Καθηγητής του Yale για τον κορωνοϊό: Αυτός ο ιός είναι δύσκολο να ξεκλειδώσει

«Το παράδειγμα της Κίνας είναι αποκαλυπτικό. Περί το ένα δισεκατομμύριο πολίτες κλείστηκαν στα σπίτια τους για έξι εβδομάδες και έτσι κατάφεραν να περιορίσουν τον ιό», μου είπε, και το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό αυθόρμητα ήταν μπας κι εμείς πρέπει να βάλουμε λουκέτο σε όλα ώστε σε ένα-δύο μήνες από τώρα να δούμε κάποια αχτίδα ελπίδας και σωτηρίας;

Είναι ο Nicholas Christakis. Ετσι τον φωνάζουν στις ΗΠΑ: Νίκολας Χρηστάκης. Το Νίκολας τονισμένο στην προπαραλήγουσα. Είναι κοινωνιολόγος και γιατρός γνωστός για την έρευνά του στα κοινωνικά δίκτυα και στους κοινωνικο-οικονομικούς, βιολογικούς και εξελικτικούς παράγοντες της συμπεριφοράς, της υγείας και της μακροζωίας. Είναι καθηγητής Κοινωνικών και Φυσικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Yale, όπου διευθύνει το Εργαστήριο Ανθρώπινης Φύσης.

Είναι επίσης συνδιευθυντής του Ινστιτούτου Επιστήμης Δικτύων του Yale. Δεν τελειώσαμε... Από το 2006 είναι μέλος του Ινστιτούτου Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Αμερικανικής Ενωσης. Και από το 2017 μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Πάλι δεν τελειώσαμε.

Το 2009, το όνομά του συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο του περιοδικού «Time» με τις εκατό πιο σημαντικές προσωπικότητες σε ολόκληρο τον κόσμο. Και ένα χρόνο αργότερα, από την περιοδική έκδοση «Foreign Policy» στην λίστα των κορυφαίων στοχαστών παγκοσμίως.

Από Ελληνες γονείς. Ο πατέρας του ήταν πυρηνικός φυσικός και η μητέρα του ψυχολόγος. Το μήλο πέφτει κάτω απ' τη μηλιά. Ο Νίκολας λοιπόν γεννιέται στο Νιου Χέιβεν του Κονέκτικατ, αλλά όταν είναι 3 ετών η οικογένεια επιστρέφει στα πάτρια εδάφη. Για τρία χρόνια. Αρκετά για να μάθει τη μητρική του γλώσσα. Μεγαλώνει στη Washington D.C., σπουδάζει Βιολογία στο Yale, κερδίζει το Βραβείο Russell Henry Chittenden, ολοκληρώνει το διδακτορικό του στην Ιατρική Σχολή του Harvard και ειδικεύεται στο τμήμα Δημόσιας Υγείας του ίδιου πανεπιστημίου το 1989. 

Να προχωρήσω; Ασε καλύτερα. Α, να μην ξεχάσω. Αν και 58 ετών, μοιάζει με σαραντάρη. Και κάτι ακόμα. Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο το εξαιρετικό πόνημά του με τίτλο «Προσχέδιο» και υπότιτλο «Οι εξελικτικές ρίζες μιας καλής κοινωνίας».

ΛΥΚΕ, ΛΥΚΕ, ΕΙΣΑΙ ΕΔΩ;

Με απλά λόγια, ο Νίκολας Χρηστάκης είναι επιτελικός στρατηγός. Στο «Πεντάγωνο» της σκέψης και της έρευνας. Από τους πιο αξιόπιστους επαΐοντες να μιλήσουν, να τοποθετηθούν και να προβλέψουν την εξάπλωση, την εξέλιξη και την κατάληξη της πανδημίας με την ονομασία COVID-19, του λεγόμενου και θανάσιμου κορωνοϊού. Η μεγάλη ανατριχίλα.

