Την ώρα που σε Ευρώπη και ΗΠΑ οι ελπίδες όλων έχουν εναποτεθεί στις εγκρίσεις των εμβολίωνγια τη νόσο COVID-19, ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 έχει μεταλλαχθεί προκαλώντας ανησυχία στους επιστήμονες.
H μετάλλαξη VUI 202012/01 (τα αρχικά σημαίνουν Μετάλλαξη υπό Έρευνα, έτος 2020, 12ος μήνα του έτους, μετάλλαξη 01) ανιχνεύθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Κεντ της Αγγλίας και έκτοτε έχει εξαπλωθεί κυρίως στη Νοτιοανατολική Αγγλία. Μάλιστα οι υγειονομικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου θεωρούν ότι η συγκεκριμένη μετάλλαξη συνδέεται άμεσα με την έξαρση των κρουσμάτων της νόσου COVID-19 που παρατηρείται της τελευταίες εβδομάδες στη χώρα.
Πράγματι έως τις 13 Δεκεμβρίου είχαν εντοπιστεί 1.108 άτομα στην Αγγλία που ήταν φορείς της συγκεκριμένης μετάλλαξης, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας. Αυτό όμως που προκαλεί παγκόσμια ανησυχία είναι το γεγονός πως και άλλες χώρες αναφέρουν κρούσματα που προκαλούνται από τη νέα μετάλλαξη. Ήδη η Ολλανδία, η Αυστραλία, η Δανία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιταλία και η Νότια Αφρική έχουν εντοπίσει φορείς της VUI 202012/01, οδηγώντας τες να κλείσουν τα σύνορά τους σε άτομα προερχόμενα από το Ηνωμένο Βασίλειο ενόψει των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Ποιους «προτιμά» η νέα μετάλλαξη
Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία που επεξεργάζεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) η μετάλλαξη παρατηρείται κυρίως σε άτομα κάτω των 60 ετών και η αύξηση των κρουσμάτων στην Αγγλία αφορά κυρίως αυτή την ηλικιακή ομάδα. Επίσης μεταξύ των 20 περιπτώσεων της VUI 202012/01 που εντοπίστηκαν στην Ουαλία ο μέρος όρος ηλικίας των ατόμων ήταν τα 41 έτη ζωής σε ομάδα ανθρώπων 11-71 ετών που εξετάστηκαν.
Χθες ο καθηγητής του Imperial College Νιλ Φέργκινσον και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Νέων και Αναδυόμενων Απειλών από Αναπνευστικούς Ιούς (NERVTAG) του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου υποστήριξε πως «υπάρχει μια ένδειξη ότι έχει υψηλότερη τάση να μολύνει παιδιά. Δεν έχουμε καθορίσει την αιτία, αλλά το βλέπουμε στα δεδομένα. Θα χρειαστεί να συλλέξουμε περισσότερα δεδομένα για να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί στο εξής». Ενώ η καθηγήτρια Γουέντι Μπάρκλεϊ, μέλος της NERVTAG, εξήγησε ότι μια από τις αλλαγές που παρατηρούνται στη νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού αφορούν τον τρόπο με τον οποίο εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα, κάτι που ίσως να σημαίνει ότι τα παιδιά «είναι ενδεχομένως εξίσου ευαίσθητα σ’ αυτόν τον ιό όσο και οι ενήλικες».
Επηρεάζει η μετάλλαξη τη μετάδοση του ιού;
Με το δεύτερο κύμα της πανδημίας να είναι σε κορύφωση στην Ευρώπη, ευλόγως η νέα μετάλλαξη προκαλεί «πονοκέφαλο» στους επιστήμονες.
Σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία φαίνεται να κάνει τον SARS-CoV-2 πιο εύκολα μεταδιδόμενο μεταξύ των ανθρώπων. Σύμφωνα με το ECDC προκαταρκτικά στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι η VUI 202012/01 σημαίνει σημαντικά μεγαλύτερη μεταδοτικά από τις προηγούμενες κυκλοφορούσες μεταλλάξεις, με εκτιμώμενη αύξηση του αναπαραγωγικού αριθμού (R) κατά 0,4 ή και μεγαλύτερη με εκτιμώμενη αυξημένη μεταδοτικότητα έως και 70%. Προς το παρόν ωστόσο, δεν έχει συνδεθεί με σοβαρότερη νόσηση ή μεγαλύτερη θνητότητα.
Ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, Φρανκ Ούλριχ Μοντγκόμερι σε συνέντευξη που δημοσιεύεται σήμερα στις εφημερίδες του «Δικτύου Συντακτών της Γερμανίας» (RND) αμφισβητεί τα περί μεγαλύτερης μεταδοτικότητας του κορωνοϊού εξαιτίας της νέας μετάλλαξης. «Αν αληθεύει ότι η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού θα μπορούσε να είναι έως και 70% πιο μεταδοτική από τον προηγούμενο ιό, τότε αυτό σημαίνει μόνο ότι τα μέτρα προστασίας είναι κατά 70% πιο σημαντικά», λέει χαρακτηριστικά. Και προσθέτει ότι, «ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της εξάπλωσης του ιού είναι να περιοριστούν οι επαφές και να τηρούνται οι κανόνες απόστασης και υγιεινής. Το γεγονός ότι η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού εξαπλώνεται αυτή τη στιγμή στη Νοτιοανατολική Αγγλία οφείλεται κυρίως στην αμέλεια των ανθρώπων εκεί. Οι μεταλλάξεις των ιών είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό και τις βλέπουμε επίσης ξανά και ξανά σε άλλους παθογόνους ιούς».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Βινσεντ Ενουφ, διευθυντικό στέλεχος του Ινστιτούτου Παστέρ στη Γαλλία δεν πιστεύει ότι υπάρχει τεκμηριωμένη σχέση μεταξύ της μετάλλαξης και της μεγαλύτερης μεταδοτικότητας. «Είναι αυτό αποτέλεσμα ενός υπερ-εξαπλωτή που μεταδίδει τον ιό ή της νέας μετάλλαξης; Όλα αυτά πρέπει ακόμη να επαληθευτούν», ανέφερε χθες μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο France 2.
Ενώ ο Δρ. Αμπ Όστερχάους, Ομότιμος Καθηγητής Ιολογίας του Πανεπιστημίου «Έρασμος» της Ολλανδίας σημειώνει ότι στην εφημερίδα Algemeen Dagblad ότι «δεν φαίνεται να εξαπλώνεται τόσο γρήγορα στις Κάτω Χώρες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο».
Αλλά και ο Μάσιμο Γκάλι, καθηγητής Μολυσματικών Νόσων στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνο πιστεύει ότι «είμαστε αντιμέτωποι με μια παραλλαγή που δεν είναι πιο επικίνδυνη, αλλά που ίσως έχει μεγαλύτερη ικανότητα εξάπλωσης. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να τεκμηριωθεί ένας τέτοιος ισχυρισμός».
Και τέλος ο Δρ. Κρίστιαν Ντροστεν, καθηγής Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου συντάσσεται με τους συναδέλφους του και δήλωσε χθες στο δημόσιο γερμανικό ραδιόφωνο (Deutschlandfunk): «Δεν ανησυχώ για την ώρα τόσο πολύ γι΄ αυτό. Ωστόσο, όπως και όλοι οι άλλοι, δεν έχω σαφή πληροφόρηση για την κατάσταση. Τα διαθέσιμα στοιχεία παρουσιάζουν κενά. Πρέπει ακόμη να διευκρινιστεί εάν ο ιός πράγματι μεταδίδεται πιο εύκολα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε το Σαββατοκύριακο ότι η νέα μετάλλαξη είναι κατά 70% πιο μεταδοτική. Αναφέρθηκε απλώς ένας αριθμός. Ξαφνικά αιωρείται στο χώρο ένας αριθμός, κανείς δεν γνωρίζει τι εννοείται με τον αριθμό αυτό. Για να γνωρίζει κανείς εάν ένας ιός μεταδίδεται ευκολότερα θα πρέπει να εξετάσει ποιος μολύνει ποιον και πόσο χρόνο χρειάστηκε για να τον μολύνει» είπε σήμερα στο δημόσιο γερμανικό ραδιόφωνο (Deutschlandfunk).
Θα επηρεάσει και τα εμβόλια;
Κι ενώ σε Ευρώπη και ΗΠΑ τα εμβόλια μοιάζουν ως η μόνη λύση για την επιστροφή στην κανονικότητα, η μετάλλαξη VUI 202012/01 ρίχνει βαριά σκιά στην ελπίδα για επαρκή ανοσοπροστασία των πολιτών.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), που χθες ενέκρινε το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech (και συντόμως αναμένεται να εξετάσει την αίτηση της Moderna για το δικό της εμβόλιο έναντι της νόσου COVID-19), δια της γενικής διευθύντριας του Έμερ Κουκ ξεκαθάρισε ότι, «προς το παρόν δεν υπάρχει καμία απόδειξη που να υποδεικνύει ότι το εμβόλιο (σ.σ. των Pfizer/BioNTech) δεν είναι αποτελεσματικό εναντίον του νέου στελέχους».
