Μανούσος Μανουσάκης: O Ερντογάν κάνει ό,τι ο Κεμάλ και ο Χίτλερ

Τον ήξερα από παλιά. Πολύ παλιά. Και όταν το 1972 ως πρωτοεμφανιζόμενος σκηνοθέτης έβαλε την υπογραφή του σε μια ταινία που την έλεγε «Βαρθολομαίος» όλοι είπαν: «Αυτό το παιδί με τέτοια μυαλά δεν θα βρει προκοπή».

Αδύνατον αυτό το παιδί να μετεξελιχθεί και να εκτιναχθεί στο ρετιρέ των σκηνοθετών και των τηλεοπτικών σειρών. Αδύνατον να καταρρίψει όλα τα ρεκόρ θεαματικότητας.
Αδύνατον το όνομά του να ταυτιστεί με θρυλικές σειρές, όπως «Ψίθυροι καρδιάς». Αδύνατον να καταφέρει να ανακαλύψει, από το πουθενά, μια Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους και έναν Απόστολο Γκλέτσο. Αδύνατον ο Μανούσος Μανουσάκης η επιτομή του success story.

Ούτε μία πιθανότητα στο δισεκατομμύριο. Κι όμως, είναι. Οποιος τότε έβαζε στοίχημα γι’ αυτόν θα κέρδιζε τον πρώτο λαχνό.

Και επειδή η κριτική μου για την ταινία του «Ουζερί Τσιτσάνης» ήταν αρνητική. Ο ίδιος τη χαρακτηρίζει «προσβλητική». Αλλά και επειδή ως χαρακτήρας ο Μανούσος είναι άνθρωπος που κάθε αρνητικό το προσπερνά και κακία δεν κρατά.

Αλλά και επειδή είναι τόσο ανάλαφρος, τόσο διασκεδαστικός και τόσο επικοινωνιακός. Σε βαθμό που όλοι, μα όλοι, να μην έχουν να πουν κάτι κακό, κάτι έστω μικρό, ελάχιστο και ασήμαντο.

Αλλά και επειδή διάβασα ότι πρόκειται να συνεργαστεί με τη Βικτόρια Χίσλοπ για την τηλεοπτική μεταφορά του μυθιστορήματός της «Οι καρτ ποστάλ», σκέφτηκα όλα να τα παραμερίσω και να του μιλήσω. Από την πρώτη στιγμή ήταν θετικός.

ΣΚΗΝΗ 1
«FAKE NEWS»

Η κουβέντα τηλεφωνική. Ο COVID-19 μάς έχει απομακρύνει. Ο διάλογος όμως έγινε. Στο βάθος η σύζυγος, η Μαρία. Που ενίοτε και όποτε έπρεπε τον διόρθωνε.
- Ξέρεις γιατί σε πήρα; «Οχι, δεν ξέρω. Για πες».
- Λόγω επαγγελματικού συνοικεσίου Μανούσου Μανουσάκη με Βικτόρια Χίσλοπ και «Καρτ ποστάλ». Ετσι διάβασα. «Ιδέα δεν έχω πώς βγήκε αυτή η φήμη».
- Δεν την είδες; Απ’ το μυαλό σου δεν πέρασε ένα τέτοιο συνοικέσιο; «Οχι, δεν υπήρξε συνάντηση με εκείνη. Ούτε το διάβασα. Πρόκειται για fake news. Απλώς το έμαθα από πολλούς ηθοποιούς που ζητούσαν ρόλους για κάτι που δεν πρόκειται να γίνει».
- Πολλοί ηθοποιοί; «Αρκετοί. Από ηθοποιούς που με γνωρίζουν και έσπευσαν να εξασφαλίσουν ρόλους».

- Δεν την ξέρεις; «Οχι, δεν την ξέρω, ούτε ενδιαφέρθηκα να μάθω. Δεν έτυχε να διαβάσω τη σχετικά λάθος είδηση. Εχω άλλα πράγματα να κάνω».