Χιλιάδες μίλια η απόσταση που μας χωρίζει. Οσο από εδώ μέχρι το Νιου Χέιβεν, στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Στην έδρα του θρυλικού Πανεπιστημίου Yale που ιδρύθηκε το 1701. Ανάμεσα λοιπόν σε αυτό τον λαμπρό Ελληνοαμερικανό καθηγητή και σε μένα μεσολάβησε η γραμμή σταθερού τηλεφώνου. Για να καταφέρω να τον κάνω να «σπαταλήσει» μισή ώρα από τον πολύτιμο χρόνο του στην έρευνα, χρειάστηκε να κοπιάσω. Και σας βεβαιώ άξιζε τον κόπο.

Η πρώτη ερώτηση εντελώς αυθόρμητη και αυτονόητη:

- Πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση;
«Αρκετά δύσκολη. Μεταφορικά θα σας παραπέμψω στο γνωστό παραμύθι με τον λύκο. Το θυμάστε; Λύκε, λύκε, είσαι εδώ; Την πρώτη φορά δεν ήταν, τη δεύτερη πάλι δεν ήταν, όμως κάποια στιγμή να σου ο λύκος. Και τότε θα είναι αργά».

- Πολύ αργά, ο λύκος θα καταβροχθίσει το παιδί.
«Κάπως έτσι. Δεν βρίσκεστε μακριά».

- Ποια η πρόβλεψη και ποιο το σενάριο;
«Τώρα είναι δύσκολο να πούμε μετά βεβαιότητας ότι θα γίνει εκείνο ή το άλλο. Μπορούμε να πούμε όμως πως η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη και ότι πολλοί θα πεθάνουν. Δείτε, λόγου χάρη, τι γίνεται στην Ιταλία, μια πλούσια, ευημερούσα και δημοκρατική χώρα. Η παγκόσμια εμπειρία λέει πως κάθε δέκα χρόνια εμφανίζεται κάποια επιδημία. Οπως λόγου χάρη ο SARS. Και κάθε 50-100 χρόνια εμφανίζεται ιός προκαλώντας πανδημία που δολοφονεί χιλιάδες πολίτες. Ομως ακόμα δεν είμαστε εντελώς σίγουροι. Πρέπει να πω ότι οι πιθανότητες είναι μεγάλες γι’ αυτό το σενάριο».

- Ποια η γνώμη σας σχετικά με τους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης;
«Πολύ καλή κίνηση που έκλεισε τα σχολεία. Επρεπε να το κάνει».

- Δεν πρέπει να κλείσουν, να σφραγιστούν όλοι οι χώροι ψυχαγωγίας, θέατρα, κινηματογράφοι, κλαμπάκια;
«Δεν είμαι σίγουρος. Και ναι και όχι. Στα σχολεία, λόγου χάρη, υπάρχει περισσότερος συνωστισμός. Και αν ο ιός δεν απλωθεί τόσο πολύ, τότε θα επιστρέψουμε στην κανονική ζωή. Αν όχι, τότε πρέπει να πάρουμε κι άλλα, περισσότερα μέτρα. Οταν εγώ, για παράδειγμα, δεν πάω σχολείο, όταν απομακρύνομαι από χειραψίες και άλλες επαφές, το κάνω προκειμένου να βοηθήσω την κοινωνία. Απομακρύνομαι από εσένα όχι για να μη μολυνθώ, αλλά για να μη μεταδώσω τον ιό σε σένα. Αυτή είναι μια υπεύθυνη στάση»

ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ Ο,ΤΙ ΚΑΙ Η ΚΙΝΑ

- Τα μέτρα θα έχουν ευεργετικά αποτελέσματα;
«Αν καθένας, με την προσωπική του ευθύνη, ακολουθήσει αυτούς κανόνες, τότε θα συμβάλει στον περιορισμό κυκλοφορίας και μετάδοσης του ιού. Γι’ αυτό, π.χ., πρέπει να αποφεύγουμε τις χειραψίες. Γνωστά όλα αυτά. Το παράδειγμα της Κίνας είναι χαρακτηριστικό. Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι κλείστηκαν στα σπίτια τους για έξι εβδομάδες. Απομακρύνθηκαν ο ένας από τον άλλον. Κάτι τέτοιο πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Η Ιταλία καθυστέρησε. Επρεπε να είχε κλείσει τα σχολεία νωρίτερα. Θα είχαν σωθεί πολλές ζωές».

