Σύμφωνο συμβίωσης: Μυστικά και ψέματα για την υιοθεσία

Oλοι περίμεναν μια δήλωση, μια ατάκα, μια επιβεβαίωση ή μια διάψευση, έστω ένα νεύμα του Νίκου Μουτσινά, μετά την αποκάλυψη ότι εκείνος και η Μαίρη Συνατσάκη, με την οποία εδώ και χρόνια συνδέονται με στενή και ειλικρινή φιλία, υπέγραψαν σύμφωνο συμβίωσης.

Ο Μουτσινάς, παρότι διαθέτει καθημερινό τηλεοπτικό βήμα απ’ όπου παρατηρεί, θέτει και σχολιάζει όλα τα trending topics της ντόπιας σόουμπιζ και όχι μόνο, δεν ξεστόμισε λέξη για το viral θέμα με πρωταγωνιστή τον ίδιο, οδηγώντας πολλούς στην εύλογη εικασία πως το κρέμασμα μιας ιδιωτικής στιγμής του στα μανταλάκια και τον δυσαρέστησε και τον ενόχλησε. Αλλά αυτές είναι οι παράπλευρες απώλειες της διασημότητας, το περίφημο τίμημα της αναγνωρισιμότητας, αφού συχνά το ενδιαφέρον του κοινού φτάνει στις παρυφές της αδιακρισίας. Ωστόσο, αυτό που αποτυπώθηκε εν πολλοίς ως μια ζουμερή αποκάλυψη για την ιδιωτική ζωή του, στην πραγματικότητα προσφέρει τροφή για σκέψη και προβληματισμό και ανοίγει μια χαραμάδα στη συζήτηση για τη δημιουργία οικογένειας από ανθρώπους που δεν θέλουν, δεν μπορούν ή δεν ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν το μοντέλο της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας.

Η Μαίρη Συνατσάκη, από τη μεριά της, τοποθετήθηκε επί του θέματος δημοσιεύοντας μια φωτογραφία στον λογαριασμό της στο Instagram. Εμφανίζεται να ίπταται πολλά μέτρα πάνω από το έδαφος σε στάση οκλαδόν έχοντας τις παλάμες των χεριών και το κεφάλι της στραμμένα προς τους ουρανούς. Μπορεί να απέσπασε ένα καντάρι καρδούλες από τους ομόλογούς της celebrities και απειράριθμα σχόλια από το πολυπληθές σοσιαλμιντιακό ποίμνιό της που αθροίζεται σε 712.000 followers για το εντυπωσιακό, βοηθούντος του Photoshop, αισθητικό αποτέλεσμα, όμως ενδεχομένως κάτι περισσότερο να ήθελε να πει με τη συγκεκριμένη φωτογραφία και μάλιστα χωρίς να ξεστομίσει κουβέντα. Ισως συνεκδοχικά προσπάθησε να επισημάνει ότι παραμένει cool παρά τα εμψυχωτικά αλλά και τα αποθαρρυντικά σχόλια. Ισως, πάλι, να έκανε κάποια επίκληση σε αυτό που απλά και λαϊκά καλούμε «έλεος». Αλλωστε η Συνατσάκη έγινε μέχρι να πεις «viral» η γυναίκα με την οποία ο Μουτσινάς υπέγραψε σύμφωνο συμβίωσης -πράγμα που και η ίδια δεν έχει επιβεβαιώσει, ούτε και διαψεύσει- και αυτή μαζί με την οποία σκοπεύουν να υιοθετήσουν και να αναθρέψουν ένα παιδί. Το συμπέρασμα προέκυψε σχεδόν αυθόρμητα, εδραιωμένο στις πολλές και συχνές αναφορές του τηλεπαρουσιαστή στην επιθυμία, στην ανάγκη και τελικά στην απόφασή του να γίνει γονιός. Διαδόθηκε ακόμα πιο γρήγορα και έλαβε διαστάσεις θέσφατου. Και σίγουρα θα είχε μια λογική βάση, αν προηγουμένως διέθετε νομικό έρεισμα.

