Εκπαιδεύοντας τον μικρό… Αζόρ!

Την πρώτη φορά που είδα το «λιοντάρι» μου να μπήγει τους μικροσκοπικούς του κυνόδοντες στο μπράτσο μου δεν έβγαλα άχνα. Το περιστατικό χαρακτηρίστηκε ως «εμπειρία εξερεύνησης» με εκατομμύρια χρόνια ιστορίας να συνηγορούν στο ότι όλα τα θηλαστικά δείχνουν τα δόντια τους κάθε φορά που νιώθουν ότι απειλούνται ή παλεύουν για να αποκτήσουν κάτι! Την δεύτερη φορά ωστόσο που οι ίδιοι κυνόδοντες καρφώθηκαν στο στήθος της μικρής του αδελφής, τα ουρλιαχτά μου, ξεσήκωσαν ολόκληρη την γειτονιά. Ακολούθησαν κλάματα, τιμωρίες, απειλές κι ένας σωρός από λάθος χειρισμούς που έμελλαν να επαναλάβουν το ατυχές γεγονός του δαγκώματος ξανά και ξανά και ξανά. Μέχρι την στιγμή που μέσα από συζητήσεις με γονείς και ειδικούς συνειδητοποίησα ότι το πρόβλημα της «πρακτικής του δαγκώματος» έχει κι αυτό την δική του λύση. Αναζητώντας τις ρίζες της κακής αυτής συνήθειας ανακάλυψα ότι ένα παιδί μπορεί να δαγκώνει επειδή αναζητά την προσοχή μας, επειδή είναι αγχωμένο ή στρεσαρισμένο, επειδή φοβάται, αμύνεται ή βαριέται, επειδή είναι υπερβολικά κουρασμένο, επειδή εκτίθεται σε πληθώρα ερεθισμάτων ή από απλή περιέργεια.   Όπως επισημαίνουν δε οι επιστήμονες, το δάγκωμα δεν είναι κάτι ασυνήθιστο για παιδιά κάτω των τριών ετών, καθώς αποτελεί ένα τρόπο έκφρασης συναισθημάτων. Τα παιδιά στην ηλικία 1-2 ετών δεν έχουν αποκτήσει ακόμη λεκτικές ικανότητες ώστε να εκφράζουν τα αισθήματα και τις επιθυμίες τους. Έτσι λοιπόν καταφεύγουν συχνά στην λύση του δαγκώματος για να δείξουν τον ενθουσιασμό τους ή να εκφράσουν την οργή τους. 

Όταν συλλάβετε το παιδί σας να δαγκώνει μην αντιδράσετε υστερικά. Κοιτάξτε το στα μάτια  και πείτε του με σταθερή φωνή: «Όχι δάγκωμα! Αυτό πονάει!». Μην παγώσετε, μην ουρλιάξετε και μην το αρπάξετε βάζοντάς το τιμωρία.  Το πρώτο, σημαντικό, βήμα είναι να μη συσχετίσουμε αυτή τη συμπεριφορά του με σκέψεις για αντικοινωνική συμπεριφορά του μέλλον καθώς θεωρείται σχετικά φυσιολογική όσων αφορά στην ανάπτυξη του. Η παρέμβαση δε πρέπει να είναι επικεντρωμένη στο παιδί και άμεση σε σχέση με το συμβάν και να έχει σαν στόχο να εκπαιδεύσει το παιδί να μάθει να μην χρησιμοποιεί τα δόντια του σαν όπλα. Στην συνέχεια θα πρέπει να απομακρύνετε το ένα παιδί από το άλλο. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί που δαγκώνει απομακρύνεται από την πηγή που του δημιουργεί ένταση και μπορεί να ηρεμίσει ενώ το παιδί που δέχεται το δάγκωμα νιώθει ασφάλεια. Στην συνέχεια προσπαθήστε να καταλάβετε τι ακριβώς του δημιουργεί ένταση και εξηγήστε του με μικρές και ξεκάθαρες προτάσεις ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καλό. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι είναι πιο βοηθητικό να χρησιμοποιούμε εκφράσεις τύπου «σωστό» και «καλό» αντί για «λάθος» και «κακό». Μην φοβηθείτε ότι το παιδί δεν θα σας καταλάβει. Τα παιδιά καταλαβαίνουν τα πάντα και σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή Φρανσουά Ντολτό, «πατέρα» της ανατροφής «γαλλικού τύπου», ακόμη και τα βρέφη είναι ικανά να μας καταλάβουν όταν τους μιλάμε! Είναι, επίσης, σημαντικό να παρηγορήσουμε το παιδί που δέχτηκε το δάγκωμα και να του επισημάνουμε ότι δεν έκανε κάτι λάθος. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί που δαγκώθηκε θα νιώσει προστατευμένο ενώ εκείνο που δάγκωσε θα καταλάβει ότι δεν είναι αυτό που τραβάει την προσοχή. Αν το παιδί που δάγκωσε είναι πάνω από δύο ετών καλό είναι να του αναθέσετε να παρηγορήσει το δαγκωμένο παιδί βοηθώντας έτσι να παιδιά να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση. 