- Επιμένω για τα θέατρα και για όλο το κύκλωμα της ψυχαγωγίας.
«Γενικά θα συμφωνούσα με αυτό το μέτρο. Για λίγο καιρό. Εξαρτάται όμως από τον όγκο των θεατών. Αν πρόκειται για 50 άτομα ίσως όχι, αν όμως πρόκειται για 500, τότε ναι. Απαραιτήτως πρέπει να μειώσουμε τον κίνδυνο με αυτό τον τρόπο».

- Ως πρόβλεψη ποιο είναι το πιο δυσάρεστο σενάριο;
«Θα νοσήσουν παγκοσμίως σε ποσοστό 20% με 60%».

- Μεγάλη η απόσταση ανάμεσα στο 20 και το 60...
«Είναι μεγάλη επειδή δεν ξέρουμε ακριβώς την εξέλιξη από την κυκλοφορία του ιού».

- Αυτό θα συμβεί και στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα;
«Ναι, και στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα».

- Και η πρόβλεψη για τη θνησιμότητα;
«Και αυτό δεν μπορούμε να το προβλέψουμε με ακρίβεια. Ο ιός σκοτώνει το 5% των αρρώστων. Αλλά και γι’ αυτό δεν είμαστε βέβαιοι. Ας πούμε, από τα κρούσματα στο κρουαζιερόπλοιο “Diamond Princess” κατέληξε το 0,70%. Μπορεί αργότερα το ποσοστό αυτό να σκαρφαλώσει στο 15%. Δεν είμαστε σίγουροι, ακόμα το ερευνούμε. Στους 10.000 μπορεί να καταλήξουν οι 1.000. Αλλά και πάλι δεν είμαστε σίγουροι. Ακόμα ψάχνουμε πόσοι θα αρρωστήσουν και πόσοι θα πεθάνουν. Ας πούμε ότι μόνο το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού θα νοσήσει και μόνο το 0,50% θα καταλήξει. Αλλά σκεφτείτε κάτι άλλο. Ακόμα μεγαλύτερος ο αριθμός των ανθρώπων που ετησίως πεθαίνουν από καρκίνο, εγκεφαλικά και από καρδιά. Τα νούμερα είναι συντριπτικά. Κι όμως, έχουμε συνηθίσει να ζούμε με αυτά τα περιστατικά. Και μάλιστα στο μέλλον, στο κοντινό μέλλον, οι θάνατοι από καρκίνο θα εκτοξευτούν στα 14 εκατομμύρια ετησίως».

ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΣΕ 18 ΜΗΝΕΣ

- Ελπίζουμε στην ανακάλυψη εμβολίου, κάποιου αντίδοτου, κάποιου φαρμάκου;
«Δεν μπορώ να απαντήσω με απόλυτο και κατηγορηματικό τρόπο. Υπολογίζουμε πως σε 18 μήνες θα έχουμε εμβόλιο. Η σχετική έρευνα είναι δύσκολη επειδή είναι δύσκολο να ξεκλειδωθεί αυτός ο ιός. Προς το παρόν».

- Συμφωνείτε με όλα τα μέτρα και ποιες υποδομές θα ’πρεπε να διαθέτει η Ελλάδα;
«Σας είπα πως η κυβέρνηση έπραξε άριστα που έκλεισε προληπτικά τα σχολεία. Ομως ανησυχώ για την επάρκεια σε απαραίτητα μηχανήματα και κλίνες. Τι προετοιμασίες έχουν γίνει; Υπάρχει επάρκεια αναπνευστήρων, ειδικών θαλάμων και κρεβατιών; Αυτές είναι οι ανησυχίες μου».