ΣΚΗΝΗ 2
«ΠΡΟΣΒΛΗΤΙΚΗ
Η ΚΡΙΤΙΚΗ σου»

- Οπως; Τώρα τι κάνεις; «Πρόβες στο θέατρο με Τάνια Τρύπη και Κωνσταντίνο Καζάκο. Εντατικές, καθημερινές πρόβες».
- Για ποιο έργο; «Ενα δραματικό και σκληρό έργο του Μιχάλη Ανθη που το λένε “Αγουρα κεράσια”. Πάνω σε μια σχέση ανδρόγυνου. Πολύ σκληρή σχέση. Ακραίες καταστάσεις».
- Σε ποιο θέατρο θα το ανεβάσεις; «Θα το κυκλοφορήσουμε σε περιοδεία σε πολλές πόλεις ανά την επικράτεια».
- Α, κάνεις και θέατρο, δεν το ήξερα, μου έχει διαφύγει. «Εχω ανεβάσει δεκαπέντε έργα. Και οι παραστάσεις μου είχαν κρατήσει μία και δύο σεζόν. Εχω ανεβάσει και δράμα και κωμωδία και επιθεωρήσεις».
- Δεν έχω δει καμία. «Καλύτερα να μη γράψεις κριτική».
(Προσπέρασα την μπηχτή και συνέχισα πετώντας την μπάλα στην εξέδρα.)
- Χθες στη γιορτή μου δεν πήρες τηλέφωνο να μου ευχηθείς. «Τι να σε πάρω. Γι’ αυτά τα τέρατα που έγραψες για το “Ουζερί Τσιτσάνης” το 2015;».
- Ποιος, εγώ; «Ολοι εσείς και το σινάφι σου. Επρεπε να σε πάρω και να σε χέσω. Ηταν προσβλητική η κριτική».
- Η δική μου; «Ολωνών».
- Η δική μου προσβλητική; Δεν νομίζω... «Δεν θυμάμαι τι ακριβώς έγραψες. Αλλά δεν ήταν διαφορετική από αυτή των υπολοίπων. Σαν να πρόκειται περί συνωμοσίας».
- Δεν ήταν συνωμοσία. Δεν μιλάω και δεν συνεννοούμαι με κανέναν. Ο καθένας με την άποψή του. «Επιμένω. Στα μάτια μου έμοιαζε με συνωμοσία. Να μη σου απαριθμήσω τα βραβεία που κέρδισε ο “Τσιτσάνης”».
- Να τα απαριθμήσεις. Είμαι όλος αυτιά. «Πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου στο Σαν Φρανσίσκο. Πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης. Βραβείο στην Ιερουσαλήμ, βραβείο Σκηνοθεσίας στο Ιράκ. Τι άλλο να θυμηθώ...».

ΣΚΗΝΗ 3
«ΟΛΑ ΤΑ ΡΕΚΟΡ»

- Για να θυμηθούμε... Πότε σκηνοθέτησες την πρώτη σου ταινία; «Το 1971 τον “Βαρθολομαίο”».
- Νομίζω πως ήταν εντελώς σουρεαλιστική, τρελή. «Ηταν. Επειδή ήταν, ας πούμε, πειραματική».
- Ποιος θα το φανταζόταν πως ο Μανουσάκης του «Βαρθολομαίου» θα εξελιχθεί σε αφεντικό τηλεοπτικών σειρών. «Μετά, το 1976, έκανα τους “Αρχοντες”. Και εννιά χρόνια αργότερα τη “Σκιάχτρα”».
- Και πότε άρχισες να συνεργάζεσαι με την τηλεόραση; «Πρώτα με την ΕΡΤ, τη δεκαετία του ’80. Και από το ’91 και μετά αποκλειστικά με κανάλια της ιδιωτικής τηλεόρασης».
- Μεγαλύτερες επιτυχίες σου; «Φυσικά οι “Ψίθυροι καρδιάς” στο MEGA το 1997, μια σειρά που κατέρριψε όλα τα πανελλήνια ρεκόρ».
- Τι εννοείς «ρεκόρ»; «Εννοώ θεαματικότητα της τάξεως του 73%. Δηλαδή επτά στους δέκα θεατές επέλεγαν “Ψίθυρους καρδιάς”. Αυτό εννοώ. Πανελλήνιο ρεκόρ αξεπέραστο και σήμερα».
- Και η συνέχεια; «Μετά ακολουθούν το “Μη μου λες αντίο” με 63%, το “Αγγιγμα ψυχής” με 45% και το “Τμήμα Ηθών”».