Εάν τώρα είστε οπαδοί της «τιμωρίας» να θυμάστε ότι ο χρόνος της θα πρέπει να είναι πολύ περιορισμένος. Π.χ. εάν το παιδί είναι ενός έτους η τιμωρία δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το ένα λεπτό, αν είναι δύο ετών  δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα δύο λεπτά κ.ο.κ. Αν παρ’ όλες τις προσπάθειες σας το παιδί συνεχίσει να δαγκώνει επαναλαμβανόμενα και μετά τα τρία του χρόνια είναι θεμιτό να επισκεφθείτε κάποιον ειδικό.

1. Πάρτε το δάγκωμα στα σοβαρά και μην αντιδράσετε με γελάκια την πρώτα φορά που θα το δείτε να δαγκώνει. Τίποτα δεν ενθαρρύνει το παιδί για το επόμενο δάγκωμα περισσότερο από αυτό! 

2. Ποτέ μη δαγκώνετε το παιδί ως ανταπόδοση. Τα μικρά παιδιά δεν έχουν αναπτύξει την εμπάθεια και δεν ξέρουν πως αισθάνεσθε εσείς. Αν υψώσετε τη φωνή σας επειδή πονάτε, πιθανό να κλάψουν επειδή απλά ήσασταν θορυβώδης ή επειδή είχατε θυμωμένη έκφραση. Δεν θα καταλάβουν πως αισθανθήκατε ούτε θα μετανιώσουν για την πράξη τους.

3. Εξηγήστε στο παιδί με πολύ απλά λόγια τι ήταν αυτό που έκανε λάθος.  

4. Αποφύγετε την τιμωρία διότι το μόνο που θα προκαλέσει στο παιδί είναι να σκεφτεί τρόπους για να το ξανακάνει.

5. Κρατήστε την ψυχραιμία σας. Φωνάζοντας, χτυπώντας ή λέγοντας στο παιδί σας ότι είναι κακό, δεν θα περιορίσει τη συμπεριφορά του αντιθέτως θα το κάνει μακροπρόθεσμα πιο επιθετικό.

6. Προσπαθήστε να ανταποκρίνεστε άμεσα κάθε φορά που το παιδί σας είναι επιθετικό. Μην περιμένετε μέχρι να χτυπήσει τον αδελφό του για τρίτη φορά για να πείτε, "Αυτό είναι αρκετό!" Πρέπει να ξέρει αμέσως όταν έχει κάνει κάτι λάθος.

7. Δώστε έμφαση στο ότι είναι απόλυτα φυσικό να αισθανόμαστε θυμό, αλλά δεν είναι σωστό να το δείχνουμε με χτυπήματα και κλοτσιές..

8. Περιορίστε τον χρόνο που το παιδί παρακολουθεί τηλεόραση. Τα κινούμενα σχέδια και άλλα θεάματα σχεδιασμένα για μικρά παιδιά περιλαμβάνουν πολλές φορές φωνές, απειλές, ακόμη και χτυπήματα. Τα μικρά παιδιά δε μπορούν να διακρίνουν τη φαντασία από τη πραγματικότητα και μπερδεύονται σχετικά με το τι είναι αληθινό στη τηλεόραση.

9. Αφήνετε το παιδί να βγαίνει έξω προκειμένου να έχει την ευκαιρία να εκτονώσει την ενέργεια του. 

10. Μην ξεχνάτε να το επιβραβεύετε κάθε φορά που παραχωρεί ή μοιράζεται κάποιο παιχνίδι με ένα άλλο παιδάκι. Μην δίνετε προσοχή στο παιδί μόνο όταν έχει λάθος συμπεριφορά αλλά κι όταν φέρεται σωστά.