Επιμένουν οι «σκληροί δείκτες» παρά τα εμβόλια και τα φάρμακα
07.02.202206:50
Αντίστροφη μέτρηση για πλήρη άρση των μέτρων με «κόκκινη γραμμή» τους εμβολιασμούς ιδίως των ηλικιωμένων - Μέσα στις επόμενες εβδομάδες αναμένεται η αποσυμπίεση στο σύστημα υγείας
Σε φάση αναδρομολόγησης της πορείας που μας απομακρύνει από την πανδημία κορωνοϊού βρίσκονται επιστήμονες και κυβέρνηση. Η αλλαγή της διαδρομής προς την ασφαλή κανονικότητα σχεδόν επιβάλλεται από τα δεδομένα που δημιουργεί παγκοσμίως, και στη χώρα μας, η πρόσφατη πλην όχι τελευταία μετάλλαξη Omicron του ιού, με τη μολυσματικότητά της να μη διακρίνει εμβολιασμένους και ανεμβολίαστους, αλλά και ο συνεχής εμπλουτισμός της θεραπευτικής φαρέτρας με νέα εμβόλια και αποτελεσματικά φάρμακα κατά της λοίμωξης COVID-19.
Η αντιμετώπιση του κορωνοϊού και η μετατροπή του σε ενδημικό και διαχείρισιμο ιό παραμένει το κρίσιμο ζητούμενο, εκ παραλλήλου με την επιστροφή στην κανονικότητα, από την οποία μοιάζει πολύ πιθανό σε λίγο καιρό να απουσιάζουν τα πιστοποιητικά εμβολιασμού - το Ισραήλ κινείται προς την οριστική κατάργηση των πιστοποιητικών. Η τάση της μόνιμης άρσης των περιορισμών, που μας συνόδεψαν τα τελευταία δύο χρόνια, απαντάται πλέον σε διάφορες χώρες ή δίνει έναυσμα σε άλλες να βαδίσουν ταχύτερα ή αργότερα προς τη μεταπανδημική εποχή.
Η Ελλάδα βαδίζει με σταθερό ρυθμό προς αυτή, κάτι που της επιτρέπουν οι περισσότεροι από 7,3 εκατομμύρια εμβολιασμένοι πολίτες της. Ωστόσο, ουδείς μπορεί να αγνοήσει τους σκληρούς δείκτες της επιδημίας, τους αριθμούς των νέων ασθενών που μπαίνουν στα νοσοκομεία, των διασωληνωμένων και των νεκρών, που μοιραία ανακόπτουν την πορεία προς την κανονικότητα, κάτι που δεν συμβαίνει, για παράδειγμα, στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Προϋπόθεση η εμβολιαστική κάλυψη
«Η μετάβαση στην κανονικότητα εξαρτάται από το αν επιτευχθεί η απόλυτη εμβολιαστική κάλυψη στα άτομα ηλικίας άνω των 60 χρόνων. Υπάρχουν χώρες που μας δείχνουν πως αυτό έχει επιτευχθεί. Η Πορτογαλία είναι σημείο αναφοράς σε αυτό το πεδίο, έχοντας σχεδόν απόλυτη εμβολιαστική κάλυψη στους ηλικιωμένους και καταγράφοντας έτσι μικρό αριθμό θανάτων.
Για παράδειγμα, η Ελλάδα μπήκε στο τελευταίο επιδημικό κύμα της Omicron με ποσοστό εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό 60%, όταν η Πορτογαλία είχε κατακτήσει πάνω από 80%. Δεν ξενίζει κανέναν που αντιμετώπισε τη νέα μετάλλαξη της πανδημίας όπως ένα κύμα εποχικής γρίπης, με διαχειρίσιμο αριθμό σοβαρών κρουσμάτων κορωνοϊού και συνεπώς καλή διαχείριση στις νοσηλείες στις ΜΕΘ και τους θανάτους», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Δημήτρης Παρασκευής. Αν το ζητούμενο, λοιπόν, είναι ο κορωνοϊός να αποτελεί εφεξής έναν διαχειρίσιμο ιό, ανάλογο με εκείνο της γρίπης, και η λοίμωξη COVID-19 ένα ήπιο, μη απειλητικό νόσημα, είναι σαφές ότι η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη είναι μονόδρομος, με τα αντι-ιικά φάρμακα να λειτουργούν συμπληρωματικά στη γραμμή άμυνας των εμβολίων.