ΣΚΗΝΗ 4
Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ

- Απ’ όλες τις σειρές που έχεις σκηνοθετήσει ποια η πιο σημαντική; Για σένα εννοείται. «Το Κόκκινο Ποτάμι».
- Η τελευταία σου σειρά στο OPEN. «Ναι, η τελευταία μου σειρά που έσκισε».
- Ο,τι φέρει υπογραφή Μανούσος Μανουσάκης σκίζει. Το άγγιγμα του Μίδα. Και γιατί τόσο σημαντική; «Από κοινωνική άποψη. Επειδή η ιστορία αναφέρεται και περιγράφει την εξόντωση, μάλλον καλύτερα τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού από τους Τούρκους. Γι’ αυτό. Πιο σημαντική, επίσης, λόγω δικής μου καλλιτεχνικής ωριμότητας. Ασε που το θέμα της Γενοκτονίας των Ποντίων αφορά ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα. Μια φοβερή, συγκλονιστική, δραματική όσο δεν παίρνει σελίδα της Παγκόσμιας Ιστορίας. Και όχι μόνο της Ελληνικής Ιστορίας. Μια σελίδα που απωθούμε, δεν έχουμε διαβάσει και δεν γνωρίζουμε. Σημαντική αυτή η σειρά και ως μέγεθος παραγωγής. Η μεγαλύτερη που έχω κάνει στην καριέρα μου. Και όλα αυτά λόγω αφοσίωσης του ιδιοκτήτη του καναλιού στην ποντιακή τραγωδία».

ΣΚΗΝΗ 5
ΜΥΘΟΣ ΑΤΡΕΙΔΩΝ

Εκεί, σε αυτό το σημείο, μου είπε τη φοβερή ατάκα: «Εγώ πάντα ονειρεύομαι το εφικτό».
- Και τώρα; Τι ονειρεύεσαι να κάνεις στην τηλεόραση; «Εχω καταθέσει δύο προτάσεις σε δύο διαφορετικά κανάλια και περιμένω απαντήσεις. Η πρώτη αφορά την τηλεοπτική μεταφορά σειράς κλασικών ελληνικών διηγημάτων όπως του Παπαδιαμάντη, του Βιζυηνού, του Θεοτόκη, του Ρήγα Φεραίου.
Ο Ρήγας Φεραίος, αν και δεν είναι γνωστό, είχε γράψει μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο “Σχολείον των ντελικάτων εραστών”. Η δεύτερη σειρά αφορά την περίπτωση του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Αλλά το όνειρό μου είναι ο θρύλος και ο μύθος των Ατρειδών. Που ξεκινά από τη διένεξη των δύο αδελφών Θυέστη και Ατρέα για τον θρόνο των Μυκηνών. Και φτάνει μέχρι το τέλος του Τρωικού Πολέμου. Πρόκειται για μια σειρά οκτώ επεισοδίων. Μόνο. Το σενάριο το έχω γράψει σε συνεργασία με την Ειρήνη. Αυτό είναι ένα απωθημένο μου».

Η Ειρήνη είναι η Παππά. Η θρυλική Ειρήνη Παππά. Μέσα στους ελάχιστους, ελαχιστότατους Ελληνες ηθοποιούς που έκαναν σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό.

- Εννοείς τη θεία σου Ειρήνη Παππά. «Φυσικά. Η Ειρήνη είναι αδελφή της μητέρας μου».
- Από Χιλιομόδι Κορινθίας. «Από την πλευρά της μητέρας μου. Ο πατέρας μου από Κρήτη, εξ ου και το όνομα Μανουσάκης. Καταδικασμένος Κρητικός».
(Παίδες της Κρήτης, don’t worry, πλάκα έκανε ο -άκης.)
- Ποια η γνώμη σου σχετικά με τα ριάλιτι; «Δεν βλέπω ριάλιτι».

ΣΚΗΝΗ 6
ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ

Μεσολαβούν υποκλάσματα δευτερολέπτου και συνεχίζει:

«Γιατί να δω ριάλιτι; Δεν έχω σοβαρούς λόγους να ξοδέψω χρόνο. Ζω τη δική μου ζωή και είμαι χαρούμενος. Δεν θέλω να δω τον ευτελισμό της καθημερινότητας. Εγώ και τα ριάλιτι καμία σχέση».

- Και οι πρόσφατες σειρές; «Εκτιμώ, όχι μόνο εγώ, πως υπάρχει τώρα κάποια ανάκαμψη. Κάποιες καλές σειρές που χαίρομαι και απολαμβάνω να τις βλέπω».
- Οπως; Πες ονόματα. «Οπως “Μην αρχίζεις τη μουρμούρα”. Και μου αρέσει επειδή αναφέρεται στην πραγματική ζωή. Οπως “Αγριες μέλισσες”. Και χαίρομαι που βλέπει ο κόσμος ελληνικές σειρές».
- Μην ξεχάσεις και τις σειρές της ΕΡΤ. «Εχεις δίκιο. Κακώς τις ξέχασα. “Τα καλύτερά μας χρόνια” είναι εξαιρετική σειρά. Το ίδιο και το “Χαιρέτα μου τον Πλάτανο”».
- Κατά τη γνώμη μου, καλύτερη όλων και εκείνων που μεταδίδονται από τα ιδιωτικά κανάλια είναι η «Τούρτα της μαμάς». Φοβερές πένες ο Αλέξανδρος Ρήγας και ο Δημήτρης Αποστόλου. «Μα φυσικά... Πολύ καλή “Η τούρτα της μαμάς”. Η ΕΡΤ αυτή τη στιγμή έχει κάνει ένα άνοιγμα στην ποιότητα. Μπράβο της! Το ξέρεις πως η ΕΡΤ είχε να κάνει σειρά από το 2009 με τον “Καρυωτάκη”; Μόλις πέρυσι, ύστερα από δέκα χρόνια, επανήλθε με τη “Ζωή εν τάφω”. Επί δέκα χρόνια δεν έκανε τίποτα».

ΣΚΗΝΗ 7
«ΑΓΑΠΑΩ ΤΗΝ tv»

- Παρ’ όλα αυτά, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν πως ο μέσος όρος του τηλεοπτικού προγράμματος είναι για τα σκουπίδια και έτσι καταφεύγουν στο Netflix. Οπως εγώ. «Η τηλεόραση είναι ένα κουτί. Παίζει ό,τι βάζεις μέσα σε αυτό το κουτί. Η ελληνική τηλεόραση αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε τροχιά ανάκαμψης. Σκέψου κάτι. Με δυο-τρεις σειρές των ιδιωτικών καναλιών και τρεις των κρατικών καταλήγουμε στο άθροισμα των έξι ποιοτικών καλών τηλεοπτικών σειρών».
- Είναι αρκετές; «Ασφαλώς είναι αρκετές. Μακάρι να είχαμε περισσότερες. Και η σχέση καλού - κακού είναι η ίδια. Ως ποσοστό, και στο σινεμά και στο θέατρο και στα εικαστικά και στη μουσική. Ποιος παράγοντας κάνει τη διαφορά; Το γεγονός ότι δεν βλέπουμε όλες τις παραστάσεις, ούτε όλες τις ταινίες, δεν διαβάζουμε όλα τα βιβλία, δεν επισκεπτόμαστε όλες τις εκθέσεις και δεν ακούμε όλες τις μουσικές. Ενώ με την πάροδο του χρόνου έχουμε καταφέρει να δούμε όλο το τηλεοπτικό πρόγραμμα. Το ποσοστό είναι το ίδιο. Το ίδιο και η διαφορά καλού - κακού προϊόντος όλων των καλλιτεχνικών εκφράσεων».
- Αντιστρέφεις την εικόνα. «Μα δεν αγαπάω αναίτια την τηλεόραση. Την αγαπάω επειδή είναι ένα μέσο που μπορεί να διαμορφώσει παιδεία, συνείδηση, ήθος και κυρίως πολιτισμό. Τον πολιτισμό της καθημερινότητας».
- Μα αυτό ακριβώς. Με το «Bachelor» και το «Big Brother» όλα αυτά που ανέφερες προηγουμένως κατρακυλάνε προς τα κάτω. «Θέλω να πιστεύω πως ο κόσμος αποστασιοποιείται από αυτό το θέαμα. Δεν ταυτίζεται με αυτό το θέαμα. Δεν το βλέπει και δεν το προσεγγίζει ως πρότυπο για τη ζωή του και την καθημερινότητά του. Εχει τη δική του ζωή».
- Τι εννοείς μιλώντας για τους δεύτερους κύκλους; «Εγώ ποτέ δεν συνέχισα μια σειρά για δεύτερο χρόνο. Πιστεύω πως το θέμα κάθε σειράς εξαντλείται την πρώτη περίοδο. Μόνο το “Τμήμα Ηθών”, με αυτοτελή επεισόδια, το συνέχισα για τρία χρόνια».

ΣΚΗΝΗ 8
«ΑΝΑΚΑΛΥΨΑ ΓΚΛΕΤΣΟ και ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ»

- Λένε πως τα γυρίσματα γίνονται στο πόδι. «Πλάνη και παραπληροφόρηση. Απαιτήθηκαν δέκα ημέρες σκληρών γυρισμάτων για κάθε επεισόδιο για το “Κόκκινο Ποτάμι”. Κάθε επεισόδιο όλων των σειρών που σκηνοθέτησα απαιτούσε γυρίσματα τουλάχιστον επτά ημερών. Και μάλιστα σε φυσικούς χώρους με μία κάμερα. Δεν έχω δουλέψει ποτέ σε στούντιο».
- Θα ήθελα από μια γωνιά να σε βλέπω την ώρα που καθοδηγείς τους ηθοποιούς. «Η σχέση μου με τους ηθοποιούς είναι μαγική. Για το casting όταν μπαίνει ένας ηθοποιός, συνήθως νέα παιδιά που δεν έχουν κάνει τίποτα, ξέρω, καταλαβαίνω από το πρώτο βλέμμα πως αυτός ο τύπος είναι ο καλύτερος για τον τάδε ρόλο».
- Μα πώς συμβαίνει αυτό; Λόγω πείρας; «Λόγω αύρας και λόγω ηλεκτρισμού. Αυτός ο ρόλος είναι γι’ αυτόν».
- Ενα παράδειγμα. «Πολλά. Ας πούμε τότε που σχεδιάζαμε τους “Ψίθυρους καρδιάς”. Εναν χρόνο πριν από τα γυρίσματα. Τότε είχε έρθει η Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους. Είχε έρθει για άλλο θέμα. Οταν την είδα της είπα: “Του χρόνου μην κάνεις τίποτα”. Ετσι κι έγινε. Είναι μαγικό. Μέχρι τότε δεν είχε κάνει τίποτε άλλο. Και σχεδόν πάντα οι πρωταγωνιστές μου είναι πρωτοεμφανιζόμενοι».
- Ποιους έχεις ανακαλύψει; «Ας πούμε τον Απόστολο Γκλέτσο».
- Πώς; «Ηταν η πρώτη χρονιά που ο ΑΝΤ1 έκανε σίριαλ με τίτλο “Φάκελος Αμαζών”. Σε αυτή τη σειρά έπαιζαν ο Γρηγόρης Βαλτινός, ο Βύρων Πάλλης, η Νάντια Μουρούζη και άλλοι. Ο ρόλος που έψαχνα ήταν κάποιου σοφέρ που ήταν βουβός. Απλώς άνοιγε και έκλεινε πόρτες. Δεν ήταν ρόλος, παρουσία ήταν. Μ’ άρεσε ο Απόστολος. Λέω στον σεναριογράφο: “Σε παρακαλώ, γράψε μια σκηνή να δούμε αν τα λέει”. Και τα είπε. Και εξελίχθηκε. Τόσο πολύ που στη συνέχεια βασίσαμε την ιστορία πάνω του».
- Ποιοι άλλοι; «Σου είπα, η Αννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους, η Λίνα Σακκά, η Θεοφανία Παπαθωμά, πολλοί, πολλοί, ενδεχομένως το 50% έχει βγει από εμάς».
- Ποιους «εμάς»; «Από την εταιρεία μας, την Τηλεκίνηση».

