του υψηλότερου κινδύνου για εστίες ανάδυσης λοιμωδών νοσημάτων που προστατεύονται με τον εμβολιασμό.

Οι επιδημικές εξάρσεις της ιλαράς σε όλο τον κόσμο, αλλά και στην χώρα μας το 2016-2018, η περιστασιακή εμφάνιση ξεχασμένων λοιμωδών νοσημάτων όπως η διφθερίτιδα και η πολιομυελίτιδα, η αύξηση τα τελευταία χρόνια κρουσμάτων κοκίτη αλλά και η πρόσφατη πανδημία του SarsCov2, κατέδειξαν πόσο σημαντική είναι η εμβολιαστική κάλυψη και η τήρηση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών σε παιδιά και ενήλικες.

Δυστυχώς ο εμβολιασμός των νεαρών ενηλίκων και των νεαρών γονιών με το εμβόλιο για τον κοκίτη, τον τέτανο και την διφθερίτιδα, είναι σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, παρόλο που προτείνεται εμβολιασμός τους ανά 10ετία μέσα από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού ενηλίκων. Επειδή ο κοκίτης είναι σε αύξηση τα τελευταία χρόνια και θέλοντας να προστατέψουμε κυρίως τα νεογέννητα βρέφη, η Ομοσπονδία μας έχει προτείνει επανειλημμένως στο Υπουργείο Υγείας να μας δοθεί η δυνατότητα συνταγογράφησης και εμβολιασμού των γονιών των παιδιών που παρακολουθούμε, χωρίς δυστυχώς ανταπόκριση.

Ο εμβολιασμός είναι ζωτικό στοιχείο ενός αποτελεσματικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, κεντρικό στοιχείο στην ετοιμότητα και αντιμετώπιση της πανδημίας, και κλειδί για την πρόληψη πολλαπλών επιδημιών καθώς οι κοινωνίες ανοίγουν ξανά.
Η κυβέρνηση θα πρέπει να παρέχει όλες τις διευκολύνσεις και τις παροχές, που χρειάζονται οι παιδίατροι και οι εμπλεκόμενοι με τον εμβολιασμό επαγγελματίες υγείας, ώστε να ενισχύσει τους εμβολιασμούς και την αναπλήρωση των χαμένων δόσεων».


• Ο Κωνσταντίνος Ι. Νταλούκας είναι Παιδίατρος, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων

•• Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμία ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων