Πόσο πλαστικό τρώμε; Τα φαγητά με τη μεγαλύτερη ποσότητα και οι τρόποι αντιμετώπισης

Το 2019, το World Wide Fund for Nature (WWF) χρηματοδότησε μια ερευνητική μελέτη από μια ομάδα του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ στην Αυστραλία, για να προσπαθήσει να καταγράψει την ποσότητα των μικροπλαστικών που προσλαμβάνουν οι άνθρωποι. Στη συνέχεια, το WWF προσέλαβε έναν σύμβουλο, τον Dahlberg, για να μετατρέψει αυτή την ερευνητική μελέτη σε μια έκθεση που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους κινδύνους των μικροπλαστικών στο περιβάλλον. Το κύριο συμπέρασμα αυτής της έκθεσης, το οποίο τα ειδησεογραφικά πρακτορεία σε όλο τον κόσμο έχουν επανειλημμένα επαναλάβει έκτοτε, είναι ότι οι άνθρωποι, κατά μέσο όρο, καταπίνουν περίπου 5 γραμμάρια μικροπλαστικού κάθε εβδομάδα, δηλαδή περίπου το μέγεθος μιας πιστωτικής κάρτας.

Αν και η αρχική μελέτη του Πανεπιστημίου του Newcastle έχει διαψευστεί από τότε, με άλλες ερευνητικές ομάδες να έχουν δημοσιεύσει καλύτερες μελέτες που καταλήγουν σε πολύ χαμηλότερα ποσοστά, μόνο και μόνο η ιδέα ότι καταναλώνουμε πλαστικό, άθελά μας, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν μας.

Από την επεξεργασία, στο πιάτο μας

Τα πλαστικά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη βιομηχανία των φαγητών, με εφαρμογές που κυμαίνονται από τη συσκευασία έως τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται στην επεξεργασία τροφίμων. Ωστόσο, ορισμένοι τύποι πλαστικών περιέχουν χημικές ουσίες που μπορούν να διαρρεύσουν στα τρόφιμα, ιδίως όταν εκείνα εκτίθενται σε ιδιαίτερες καταστάσεις. Κατά την επεξεργασία τροφίμων, πιο συγκεκριμένα, ουσίες μπορούν να περάσουν από πλαστικά υλικά στα τρόφιμα μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται μετανάστευση. Παράγοντες όπως η θερμοκρασία, η οξύτητα και ο χρόνος επαφής μπορούν να επηρεάσουν τον ρυθμό μετανάστευσης, οδηγώντας σε πιθανή μόλυνση των τροφίμων.

Αναλυτικότερα, οι πλαστικοποιητές - οι πιο συνηθισμένοι από τους οποίους ονομάζονται φθαλικοί εστέρες - χρησιμοποιούνται για να κάνουν το πλαστικό πιο εύκαμπτο και πιο ανθεκτικό. Χρησιμοποιούνται τόσο ευρέως που εμφανίζονται στο εσωτερικό σχεδόν όλων μας, μαζί με άλλες χημικές ουσίες που βρίσκονται στο πλαστικό, συμπεριλαμβανομένων των δισφαινολών, όπως η BPA. Και οι δύο τύποι χημικών ουσιών, που έχουν συνδεθεί με έναν μακρύ κατάλογο προβλημάτων υγείας, ακόμη και σε πολύ χαμηλά επίπεδα, μπορούν να εισέλθουν στα τρόφιμά μας από το πλαστικό των σωλήνων, των ιμάντων μεταφοράς και των γαντιών που χρησιμοποιούνται κατά την επεξεργασία των τροφίμων, και μπορούν ακόμη και να εισέλθουν απευθείας στο κρέας και τα προϊόντα μέσω μολυσμένου νερού και εδάφους.

Ενώ λοιπόν όλα αυτά τα μικροπλαστικά έχουν βρεθεί στον ανθρώπινο πνεύμονα, στους ιστούς του μητρικού και εμβρυϊκού πλακούντα, στο ανθρώπινο μητρικό γάλα και στο ανθρώπινο αίμα, μέχρι πρόσφατα υπήρχαν πολύ λίγες έρευνες για το πώς αυτά τα πολυμερή επηρεάζουν τα όργανα και τις λειτουργίες του σώματος. Μια μελέτη του Μαρτίου 2024 όμως, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι με μικροπλαστικά ή νανοπλαστικά στις αρτηρίες του λαιμού είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή να πεθάνουν από οποιαδήποτε αιτία μέσα στα επόμενα τρία χρόνια από ό,τι οι άνθρωποι που δεν είχαν κανένα. Τα νανοπλαστικά μάλιστα, είναι ο πιο ανησυχητικός τύπος πλαστικής ρύπανσης για την ανθρώπινη υγεία, σύμφωνα με τους ειδικούς, καθώς τα μικροσκοπικά σωματίδια τους μπορούν να εισχωρήσουν σε μεμονωμένα κύτταρα και ιστούς σε σημαντικά όργανά μας, διακόπτοντας ενδεχομένως τις κυτταρικές διεργασίες και εναποθέτοντας χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό μας σύστημα.

Πλαστικά φαγητά

Το 90% των δειγμάτων ζωικών και φυτικών πρωτεϊνών βρέθηκαν θετικά σε μικροπλαστικά, δηλαδή μικροσκοπικά θραύσματα πολυμερών που μπορεί να κυμαίνονται από λιγότερο από 5 έως 1 χιλιοστά, σύμφωνα με μελέτη του Φεβρουαρίου 2024. Ακόμα και οι χορτοφάγοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτή την «πλαστική διατροφή», καθώς σύμφωνα με μελέτη του 2021, εάν το πλαστικό είναι αρκετά μικρό, τα φρούτα και τα λαχανικά μπορούν να το απορροφήσουν μέσω του ριζικού τους συστήματος και να μεταφέρουν αυτά τα χημικά κομμάτια στους μίσχους, τα φύλλα, τους σπόρους και τους καρπούς του φυτού.

Τα φαγητά που φαίνεται σύμφωνα με τις μελέτες όμως να έχουν την περισσότερη συγκέντρωση τέτοιων βλαβερών ουσιών είναι:

• οι παναρισμένες γαρίδες, οι οποίες περιείχαν μακράν τα περισσότερα μικροσκοπικά πλαστικά, με πολύ περισσότερα από 300 μικροπλαστικά κομμάτια κατά μέσο όρο ανά μερίδα. 

• τα φυτικά nuggets, με λιγότερο από 100 κομμάτια ανά μερίδα
• τα nuggets κοτόπουλου
• τα στικς ψαριού
• οι επεξεργασμένες γαρίδες του Λευκού Κόλπου
• οι ροζ γαρίδες φρέσκιας αλίευσης Key West
• τα μήλα και τα καρότα, τα οποία ήταν τα πιο μολυσμένα φρούτα και λαχανικά, αντίστοιχα, με πάνω από 100.000 μικροπλαστικά ανά γραμμάριο.
• το ρύζι, με τρία έως τέσσερα χιλιοστόγραμμα πλαστικού για κάθε 100 γραμμάρια (1/2 φλιτζάνι) που τρώμε οι άνθρωποι
• το χοντρό ροζ αλάτι Ιμαλαΐων που εξορύσσεται από το έδαφος είχε επίσης πολλά μικροπλαστικά, ακολουθούμενο από το μαύρο αλάτι και το θαλάσσιο αλάτι

• τα φακελάκια τσαγιού, πολλά από τα οποία είναι κατασκευασμένα από πλαστικό, μπορούν να απελευθερώσουν τεράστιες ποσότητες πλαστικού

• το εμφιαλωμένο νερό, ένα λίτρο του οποίου περιείχε κατά μέσο όρο 240.000 πλαστικά σωματίδια από επτά τύπους πλαστικών

Οι λιγότερο μολυσμένες πρωτεΐνες ήταν τα στήθη κοτόπουλου, ακολουθούμενες από τα χοιρινά φιλέτα και το τόφου.

Τα πλαστικά είναι παντού

Σήμερα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση, υπάρχει ένας εντυπωσιακός αριθμός πλαστικών στον κόσμο. 16.000 πλαστικές χημικές ουσίες, με τουλάχιστον 4.200 από αυτές να θεωρούνται "ιδιαίτερα επικίνδυνες" για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, βρίσκονται εκεί έξω, συντροφεύοντάς μας. Καθώς λοιπόν αυτές οι χημικές ουσίες διασπώνται στο περιβάλλον, μπορούν να μετατραπούν σε μικροπλαστικά και στη συνέχεια σε νανοπλαστικά, σωματίδια τόσο μικρά που η επιστήμη πάλευε επί δεκαετίες να τα δει.

Το ζήτημα πλέον είναι ότι γνωρίζοντας την επικινδυνότητα που ενέχουν για την υγεία μας, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να διασφαλίσουμε την προστασία μας από την κατανάλωσή τους και να βοηθήσουμε στην μείωσή τους, ακόμα και μετά την τραγική διαπίστωση ότι ζούμε σε έναν «πλαστικό» κόσμο.

Μείωση της έκθεσης σε πλαστικά στα τρόφιμα

Ενώ οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι απαιτούνται μεγάλες αλλαγές πολιτικής για την αντιμετώπιση των κινδύνων για την υγεία που ενέχει η κατανάλωση μικροπλαστικών, εν τω μεταξύ, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να προστατεύσετε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας.

Επιλέξτε συσκευασίες με χαμηλή περιεκτικότητα σε πλαστικά: Προτιμήστε φρέσκα, μη συσκευασμένα τρόφιμα, όποτε είναι δυνατόν, ή επιλέξτε προϊόντα συσκευασμένα σε γυάλινα, χάρτινα ή μεταλλικά δοχεία αντί για πλαστικά. Όταν αγοράζετε συσκευασμένα τρόφιμα, αναζητήστε μάρκες που χρησιμοποιούν ελάχιστη ή ανακυκλώσιμη πλαστική συσκευασία.

Αποφύγετε τη θέρμανση πλαστικών δοχείων: Αποφύγετε να ζεσταίνετε στο φούρνο μικροκυμάτων τρόφιμα σε πλαστικά δοχεία ή να χρησιμοποιείτε πλαστική μεμβράνη στο φούρνο μικροκυμάτων. Η θερμότητα μπορεί να επιταχύνει την έκπλυση χημικών ουσιών από τα πλαστικά στα τρόφιμα, γι' αυτό προτιμήστε αντί γι' αυτά γυάλινα ή κεραμικά δοχεία που είναι ασφαλή για φούρνο μικροκυμάτων.

Χρησιμοποιήστε εναλλακτικές λύσεις για το πλαστικό: Αντικαταστήστε τα πλαστικά δοχεία αποθήκευσης τροφίμων με επιλογές από γυαλί ή ανοξείδωτο ατσάλι. Αυτά τα υλικά είναι μη τοξικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια για την αποθήκευση περισσευμάτων ή τη συσκευασία γεύματος.

Προσέξτε τα πλαστικά σκεύη: Αποφύγετε τη χρήση πλαστικών σκευών και καλαμάκια, ειδικά με ζεστά ροφήματα ή όξινα τρόφιμα. Αντ' αυτού, επιλέξτε επαναχρησιμοποιούμενα σκεύη από ανοξείδωτο ατσάλι, μπαμπού ή άλλα φιλικά προς το περιβάλλον υλικά.

Επιλέξτε επιλογές σιλικόνης ή χωρίς BPA: Όταν αγοράζετε εργαλεία και συσκευές κουζίνας, επιλέξτε εναλλακτικές λύσεις από σιλικόνη ή πλαστικό χωρίς BPA. Αν και δεν είναι εντελώς απαλλαγμένα από κινδύνους, τα υλικά αυτά θεωρούνται γενικά ασφαλέστερα από τα παραδοσιακά πλαστικά που περιέχουν δισφαινόλη-A (BPA).