Υπάρχει μια αβεβαιότητα γύρω από τον τρόπο που ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 σκοτώνει ορισμένους ασθενείς. Είναι πάντα ο ίδιος ο ιός η αιτία ή τελικά η υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς απέναντι στον ιό είναι αυτή που κατακλύζει τα όργανα του; Η απάντηση δεν είναι πάντα προφανής, καθώς συχνά φαίνεται να συμβαίνουν και τα δύο, πράγμα που δυσκολεύει τη δυνατότητα των γιατρών να θεραπεύσουν ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση.
Τα έως τώρα κλινικά δεδομένα, σύμφωνα με το διεθνούς κύρους επιστημονικό περιοδικό «Nature», δείχνουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει ρόλο στην επιδείνωση της υγείας και τελικά στο θάνατο ορισμένων ασθενών με νόσο Covid-19. Αυτό έχει ωθήσει τους γιατρούς να δοκιμάσουν φάρμακα και «κοκτέιλ» φαρμάκων που καταστέλλουν την ανοσιακή αντίδραση του οργανισμού. Όμως μερικά από αυτά τα φάρμακα μπορεί να γυρίσουν «μπούμερανγκ», στην πραγματικότητα εξασθενώντας την ικανότητα του σώματος να μάχεται τον ιό.
«Δεν μπορείς να βγάζεις νοκ-άουτ το ανοσοποιητικό σύστημα ακριβώς στη στιγμή που καταπολεμά μια λοίμωξη», σύμφωνα με τον ανοσολόγο και επικεφαλής επιστήμονα της εταιρείας IGM Biosciences της Καλιφόρνια. Από την άλλη, όπως λέει ο αναισθησιολόγος-εντατικολόγος Κένεθ Μπέιλι του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, «οι γιατροί βλέπουν τους ασθενείς να χειροτερεύουν μπροστά στα μάτια τους, έχουν έτσι πολύ ισχυρό κίνητρο να δοκιμάσουν οποιαδήποτε θεραπεία νομίζουν ότι μπορεί να έχει αποτέλεσμα».
Εξ αρχής μερικές από τις πρώτες μελέτες ασθενών με Covid-19 στην Κίνα έδωσαν ενδείξεις πως δεν είναι μόνο ο ιός που καταστρέφει τους πνεύμονες οδηγώντας τελικά στο θάνατο, αλλά παράλληλα μια ανοσιακή υπεραντίδραση απέναντι στον άγνωστο «εισβολέα» μπορεί επίσης να επιδεινώσει την κατάσταση μερικών ασθενών και να τους σκοτώσει. Μερικοί άνθρωποι σε κρίσιμη κατάσταση έχουν στο αίμα τους πολύ υψηλά επίπεδα των πρωτεϊνών κυτοκινών, οι οποίες πυροδοτούν μια «μανιασμένη» αντίδραση της άμυνας του οργανισμού.
Ιδίως μια μικρή αλλά ισχυρή σηματοδοτική πρωτεΐνη, η ιντερλευκίνη-6 (IL-6), ενεργοποιεί τα «όπλα» του ανοσοποιητικού συστήματος, μεταξύ των οποίων τα μακροφάγα κύτταρα. Αυτά με τη σειρά τους πυροδοτούν φλεγμονή και μπορούν να κάνουν ζημιά στους πνεύμονες. Η μαζική παραγωγή κυτοκινών, γνωστή και ως «καταιγίδα κυτοκινών», συμβαίνει και σε άλλους ιούς όπως ο HIV.
Μια λύση είναι ένα φάρμακο που μπλοκάρει τη δράση της IL-6 και μειώνει τα μακροφάγα στους πνεύμονες των ασθενών με Covid-19. Τέτοια φάρμακα, οι αναστολείς της IL-6, ήδη υπάρχουν για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και άλλων παθήσεων. Ένα από αυτά, το φάρμακο Actemra (tocilizumab) της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Roche, έχει εγκριθεί στην Κίνα για τη θεραπεία ασθενών με κορονοϊό. Ερευνητές ανά τον κόσμο επίσης το δοκιμάζουν, όπως και άλλα παρεμφερή φάρμακα. Ο ρόλος των στεροειδών φαρμάκων
Παράλληλα όμως, αρκετοί γιατροί που μάχονται κατά της Covid-19, σύμφωνα με τον ανοσολόγο-ογκολόγο Τζέιμς Γκάλεϊ του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου των ΗΠΑ, έχουν στραφεί στα στεροειδή φάρμακα, τα οποία καταστέλλουν όχι μόνο την ιντερλευκίνη, αλλά ευρύτερα το ανοσοποιητικό σύστημα.
Κλείσιμο
Το πρόβλημα είναι ότι τα στεροειδή (γνωστά επίσης ως γλυκοκορτικοειδή ή κορτικοστεροειδή) και μερικά άλλα φάρμακα που δρουν με πιο γενικό τρόπο, μπορεί να βάλουν «φρένο» στην ικανότητα του σώματος να αντιστέκεται στον κορωνοϊό, καθώς δεν μπλοκάρουν μόνο τα μακροφάγα, αλλά επίσης τα ζωτικά λεμφοκύτταρα CD4 (εκκινούν την ανοσιακή αντίδραση) και CD8 (οι «φονιάδες» που καταστρέφουν τα μολυσμένα κύτταρα πιο αποτελεσματικά από τα μακροφάγα).
Τα στεροειδή και άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα ήδη δοκιμάζονται κατά του κορωνοϊού. Τον Μάρτιο ερευνητές στη Βρετανία ξεκίνησαν την τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή Recovery που θα αξιολογήσει, μεταξύ άλλων, το συνθετικό γλυκοκορτικοειδές δεξαμεθαζόνη (dexamethasone) σε ασθενείς με Covid-19. Ανησυχία εξέφρασε ήδη η ρευματολόγος Τζέσικα Μάνσον του Νοσοκομείου του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), επειδή σε προηγούμενες επιδημίες από συγγενικούς κορωνοϊούς τα στεροειδή φάρμακα δεν είχαν εμφανίσει κάποιο αξιόλογο όφελος, ίσως μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις να καθυστέρησαν την ίαση των ασθενών.
Η μελέτη Recovery θα δοκιμάσει τα στεροειδή και άλλα φάρμακα σε ασθενείς με Covid-19 προτού φθάσουν αυτοί σε κρίσιμη κατάσταση. Ο επικεφαλής της κλινικής δοκιμής δρ Πίτερ Χόρμπι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης επεσήμανε ότι η χορήγηση της δεξαμεθαζόνης θα γίνει σε χαμηλές δόσεις και ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συμβουλεύει να γίνουν τέτοιες μελέτες.
Ένας συνδυασμός βλάβης τόσο από έναν ιό όσο και από την ανοσιακή αντίδραση του ασθενούς δεν είναι ασυνήθιστος, σύμφωνα με τον ανοσολόγο Ράφι Αχμέντ του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα των ΗΠΑ. Στην περίπτωση του κορωνοϊού, όπως λέει, «είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς ποιο ποσοστό οφείλεται στον ιό και ποιο στην ανοσιακή αντίδραση. Αλλά σχεδόν πάντα είναι ένας συνδυασμός και των δύο».
Συνεπώς, κατά τον ίδιο, η λύση θα είναι μια συνδυαστική θεραπεία, όπως ένας αναστολέας της IL-6 που δεν καταστέλλει πλήρως την ανοσιακή αντίδραση, μαζί με ένα αντιικό φάρμακο που στοχεύει άμεσα στον κορωνοϊό.