ΣΚΗΝΗ 9
«ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΜΑΣΓΙΑ ΤΟΝ COVID-19»

- Ποια η πρώτιστη αρετή στην τηλεόραση; «Να εκμεταλλευτείς σωστά τον χρόνο που σου δίνουν. Και κυρίως να ερωτευτείς το θέμα σου. Η Μαρία, η γυναίκα μου, συνηθίζει να λέει: “Οποιος πετυχαίνει στην τηλεόραση πετυχαίνει παντού”. Είναι πολύ σκληρό μέσο. Για το “Κόκκινο Ποτάμι” χρειάστηκαν γυρίσματα 13 μηνών σε καθημερινή βάση. Χωρίς διακοπή. Χωρίς ανάσα. Μόνο ο COVID-19 μάς σταμάτησε».
- Μια και το ’φερε η κουβέντα, ποια η γνώμη σου για τις επιδόσεις της μικρής και καταχρεωμένης Ελλάδας; «Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση του Κυριάκου το χειρίστηκε καλά. Πολύ καλά. Τα νούμερα το λένε, όχι μόνο εγώ. Τώρα μένει να αποδειχθεί πως κι εμείς θα το χειριστούμε σωστά. Ο κορωνοϊός μάς βάζει μπροστά σε φοβερές, ατομικές ευθύνες. Τι άλλο να γίνει; Να μπει καραντίνα για πάντα; Αν εμείς πειθαρχήσουμε, θα εξαφανιστεί. Μέχρι τώρα, συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είμαστε σε πολύ καλή θέση. Από εδώ και εμπρός είναι στο χέρι μας. Δεν είναι μόνο τα διατάγματα και οι απαγορεύσεις. Πρέπει να διαχειριστούμε σωστά την καθημερινότητά μας. Δεν μπορεί να έχουμε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Και την οικονομία και το lockdown. Αλλιώτικα θα πεθάνουμε».

ΣΚΗΝΗ 10
ΤΟΥΡΚΟΙ ΣΦΑΓΕΙΣ

- Ποια η γνώμη σου σχετικά με την Τουρκία; «Εχω ασχοληθεί με την Ιστορία της Τουρκίας λόγω της Γενοκτονίας των Ποντίων. Η πολιτική τους και τότε και τώρα είναι ταυτόσημη. Κάνω ό,τι θέλω και σέρνω τις μεγάλες δυνάμεις από τη μύτη. Το ίδιο έκανε ο Κεμάλ, το ίδιο κάνει και ο Ερντογάν. Ενα παράδειγμα. Οι Γάλλοι είχαν καταδικάσει σε θάνατο τον Κεμάλ. Επειδή είχε εισβάλει σε μια πόλη και σκότωσε 2.000 Γάλλους στρατιώτες, τη φρουρά της πόλης. Αυτό το περιστατικό έγινε μετά το τέλος του Α’ Πολέμου. Οταν η Τουρκία είχε συνθηκολογήσει. Και παρ’ όλα αυτά, τα βράδια οι Γάλλοι άνοιγαν τις αποθήκες και εξόπλιζαν τον καταδικασμένο, τάχα, Κεμάλ. Οπως ακριβώς και τώρα. Για τους εγκληματίες Τούρκους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου άρχισε η δίκη τους, αλλά δεν τελείωσε ποτέ. Ξέρεις τι έγινε μετά. Τους φυγάδευσαν και τους πήραν οι Εγγλέζοι στη Μάλτα και μετά τους αντάλλαξαν με Αγγλους αιχμαλώτους. Η δίκη δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Των Τούρκων σφαγέων Αρμενίων και Ποντίων».
- Κι εμείς τι κάνουμε; Πόλεμο, υποχώρηση; «Αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω. Υπάρχουν τόσες παράμετροι που δεν μπορώ να μιλήσω. Οταν ο Παπανδρέου μίλησε για το “Σισμίκ” είχε κάνει τα κουμάντα του. Είχε εξασφαλίσει τις πλάτες του».
- Εννοείς τις πλάτες του υπαρκτού σοσιαλισμού και της ισορροπίας τρόμου των δύο υπερδυνάμεων. «Φαντάσου κάποιον που είχε γεννηθεί το 1880 και το 1897 έπεσε πάνω στην αποτυχημένη ελληνοτουρκική αντιπαράθεση. Μέχρι να πεθάνει το 1950 είχε πορευτεί με τον Μακεδονικό Αγώνα, με τον Διχασμό, με τους Βαλκανικούς Πολέμους, με τη Μικρασιατική Καταστροφή, με τους δύο Παγκόσμιους και με έναν τραγικό Εμφύλιο.
Τα είδε όλα. Το 1897 ήταν 17 ετών και πολέμησε. Ηταν συνέχεια φαντάρος».
- Και τώρα τι θα γίνει; «Το τι θα γίνει τώρα είναι ένα πολύ σημαντικό ερώτημα, αλλά ποιος μπορεί να απαντήσει; Οτι ταλανίζεται το μυαλό του καθενός δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Οσο για την πολιτική της ανεκτικότητας, πρέπει να θυμηθούμε τι έγινε με τον Χίτλερ, την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία. Ο Τσάμπερλεν με την πολιτική της ανεκτικότητας, να μη θυμώσει και εξαγριωθεί το κτήνος, υπογράφει τη συνθήκη και παραδίδει την Τσεχοσλοβακία στον Χίτλερ. Ε, σου λέει, το κτήνος θα ηρεμήσει. Πού τέτοιο πράγμα...
Αντιθέτως, με τη συνθήκη άνοιξε η όρεξή του. Δεν τήρησε κανέναν όρο, τους παραβίασε όλους. Κι όμως, δεν μίλησε κανείς. Με το επιχείρημα μην τον ερεθίσουμε και τα κάνει χειρότερα. Μέχρι που μπήκε στην Πολωνία. Η ενδοτικότητα των συμμάχων τον έσπρωξε για να αιματοκυλίσει την Ευρώπη».
- Εννοείς ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τις ελληνοτουρκικές διαφορές. «Φυσικά όχι. Αφορά όλη την Ευρώπη. Η Ευρώπη είναι μπλεγμένη. Από την Ευρώπη μέχρι το Ιράκ, τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, πουθενά δεν σταματά».