Η χώρα μας επιχειρεί αυτή τη μεταβατική πορεία προσπαθώντας να ακολουθήσει τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και να απομακρυνθεί από τη βαλκανική της αφετηρία. Περί τους 500 ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 εισάγονται στα νοσοκομεία καθημερινά την τελευταία εβδομάδα. Ο προχθεσινός απολογισμός των νοσηλευομένων ήταν πάνω από 4.600, με το 80% να είναι άνω των 55 ετών. Από αυτούς, οι 1.018 ήταν σε ειδικές Μονάδες (Εντατικής Θεραπείας, Αυξημένης Φροντίδας, Ειδικών Λοιμώξεων, Αρνητικής Πίεσης), με τους 568 από αυτούς διασωληνωμένους.
Τα παιδιά, ιδίως κάτω των 11 χρόνων, αποτελούν σταθερά το 2% των νοσηλευομένων, με τον απολογισμό της τελευταίας εβδομάδας να φτάνει τους 100 ασθενείς στις παιδιατρικές κλινικές. Σε τραγικά επίπεδα βρίσκεται πλέον ο αριθμός των νεκρών, με τους ειδικούς να μην κρύβουν τον προβληματισμό τους για το μέγεθος των ανθρώπινων απωλειών.
Περισσότεροι από 420 είναι οι νεκροί μέσα στις τέσσερις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου, ενώ από την αρχή του έτους ο αριθμός των θυμάτων της πανδημίας έχει ξεπεράσει τους 3.000. Οι εισαγωγές στα νοσοκομεία λόγω της Omicron είναι πια κυρίαρχες: το 88% των ασθενών που εισάγονται έχουν μολυνθεί με το στέλεχος Omicron. Σε ό,τι αφορά όμως τις νοσηλείες στις ειδικές μονάδες η μετάλλαξη Delta κάνει έντονη την παρουσία της.
Ανθεκτική η μετάλλαξη Delta
Μάλιστα, κατά τους επιστήμονες, η Delta θα συνεχίσει να καθορίζει τους λεγόμενους σκληρούς δείκτες της πανδημίας και συνεπώς την πίεση στο σύστημα υγείας. Τα μεγαλύτερα ποσοστά κυκλοφορίας της Delta καταγράφονται στα Ιόνια νησιά με 27,27%, στην Κεντρική Μακεδονία με 24,19%, στο Βόρειο Αιγαίο με 24% και στη Δυτική Μακεδονία με 21,43%.
«Οι σκληροί δείκτες δεν θα υποχωρήσουν εύκολα, κάτι που είναι αναμενόμενο. Πρώτον, γιατί μέχρι και πριν από δύο εβδομάδες οι εισαγωγές αφορούσαν κυρίως περιστατικά Delta, που έχουν μακρύ χρόνο νοσηλείας. Δεύτερον, γιατί οι ανεμβολίαστοι άνω των 60 χρόνων έχουν μεγάλες πιθανότητες να νοσήσουν βαριά, να εισαχθούν σε νοσοκομείο και να μπουν σε ΜΕΘ.
Με αυτούς τους δύο παράγοντες δεν περιμένουμε ότι ένας... μαγικός διακόπτης θα αδειάσει τα νοσοκομεία μας», είπε χαρακτηριστικά κατά την ενημέρωση για την πανδημία, την περασμένη Πέμπτη, η καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Βάνα Παπαευαγγέλου. Πρόσθεσε όμως ότι η «μετάβαση» αυτή των ασθενών, δηλαδή από νοσηλευομένους λόγω Delta σε νοσηλευομένους λόγω Omicron, μειώνει τον χρόνο νοσηλείας. «Aυτό σε συνδυασμό με τον χαμηλότερο αριθμό εισαγωγών μάς δίνει την ελπίδα ότι θα αποσυμπιεστεί η κατάσταση στο ΕΣΥ μέσα στις επόμενες εβδομάδες», ανέφερε η κυρία Παπαευαγγέλου.
Ωστόσο, η επόμενη φάση προβληματίζει ήδη τους ειδικούς της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων. Η χαλάρωση των περιορισμών, π.χ. σε εστίαση, διασκέδαση, μετακίνηση κ.α., τείνει να ολοκληρωθεί.
Αυτό που θα παραμείνει ως κόκκινη γραμμή ασφαλείας είναι η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού στους ευάλωτους και ηλικιωμένους πολίτες άνω των 60 χρόνων που τροφοδοτούν δυστυχώς ασταμάτητα τη λίστα με τους θανάτους. Το 75% των θανάτων πια αφορά ανεμβολίαστους άνω των 70 χρόνων.
Μάλιστα, σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Γκίκα Μαγιορκίνη, «δυστυχώς για αρκετό καιρό, και για όσο ανθίσταται του συστηματικού και αναμνηστικού εμβολιασμού αυτή η ηλικιακή ομάδα, δεν προβλέπεται σημαντική μείωση της θνητότητας από COVID-19, όχι μόνο σε εμάς, αλλά και σε άλλες χώρες.