- Και κάτι ακόμα, για να μην τρώω τον χρόνο σας...
«Για πέστε μου, βιάζομαι να κλείσω».

- Αναφέρομαι στο σεξουαλικό, στην ερωτική επαφή.
(χαμογελώντας) «Ολοι, μα όλοι το ίδιο με ρωτάνε. Τι να σας πω; Ανάλογα με το πρόσωπο, με τον σύντροφο. Ανάλογα αν είναι γνωστός ή άγνωστος».

Μεσολαβεί σιωπή κλασμάτων του δευτερολέπτου... (πάλι χαμογελώντας) «Οχι, δεν έχω γνώμη. Αντε να τελειώνουμε και καλή τύχη».

ΠΙΟ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Η γραμμή έκλεισε, ο Νίκολας Χρηστάκης έφυγε. Κι εγώ για μια στιγμή σκέφτηκα ότι η επέλαση του COVID-19 κάνει καλό στον γάμο. Αλλά και πάλι δεν ξέρεις. Πάντως, είμαι βέβαιος ότι οι παράλληλες σχέσεις, με ερωμένες και εραστές, αλλά και οι βίζιτες θα έχουν αρχίσει να κατεβάζουν ρολά. Οσο για τα σενάρια, ένα έχω να συμπληρώσω.

Και μερικά άκρως σημαντικά στοιχεία πρέπει να αναφέρω. Επίσημα στοιχεία προερχόμενα από τη Στατιστική. Ελληνική και παγκόσμια. Περίπου 9 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν παγκοσμίως από καρκίνο κάθε χρόνο. Από τους οποίους τα 4 εκατομμύρια εμπίπτουν στην κατηγορία «πρόωροι θάνατοι». Επειδή πρόκειται για καρκινοπαθείς ηλικίας από 30 έως 69 ετών, το μέλλον ακόμα πιο δυσοίωνο. Στα επόμενα δέκα χρόνια οι θάνατοι από καρκίνο προβλέπεται να αυξηθούν και να εκτοξευτούν στα 14 εκατομμύρια ετησίως.

Που σημαίνει ότι ένας στους πέντε άνδρες και μία στις έξι γυναίκες θα νοσήσουν στη διάρκεια της ζωής τους. Η κατάληξη θα αποβεί μοιραία για έναν στους οκτώ άνδρες και μία στις έντεκα γυναίκες. Πάμε παρακάτω.

Η Ελλάδα βρίσκεται στη μέση της λίστας των 28 ευρωπαϊκών χωρών. Με 6,05 καινούριους καρκινοπαθείς ανά 1.000 κατοίκους. Περισσότερους από Ισπανία, Πορτογαλία, Φινλανδία, αλλά και Κύπρο, που είναι τελευταία. Η Ελλάδα με επίδοση στους θανάτους 4,06 ανά 1.000 κατοίκους. Σύμφωνα με τα στοιχεία, 24.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από καρκίνο στην Ελλάδα, ενώ 37.000 προσβάλλονται από κάποια μορφή της νόσου, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του International Agency for Research on Cancer.

Μάλιστα λέγεται πως σε μια δεκαετία θα έχουν καταλήξει ένα εκατομμύριο Ελληνες πολίτες. Αν σε αυτό τον αριθμό προσθέσουμε τους αντίστοιχους από καρδιακά νοσήματα και εγκεφαλικά επεισόδια, ε, τότε ο COVID-19 είναι περίπου δευτεραγωνιστής, ίσως και κομπάρσος!

Διαβάστε επίσης:

Κορωνοϊός: Τα 418 επιβεβαιωμένα κρούσματα και οι υπολογισμοί για 3.000

Φάρμακα για τον κορωνοϊό: Τα ενθαρρυντικά νέα από τις έρευνες και το ελληνικό «οπλοστάσιο» κατά του ιού

Κορωνοϊός: Η Κίνα λέει ότι η Ιαπωνία έχει αναπτύξει φάρμακο κατά του ιού