ΣΚΗΝΗ 11
Ο ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΚΛΕΩΝΗ

Από το βάθος ακούγεται η φωνή της Μαρίας. Δίπλα του. Η συνέντευξη σε ανοιχτή ακρόαση.
- Μονίμως με την ίδια Μαρία; «Μονίμως, από το 1972 που συναντηθήκαμε και το 1975 που παντρευτήκαμε. Και δεν έχω μετανιώσει ούτε λεπτό».

Ας τολμούσε να πει κάτι διαφορετικό και θα ’πεφτε παντόφλα χειμερινών διαστάσεων...

- Με δύο παιδάκια; «Τι παιδάκια; Ο Μανόλης είναι 44 και η Κλεώνη 40».
- Κλεώνη; «Εμπνευση της Ειρήνης που τη βάφτισε. Ο γιος μου ως μουσικός συμμετέχει σε πολλές δικές μου σειρές καθώς και στο “Ουζερί Τσιτσάνης”. Πρωταθλητής στον σχεδιασμό ήχου. Με διατριβή στη Μουσική, ντοκτορά με θέμα “Συνέργεια στην καλλιτεχνική δημιουργία”. Ο πρώτος που έχει ασχοληθεί με αυτό το θέμα. Κάθε χρόνο γίνεται κάλεσμα διεθνώς, όπου συμμετέχουν 15-20 άτομα στο κτήμα μας, τον ελαιώνα μας στη Σελλασία Λακωνίας. Τώρα ο Μανώλης είναι στο Βερολίνο».

Εντελώς χαζομπαμπάς. Και γιατί όχι; Καλά κάνει να καμαρώνει τα παιδιά του. Πετάγεται και η Μαρία ως χαζομαμά και συμπληρώνει:
«Πολύ σημαντική η ομάδα του Μανόλη, η Medea Electronique, υποκλίνομαι. Είμαι υπερήφανη».

Συμπληρώνει ο Μανούσος:
«Η Κλεώνη μόλις γέννησε παιδάκι, είμαστε παππούς και γιαγιά».

Καλύτερο φινάλε από αυτό δεν περίμενα. Ο μπαγάσας σαν να έφτιαχνε ένα σίριαλ με σενάριο από την προσωπική του ζωή. Και κόβω τον σβέρκο μου έτσι πρέπει να είναι. Τέτοια παραδείγματα φουντώνουν τις ελπίδες μας! Ψίθυροι καρδιάς, αγάπες της μόνιμης, ισόβιας παντρειάς!

Ειδήσεις σήμερα:

Εμπορικός Σύλλογος Αθηνών: Κινδυνεύουμε από τσουνάμι «λουκέτων» και απολύσεων

Θεσσαλονίκη: Τροχαίο ατύχημα στον Λευκό Πύργο - Τέσσερις τραυματίες

Δένδιας: Συναντήθηκε με τον Σόιμπλε - Συζήτησαν για τη διμερή συνεργασία