Μπορεί μελλοντικά η λέπρα να βοηθήσει στη θεραπεία άλλων ασθενειών;

Πρώτη φορά οι επιστήμονες ανακάλυψαν σε πειραματόζωα τη «βιολογική αλχημεία» που κάνουν τα βακτήρια της λέπρας, καθώς όταν εισέρχονται σε ένα οργανισμό, μετατρέπουν τα νευρικά κύτταρα σε βλαστοκύτταρα. Αυτή η «έξυπνη και εξελιγμένη» -όπως χαρακτηρίστηκε- ικανότητα αναπρογραμματισμού του σώματος μπορεί πιθανώς να αξιοποιηθεί δεόντως από τους επιστήμονες για καλό πλέον σκοπό στο πεδίο της αναγεννητικής ιατρικής, ώστε να υπάρξουν νέου τύπου θεραπείες με βλαστικά κύτταρα.

Με αυτό τον τρόπο, μια λοιμώδης νόσος, όπως η λέπρα, που έχει βασανίσει την ανθρωπότητα για χιλιάδες χρόνια, θα μπορούσε μελλοντικά να βοηθήσει στη θεραπεία άλλων ασθενειών. Πάνω από 200.000 άνθρωποι παγκοσμίως διαγιγνώσκονται ακόμα κάθε χρόνο με λέπρα (γνωστή και ως νόσος του Χάνσεν), η οποία μέχρι σήμερα παραμένει σε μεγάλο βαθμό μυστηριώδης, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο που πλήττει τόσο εκτεταμένα το νευρικό σύστημα των πασχόντων.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή αναγεννητικής βιολογίας Ανούρα Ραμπουκάνα του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Cell" (Κύτταρο), σύμφωνα με το BBC, το "Science" και το "Nature", ανακάλυψαν ότι οι συγκεκριμένοι παθογόνοι μικροοργανισμοί έχουν τη δυνατότητα να μετατρέπουν μέρη του μολυσμένου σώματος σε ιστούς πιο χρήσιμους για τα ίδια τα βακτήρια. Κάτι ανάλογο έχουν κάνει στο εργαστήριο διάφορες επιστημονικές ομάδες, π.χ. μετατρέποντας κύτταρα του δέρματος σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα, που με τη σειρά τους μπορούν να εξειδικευτούν σε επιμέρους κύτταρα (ήπατος, καρδιάς, εγκεφάλου κ.α.).

«Από τη στιγμή που τα κύτταρά μας είναι δυνατό να χειραγωγηθούν, γιατί ένα βακτήριο να μην το εκμεταλλευθεί;», είπε ο Ανούρα Ραμπουκάνα, τα πειράματα του οποίου -με ποντίκια και καλλιέργειες κυττάρων- έδειξαν ότι το βακτήριο της λέπρας, αφού μολύνει τα νευρικά κύτταρα, μετά από μερικές εβδομάδες αρχίζει να τα μετατρέπει σε βλαστοκύτταρα. Με αυτό τον τρόπο ξεφεύγει καλύτερα από τις άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος, το «ραντάρ» του οποίου παραπλανιέται, επειδή δεν αναγνωρίζει τα μολυσμένα βλαστικά κύτταρα ως «καμουφλάζ» του εχθρικού μικροοργανισμού, ο οποίος έτσι εξαπλώνεται με την άνεσή του, όπου θέλει μέσα σε ένα οργανισμό-στόχο.

Συχνά, αυτά τα μολυσμένα βλαστοκύτταρα -μαζί με τα βακτήρια- βρίσκουν καταφύγιο μέσα στους μυς, όπου και μετατρέπονται σε μυϊκά κύτταρα. Ο ακριβής μηχανισμός της αρχικής πυροδότησης και, στη συνέχεια, της «αλχημικής» μετατροπής που χρησιμοποιούν τα βακτήρια, παραμένει προς το παρόν άγνωστος.

Για «εντυπωσιακή ανακάλυψη» έκανε λόγο ο Ραμπουκάνα, τονίζοντας πως «είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτεται ότι μια βακτηριακή λοίμωξη δημιουργεί τα δικά της βλαστικά κύτταρα». Εξέφρασε επίσης την αισιοδοξία του ότι η ανακάλυψη όχι μόνο θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της λέπρας (έως τώρα οι γιατροί δεν ήξεραν πώς ακριβώς εξαπλώνονται τα βακτήριά της σε όλο το σώμα), αλλά γενικότερα θα οδηγήσει στη δημιουργία νέων τρόπων για την ανάπτυξη των βλαστοκυττάρων.

Όπως είπε, πιθανώς θα ήταν εφικτό να χειραγωγηθούν κατάλληλα τα βακτήρια της λέπρας, ώστε να μετατρέψουν τα νευρικά κύτταρα του ασθενούς σε βλαστικά. Στη συνέχεια, μέσω αντιβιοτικών θα σκοτωθούν τα βακτήρια και τα βλαστοκύτταρα θα μπορούν πλέον με ασφάλεια να μεταμοσχευθούν στον ασθενή.

Ο Ανούρα Ραμπουκάνα δεν απέκλεισε μάλιστα ότι και άλλου είδους βακτήρια, πέρα από αυτό της λέπρας (Mycobacterium leprae), τα οποία είναι υπεύθυνα για άλλες λοιμώδεις και νευροεκφυλιστικές ασθένειες, έχουν παρόμοια ικανότητα δημιουργίας βλαστοκυττάρων σε ένα ξένο οργανισμό.

Ο καθηγητής Κρις Μέισον του University College του Λονδίνου, ειδικός στα βλαστοκύτταρα, δήλωσε ότι «η ικανότητα των βακτηρίων να μετατρέπουν το ένα είδος κυττάρου των θηλαστικών σε ένα άλλο είδος συνιστά «αλχημεία» στη φύση και μάλιστα σε μείζονα κλίμακα». Όπως είπε, «το επόμενο ουσιώδες βήμα θα είναι να μεταφραστεί αυτή η νέα πολύτιμη γνώση σε χειροπιαστά αποτελέσματα για τους ασθενείς, μια διαδικασία που μπορεί να πάρει μία δεκαετία». Κατ’ αρχήν όμως θα πρέπει να αποδειχτεί ότι τα βακτήρια της λέπρας δουλεύουν όντως με τον ίδιο «αλχημικό» τρόπο και στους ανθρώπους πέρα από τα ποντίκια.