Ενώ και ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, Φρανκ Ούλριχ Μοντγκόμερι εξηγεί ότι «μόνο η φαρμακευτική εταιρεία BioNTech έχει ήδη δοκιμάσει το εμβόλιό της σε 19 μεταλλάξεις κορωνοϊού και το εμβόλιο έδρασε σε καθεμία από αυτές τις παραλλαγές. Η μετάλλαξη επηρεάζει μόνο μέρος μιας πρωτεΐνης στην επιφάνεια του ιού, αλλά το εμβόλιο στοχεύει σε όλη την πρωτεΐνη», βάζοντας τέλος στις ανησυχίες των πολιτών.
Αλλά και ο κ. Χαράλαμπος Γώγος, καθηγητής Παθολογίας και Λοιμωξιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό, σε χθεσινή τηλεοπτική του συνέντευξη ανέφερε ότι «οι ιοί προσπαθούν να επιβιώσουν, και κάνουν μεταλλάξεις που αυξάνουν τη μεταδοτικότητα, αλλά μειώνουν τη θνητότητα. Από τη συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν έχουμε καμία εικόνα ότι θα επηρεάσει το εμβόλιο. Το θέμα είναι σε εξέλιξη και περιμένουμε περισσότερα στοιχεία. Είναι κάτι που μας απασχολεί».
Στο θέμα αναφέρθηκε χθες και η κυρία Μαρία Θεοδωρίδου, Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνέντευξης Τύπου για το Εθνικό Σχέδιο Εμβολιαστικής Κάλυψης για την COVID-19 εξήγησε ότι «ότι ο ιός του κορωνοϊού, είναι ένας ιός μεγάλος, έχει 3.000 βάσεις, επομένως είναι ένας ιός που οι μεταλλάξεις που συμβαίνουν, δεν είναι κάτι το ασύνηθες. Παρακολουθούνται όλες οι μεταλλάξεις. Δεν φαίνεται από τις πρώτες πληροφορίες και από την Αγγλία και από άλλα κράτη που μελετούν, που έχει πάει ο ιός, να είναι καθοριστικός για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Δεν γνωρίζουμε καν και αν ισχύει αυτή η ιδιότητα που του αποδίδουν, περί μεγαλύτερης μεταδοτικότητας. Πάντα υπάρχει μία παρακολούθηση. Δεν υπάρχει όμως φόβος, ούτε σχέδιο για αλλαγή των προγραμματισμένων εμβολιασμών».
Και υπενθύμισε η κυρία Θεοδωρίδου ότι «ένα από τα πλεονεκτήματα των νέων εμβολίων, είναι ότι μπορεί πολύ εύκολα να αναπροσαρμοστούν σε περιπτώσεις μεταβολών, όπως στις γενετικές αυτές μεταλλάξεις».
Τέλος, ο κ. Ηλίας Μόσιαλος καθηγητής Πολιτικής Υγείας στην έδρα Brian Abel-Smith του London School of Economics (LSE) και εκπρόσωπος της Ελλάδας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς για την πανδημία για σε ανάρτησή του στο Facebook αναφέρει ότι «τα εμβόλια εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να επιτεθεί σε διάφορα σημεία της πρωτεΐνης ακίδας S, οπότε αν ένα μέρος της έχει αλλάξει, τα εμβόλια θα πρέπει να εξακολουθούν να λειτουργούν. Αυτό θα μας έφερνε σε μια θέση παρόμοια με τη γρίπη, όπου τα εμβόλια τροποποιούνται τακτικά και συνεχίζουν να μας προστατεύουν. Οι ειδικοί λένε πως τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί και αναπτύσσονται είναι εύκολο τροποποιηθούν».
Μόσιαλος: Η σχέση της μετάλλαξης του κορωνοϊού με τα παιδιά
Για την μετάλλαξη του κορωνοϊού η οποία έχει θέσει σε κατάσταση συναγερμού το Ηνωμένο Βασίλειο, μίλησε ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος σε ανάρτησή του στο Facebook.
Ο κ. Μόσιαλος στην τοποθέτησή του αναφέρεται στην σχέση του νέου στελέχους του ιού με τα παιδιά σημειώνοντας πως:«αρκετά δημοσιεύματα αναφέρονται σε μια πιθανή συσχέτιση του νέου στελέχους του κορωνοϊού με τα παιδιά».
Ωστόσο, σημειώνει πως σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν υπάρχει εργαστηριακή απόδειξη πως λόγω κάποιου βιολογικού μηχανισμού το νέο στέλεχος προσβάλλει περισσότερο τα παιδιά, όπως και το ότι δεν υπάρχει απόδειξη πως το νέο στέλεχος επιβαρύνει την κλινική εικόνα στα παιδιά.