Ιδίως γι’ αυτό τον πληθυσμό, καμία παραλλαγή του ιού δεν είναι τελείως αθώα».
Σημειώνεται ότι τουλάχιστον 300.000 άτομα ηλικίας άνω των 60 χρόνων παραμένουν ανεμβολίαστα, παρά το πρόστιμο των 100 ευρώ μηνιαίως που έχει επιφέρει από τις 16 Ιανουαρίου η παράβαση του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Επιπλέον 300.000 άτομα λογίζονται από αύριο ως ανεμβολίαστα για μια σειρά από δραστηριότητες καθώς δεν έχουν κάνει την αναμνηστική δόση παρότι τους δόθηκε χρόνος, πέραν του επταμήνου από τη δεύτερη δόση mΜRΝ ή του τριμήνου από το μονοδοσικό εμβόλιο.
«Θέλει αρκετή σκέψη και διάλογο στην Επιτροπή για το πώς θα ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά της χαλάρωσης. Αν είμαστε έτοιμοι να εισηγηθούμε κάποια χαλάρωση, από πού θα ξεκινήσουμε; Γιατί, από τη μια, βλέπουμε μπροστά μας με αισιοδοξία ότι θα υπάρξει σταδιακά μια αποκλιμάκωση στα νοσοκομεία και, από την άλλη, υπάρχει πολύ μεγάλη διασπορά, πολύ μεγάλος όγκος ενεργών κρουσμάτων, 140.000 συνάνθρωποί μας αυτή τη στιγμή έχουν τον ιό. Ολα αυτά πρέπει να τα βάλουμε σε μια ζυγαριά, κυρίως να μη δώσουμε λάθος μηνύματα», εξήγησε η κυρία Παπαευαγγέλου.
Στη μεταβατική αυτή περίοδο και με τους ρυθμούς εμβολιαστικής κάλυψης να είναι διαφορετικοί, είναι αναμενόμενες και οι αποκλίσεις. Είναι ενδεικτικό ότι από τη Δευτέρα οι Ευρωπαίοι επισκέπτες της χώρας μας θα κυκλοφορούν ελεύθερα με το ευρωπαϊκό διαβατήριο υγείας που δίνεται με τον διπλό εμβολιασμό και έχει εννεάμηνη ισχύ, ενώ οι Ελληνες που δεν έχουν κάνει την τρίτη δόση ουσιαστικά χάνουν τα προνόμια που τους έδινε μέχρι τώρα το πιστοποιητικό εμβολιασμού.
Αυτό σημαίνει ότι οι περίπου 300.000 πολίτες που δεν έχουν προβεί σε αναμνηστική δόση και δεν έχουν πιστοποιητικό νόσησης μετά τη δεύτερη δόση, από σήμερα θα χρειάζονται rapid tests για την εργασία τους με δική τους δαπάνη και θα περιορίζονται οι δραστηριότητές τους σε εστίαση και ψυχαγωγία.
Μέσα στον πληθυσμό αυτό αποτελούν ιδιαίτερο κομμάτι και οι υγειονομικοί εργαζόμενοι. Ο υπουργός Υγείας ανέφερε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν θα γίνει επέκταση της αναστολής εργασίας σε όσους δεν έχουν κάνει την ενισχυτική δόση του εμβολίου, όπως έχει γίνει για όσους αρνήθηκαν εξαρχής τον εμβολιασμό. Περίπου 10.000 υγειονομικοί είναι εμβολιασμένοι με δύο δόσεις και πλέον θα υπάγονται σε αυξημένο έλεγχο για την προσέλευσή τους στην εργασία τους. Για όσους υγειονομικούς δεν έχουν εμβολιαστεί καθόλου, λήγει στις 31 Μαρτίου η αναστολή. Τότε αναμένεται να ανακοινωθεί είτε η απόλυση των ανεμβολίαστων υγειονομικών είτε η παράταση της αναστολής εργασίας τους έως το τέλος του έτους.
Τα νέα εμβόλια και τα αντι-ιικά χάπια
Για ανεμβολίαστους, όπως και για εμβολιασμένους που διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά αν μολυνθούν, η φαρέτρα των ειδικών περιλαμβάνει πλέον και τα αντι-ιικά φάρμακα. Προς το παρόν στην Ελλάδα διατίθενται τα αντι-ιικά χάπια της εταιρείας Merck (MSD στην Ελλάδα) και τον Μάρτιο αναμένονται και εκείνα της Pfizer.
