Μηνιγγίτιδα, η ύπουλη νόσος που προτιμά τα παιδιά

Σύμφωνα με τα στοιχεία του  Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων και  Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), από τον  Μάιο έως τον Ιούλιο του περασμένου έτους στη βόρεια Ελλάδα σημειώθηκε έξαρση της νόσου και καταγράφηκαν 47 κρούσματα ιογενούς μηνιγγίτιδας. Το 60% των ασθενών ήταν παιδιά ηλικίας  5 έως 14 χρόνων. Το αντίστοιχο τρίμηνο του 2011 στην ίδια περιοχή είχε καταγραφεί μόλις ένα κρούσμα και το 2010 τα περιστατικά μηνιγγίτιδας δεν είχαν ξεπεράσει τα 10.

Αυξημένα κρούσματα καταγράφηκαν  επίσης τους τελευταίους  μήνες του  έτους, ιδίως Οκτώβριο και Νοέμβριο, στα Ιόνια νησιά, τη Δυτική Ελλάδα και τη Θεσσαλία, με την πλειοψηφία τους να αφορά παιδιά έως 14 χρόνων.

Η μηνιγγίτιδα είναι φλεγμονή των μηνίγγων, δηλ. των μεμβρανών που περικλείουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και προκαλείται είτε από ιούς είτε από μικρόβια. Εμφανίζεται κυρίως τους χειμερινούς και τους εαρινούς μήνες, χωρίς να αποκλείεται βεβαίως να εμφανιστεί και άλλη εποχή.

Η μηνιγγίτιδα από ιούς (ιογενής μηνιγγίτιδα όπως αυτή που εκδηλώθηκε στη βόρειο Ελλάδα) είναι κατά κανόνα ήπια και υποχωρεί χωρίς θεραπεία. Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα όμως είναι πιο σοβαρό νόσημα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες, όπως κώφωση, νοητική υστέρηση, κινητικές διαταραχές κλπ.

Τα μικρόβια που ευθύνονται για τη νόσο είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο αιμόφιλος ινφλουέντζας τύπου b, που ουσιαστικά έχει εκλείψει σήμερα λόγω του εφαρμοζόμενου μαζικού εμβολιασμού. Τρία είναι τα κλασικά σημεία της μηνιγγίτιδας: υψηλός πυρετός, πονοκέφαλος και δυσκολία στην κάμψη του αυχένα. Αυτά όμως παρατηρούνται συνήθως σε άτομα ηλικίας πάνω των 2 χρόνων. Άλλα συμπτώματα είναι: ναυτία, εμετοί, έντρομο βλέμμα, φωτοφοβία, υπνηλία ή έντονη ανησυχία. Στα βρέφη και στα νεογνά η συμπτωματολογία είναι πιο ασαφής: έντονη ανησυχία, βραδύτητα στη συμπεριφορά, εμετοί ή άρνηση τροφής.

Στο στόχαστρο των μικροβίων  τα παιδιά

Τα παιδιά,  ειδικά όσα είναι μικρότερα των 5 χρόνων, αποτελούν τον  «αγαπημένο πληθυσμό»  της μηνιγγίτιδας, ενώ κατά τη διάρκεια επιδημιών από μηνιγγιτιδόκοκκο η λοίμωξη φαίνεται ότι «προτιμά» τους εφήβους.

Παρότι στην Ελλάδα η νόσος  βρίσκεται σε ύφεση από τη δεκαετία του 1980 και μετά, τα στοιχεία του  Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας δείχνουν ότι η μηνιγγίτιδα επιμένει. Το  2011  καταγράφηκαν  συνολικά 477 κρούσματα μηνιγγίτιδας. Το έτος 2010 ο αριθμός των περιστατικών είχε ανέλθει σε 531, ενώ ποσοστό 7% αυτών είχαν μοιραία έκβαση. Κατά το διάστημα 1998 -2011 οπότε τηρείται το σχετικό αρχείο από το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας, έχουν καταγραφεί συνολικά 1.952 περιστατικά της νόσου.

Από την ανάλυση των  κρουσμάτων στις μικρές ηλικίες (έως 9 ετών) προκύπτει ότι τα περισσότερα  καταγράφηκαν στα παιδιά ηλικίας  μικρότερης των 2 ετών.

Η νόσος μεταδίδεται από  άτομο σε άτομο με τα σταγονίδια του αέρα (πχ. βήχας, φτάρνισμα, φιλί). Η διασπορά των μικροβίων μπορεί να γίνει και με κοινή χρήση διαφόρων σκευών ή αντικειμένων όπως πχ ποτήρια, τσιγάρα. Ωστόσο, η μετάδοσή της δεν είναι τόσο εύκολη όσο σε άλλες λοιμώξεις.

Μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν  πάντως τα άτομα που βρίσκονται σε παρατεταμένη επαφή (για τουλάχιστον 5 ώρες την ημέρα τις προηγούμενες 7 ημέρες από την εκδήλωση της νόσου) με τον ασθενή, άτομα δηλ. που ζουν στην ίδια οικογένεια ή παιδιά που παρακολουθούν σε βρεφονηπιακό σταθμό ή σχολείο.

Σε ό,τι αφορά την απολύμανση στο σχολείο όπου εκδηλώνεται κρούσμα μηνιγγίτιδας οι λοιμωξιολόγοι του ΚΕΕΛΠΝΟ επισημαίνουν ότι η απολύμανση δεν ωφελεί σε τίποτε, ομοίως και το προσωρινό κλείσιμο του σχολείου. «Η απολύμανση δεν έχει νόημα γιατί  τα παθογόνα της μηνιγγίτιδας (και ιδιαίτερα ο μηνιγγιτιδόκοκκος) δε ζουν για πολύ εκτός ξενιστή, πχ στις επιφάνειες και στα θρανία» διευκρινίζει ο κ. Ιωάννης Καβαλιώτης, παιδίατρος – λοιμωξιολόγος.

Οι ειδικοί επισημαίνουν την αναγκαιότητα μέτρων πρόληψης για την προστασία του παιδικού οργανισμού από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, με αιχμή του δόρατος τον εμβολιασμό. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Παιδιατρικής και αντιπρόεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ, κυρία Μαρία Θεοδωρίδου, «το βασικότερο μέτρο πρόληψης έναντι της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι ο εμβολιασμός». Υπάρχουν τρία εμβόλια, για τα ισάριθμα μικρόβια που προκαλούν μηνιγγίτιδα. Και τα τρία χορηγούνται από την ηλικία των 2 μηνών και πάνω.

Σημαντική ωστόσο παραμένει  η τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής (καλό πλύσιμο των χεριών και κάλυψη του στόματος όταν βήχουμε  ή φτερνιζόμαστε), η αποφυγή συγχρωτισμού σε κλειστούς χώρους  και η  χορήγηση χημειοπροφύλαξης όταν κάποιος από το περιβάλλον έχει νοσήσει.