Σημειώνει δε, παραθέτοντας την ανάλογη πηγή πως, «είναι δεδομένο πως υπάρχει μεγάλη διασπορά στην κοινότητα, άρα και αναμενόμενο να υπάρχει μεγάλη-πιθανώς ασυμπτωματική- διασπορά μεταξύ παιδιών», λέγοντας δε ότι «τα σχολεία ήταν ανοιχτά όλο αυτό το διάστημα. Ίσως λοιπόν αυτή η αναφερόμενη ως παρατηρούμενη αύξηση προκύπτει επειδή τα παιδιά έχουν περισσότερες συναναστροφές».
Η ανάρτηση του Ηλία Μόσιαλου:
Νέο στέλεχος του ιού και παιδιά
Αρκετά δημοσιεύματα αναφέρονται σε μια πιθανή συσχέτιση του νέου στελέχους του κορωνοϊού με τα παιδιά. Αυτό που ξέρουμε είναι πως ο ιός εντοπίστηκε για πρώτη φορά γύρω στον Σεπτέμβριο και έφτασε να αντιστοιχεί σχεδόν τα δύο τρίτα των περιπτώσεων - στο Λονδίνο και στη Ν. Αγγλία- στα μέσα Δεκεμβρίου.
Αλλά
• Υπάρχει εργαστηριακή απόδειξη πως λόγω κάποιου βιολογικού μηχανισμού το νέο στέλεχος προσβάλλει περισσότερο τα παιδιά; Δεν έχουμε τέτοια στοιχεία ακόμα στα χέρια μας. • Υπάρχει απόδειξη πως το νέο στέλεχος επιβαρύνει την κλινική εικόνα στα παιδιά; Δεν υπάρχει τέτοια ανακοίνωση. • Υπάρχει κάποια επίσημη ανακοίνωση από το NERVTAG ή άλλο επίσημο βρετανικό φορέα για την αναλυτική ηλικιακή κατανομή της διασποράς του νέου στελέχους; Όχι ακόμη.
Σε δήλωσή του ο καθηγητής Ferguson και μέλος του NERVTAG αναφέρθηκε σε ένδειξη (“hint”) πως προσβάλλει περισσότερο τα παιδιά. Ο Peter Horby, ο πρόεδρος του NERVTAG, δήλωσε σήμερα το απόγευμα στο Science Media Center πως αξιολογώντας τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούν πλέον να πουν - με μεγάλη εμπιστοσύνη- ότι αυτή η παραλλαγή έχει πλεονέκτημα μετάδοσης σε σχέση με άλλες παραλλαγές του ιού επί του παρόντος στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Είναι δηλαδή δεδομένο πως υπάρχει μεγάλη διασπορά στην κοινότητα, άρα και αναμενόμενο να υπάρχει μεγάλη -πιθανώς ασυμπτωματική- διασπορά μεταξύ παιδιών.
Γιατί;
Γιατί τα σχολεία ήταν ανοιχτά όλο αυτό το διάστημα. Ίσως λοιπόν αυτή η αναφερόμενη ως παρατηρούμενη αύξηση προκύπτει επειδή τα παιδιά έχουν περισσότερες συναναστροφές.
Επομένως, εφόσον για την ώρα δεν έχουμε στοιχεία πως το νέο στέλεχος είναι πιο επικίνδυνο, και ξέροντας πως ο κορωνοϊός δεν είναι πολύ επικίνδυνος για τα παιδιά, ίσως να περιμένουμε για τις επίσημες και εμπεριστατωμένες απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.
Για την ώρα με βάση τα ανακοινωμένα στοιχεία, δεν φαίνεται να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος ανησυχίας
• Για διασπορά που συσχετίζεται με αυξημένο ρίσκο για τα παιδιά, • Για μη αποτελεσματικότητα των εμβολίων στους μεγάλους.
Εάν όντως φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερη διασπορά στον παιδικό πληθυσμό, τότε πρέπει να ιχνηλατηθεί και να μελετηθεί. Προφανώς αυτή η ανησυχία της επιτροπής μας οδήγησε στην αύξηση των περιορισμών. Για την ώρα υπάρχουν και κάποιες προτάσεις που εάν εισακουσθούν ίσως να μην ανοίξουν τα σχολεία στις αρχές της νέας χρονιάς. Τέλος, μου φαίνεται λογικό να υπήρξε μεγαλύτερη διασπορά ενός νέου στελέχους στα παιδιά γιατί ήταν ανοιχτά τα σχολεία, όπως είπα.
Είναι πλέον σαφές ότι το κλείσιμο των σχολείων ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μέτρα στη ανάσχεση του πρώτου κύματος της πανδημίας μετά το πλήρες λοκνταουν (https://science.sciencemag.org/.../12/15/science.abd9338). Μεγάλη διασπορά θα είχαμε και στην Ελλάδα το Μάρτιο αν δεν είχαν παρθεί τα μέτρα που είχα εισηγηθεί, εγκαίρως.