Μέχρι προχθές είχαν εγκριθεί μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας πάνω από 400 αιτήματα ασθενών με λοίμωξη COVID-19 για τη χορήγηση αντι-ιικών χαπιών. Προαπαιτούμενο για τη χορήγηση είναι η θετική διάγνωση με μοριακό τεστ (PCR) ή με rapid.
Τέσσερα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ έχουν αναλάβει την υλοποίηση της παράδοσης του φαρμάκου στους ασθενείς, μετά την έγκριση του αιτήματος από την Επιτροπή. Πρόκειται για φαρμακεία του Οργανισμού στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη (Εύοσμος), στα Ιωάννινα και την Πάτρα, ενώ τις επόμενες ημέρες θα ενταχθούν στο δίκτυο τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ στο Ηράκλειο Κρήτης και τη Ρόδο.
Το φάρμακο της MSD διατίθεται σε κάψουλες των 200 mg και χορηγείται εντός πέντε ημερών από τη θετική διάγνωση του κορωνοϊού. Ωστόσο τονίζεται από τους ειδικούς ότι έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν χορηγείται μέσα στις πρώτες τρεις ημέρες. Σύμφωνα με τη διαδικασία που υλοποιείται, υπάρχει χρονικό περιθώριο 48 ωρών για την παράδοση των χαπιών στους ασθενείς, με τους αρμόδιους και όλους τους εμπλεκομένους (γιατρούς, Επιτροπή, ΕΟΠΥΥ, φαρμακεία, υπηρεσία ταχυμεταφοράς) να καταβάλλουν τεράστια προσπάθεια για την ολοκλήρωση της αποστολής των χαπιών μέσα σε λίγες ώρες, ώστε να αξιοποιηθεί ο χρόνος από τη διάγνωση.
Φάρμακο για άτομα υψηλού κινδύνου
Επιπλέον, και όπως ανέφερε την περασμένη Πέμπτη η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Μίνα Γκάγκα, σύντομα οι γιατροί θα έχουν στη διάθεσή τους ένα νέο φάρμακο που εντάσσεται στην κατηγορία της «προφυλακτικής» θεραπείας έναντι της λοίμωξης COVID-19. Δηλαδή θα χορηγείται πριν από την έκθεση στον κορωνοϊό σε άτομα με υψηλό κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης COVID-19. Πρόκειται για τον συνδυασμό των μονοκλωνικών αντισωμάτων Tixagevimab/cilgavimab που στοχεύουν στην επιφανειακή πρωτεΐνη ακίδα S που χρησιμοποιεί ο κορωνοϊός για να εισβάλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει θέσει το σκεύασμα σε καθεστώς κυλιόμενης αξιολόγησης από τον Οκτώβριο του 2021.
Θετικές αλλαγές επέρχονται και στο οπλοστάσιο των εμβολίων, με το πρωτεϊνικό εμβόλιο κατά του κορωνοϊού της φαρμακευτικής εταιρείας Novavax να αναμένεται μέσα στον μήνα και εκείνο των Sanofi και GlaxoSmithKlein (GSK) τον Απρίλιο. Ειδικότερα, οι πρώτες 168.000 δόσεις του σκευάσματος της Novavax θα έρθουν στις 21 Φεβρουαρίου και μέχρι τα μέσα Μαρτίου θα έχουν παραληφθεί συνολικά 474.000 εμβόλια. Ο εμβολιασμός στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ελευθερία» θα ξεκινήσει τον Μάρτιο.
Και τα δύο εμβόλια είναι βασισμένα σε πρωτεΐνη. Περιέχουν αντίγραφα της πρωτεΐνης ακίδας που χρησιμοποιεί ο κορωνοϊός για να εισβάλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει την ακίδα ως εισβολέα και παράγει αντισώματα για να τον αντιμετωπίσει. Η ίδια πρωτεΐνη χρησιμοποιείται και σε όλα τα υπόλοιπα εμβόλια - η διαφορά είναι ότι στην περίπτωση των εμβολίων της Novavax και της Sanofi/GSK η πρωτεΐνη υπάρχει ήδη στο εμβόλιο, ενώ τα άλλα εμβόλια προκαλούν την παραγωγή της από τα ίδια τα ανθρώπινα κύτταρα.
Πάντως, οι ειδικοί επενδύουν στα νέα εμβόλια καθώς θεωρούν ότι ανοίγουν νέα δυνατότητα εμβολιασμού σε όσους εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί με τα mRNA εμβόλια και αισθάνονται πιο ασφαλείς με ένα πρωτεϊνικό εμβόλιο.