Σύμφωνα με την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία, ένα ζευγάρι -ετερόφυλο ή ομόφυλο- που συνάπτει σύμφωνο συμβίωσης δεν έχει τη δυνατότητα υιοθεσίας παιδιού. Ο νομοθέτης μέχρι σήμερα δίνει το δικαίωμα της αναδοχής, όχι όμως της υιοθεσίας. Προκειμένου δύο άνθρωποι να γίνουν θετοί γονείς, θα πρέπει προηγουμένως να έχουν δεσμευτεί με θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο. Αντιθέτως, η κείμενη νομοθεσία παρέχει πια τη δυνατότητα στους πολίτες είτε για υιοθεσία είτε για αναδοχή κατά μόνας, χωρίς δηλαδή να βρίσκονται σε γάμο ή σε σύμφωνο συμβίωσης. Με απλά λόγια, ένας single άνδρας ή μια single γυναίκα -ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκεύματος, οικονομικού και κοινωνικού status κ.λπ.- μπορούν να αιτηθούν υιοθεσίας. «Ιδανικός υποψήφιος είναι κάθε άνθρωπος που βιώνει ως εσωτερική του ανάγκη να προσφέρει αγάπη σ’ ένα παιδί, να το φροντίσει, να το προστατέψει. Φυσικά ως γονιός θα πρέπει να έχει επίγνωση των υποχρεώσεών του, να σέβεται την προσωπικότητα και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, να θέτει πάντα ως προτεραιότητα το βέλτιστο συμφέρον του και να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια καλή ζωή. Δεν έχει καμία σημασία η οικονομική του ευμάρεια, οι προσωπικές του προτιμήσεις, η σχέση του με την πολιτική και τη θρησκεία και οτιδήποτε άλλο αφορά μέρος του πλούτου της διαφορετικότητάς μας. Τελικά, όμως, όλα τα παραπάνω θα τα διαπιστώσει ο υπεύθυνος κοινωνικός λειτουργός που έχει εκπαιδευτεί για να κάνει την κοινωνική έρευνα. Μέσα σε έξι μήνες θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει τον ή τους υποψήφιους γονείς, να γνωρίσει τόσο τους ίδιους όσο και το κοντινό τους περιβάλλον ώστε να κρίνει αν είναι σε θέση να προσφέρουν μια ζεστή, αληθινή οικογένεια σε ένα παιδί. Θέλω όμως να τονίσω ότι όλα αυτά προϋποθέτουν την επιθυμία του υποψήφιου γονιού να συνδέσει τη ζωή του με τη ζωή ενός παιδιού», επισημαίνει η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Δόμνα Μιχαηλίδου, η οποία ασχολείται συστηματικά με το ζήτημα της υιοθεσίας και της αναδοχής. Μάλιστα, η κυρία Μιχαηλίδου συναντά συχνά τα παιδιά που φιλοξενούνται στις δομές της χώρας, περιμένοντας στωικά μια οικογένεια. «Σε μία από τις επισκέψεις μου ένα παιδί, γύρω στα 5, μου έκανε τις συνηθισμένες ερωτήσεις: Πώς με λένε, τι δουλειά κάνω, πού μένω. Οταν κατάλαβε ότι κατά κάποιον τρόπο έχω ένα σημαντικό ρόλο σε σχέση με τη δομή που το φιλοξενούσε, μου είπε: “Δηλαδή, αν ζητήσω κάτι σε εσάς, μπορεί να γίνει πραγματικότητα; Αν σας ζητήσω να μου βρείτε οικογένεια;”. Είναι δύσκολο να εξηγήσω πώς αισθάνθηκα. Του απάντησα ότι ο κοινωνικός λειτουργός της δομής θα κάνει το καλύτερο. Ομως, όσο αισθάνθηκα να δυναμώνει το μέγεθος της ευθύνης, άλλο τόσο ένιωσα περήφανη για τη μεταρρύθμιση που πραγματοποιούμε ως κυβέρνηση κι εγώ ως αρμόδια για τα θέματα πρόνοιας», καταλήγει. Σε κάθε περίπτωση, το σύμφωνο συμβίωσης όχι μόνο δεν επισπεύδει και δεν διευκολύνει τη διαδικασία της υιοθεσίας, αλλά την καθιστά με τα έως τώρα δεδομένα αδύνατη. Οπότε προφανώς ο Νίκος Μουτσινάς και η Μαίρη Συνατσάκη δεν υπέγραψαν σύμφωνο συμβίωσης για να υιοθετήσουν μαζί ένα παιδί, όπως ευρέως διαδόθηκε. Και να ήθελαν, ο νομοθέτης τουλάχιστον προσώρας δεν το επιτρέπει. Στην περίπτωση, δε, που η διάταξη αναθεωρηθεί και επιτραπεί η υιοθεσία από ετερόφυλους με σύμφωνο συμβίωσης, θα ανοίξει αυτόματα ο δρόμος για την υιοθεσία και στους ομόφυλους με σύμφωνο συμβίωσης. Τον τελευταίο χρόνο και παρά τα πρακτικά προσκόμματα που θα μπορούσε να θέσει η πανδημία του κορωνοϊού, οι διαδικασίες υιοθεσίας τόσο από έγγαμους όσο και από άγαμους πολίτες έχουν απλοποιηθεί σημαντικά. Τον Ιανουάριο του 2020 ολοκληρώθηκε η καταγραφή και των 1.628 ανήλικων παιδιών που ζουν στις 82 δομές της χώρας. Τα 823 από αυτά βρίσκονται ήδη καταχωρημένα στο ηλεκτρονικό σύστημα διασύνδεσης. Μέσω του anynet.gr κάθε υποψήφιος θετός γονιός, αφού πρώτα αξιολογηθεί από κοινωνικούς λειτουργούς, διασυνδέεται με ένα παιδί συμβατό κατά το δυνατόν στο προφίλ του. Ακολουθούν δέκα συναντήσεις του υποψήφιου γονιού με το παιδί, παρουσία κοινωνικών λειτουργών, o γονέας λαμβάνει τη σχετική εκπαίδευση και το αργότερο μέσα σε ένα χρόνο η διαδικασία της υιοθεσίας ολοκληρώνεται. Μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας ελαχιστοποιείται η γραφειοκρατία, αφού τα απαραίτητα έγγραφα κατατίθενται μία φορά και όχι σε κάθε δομή ξεχωριστά, ενώ εξαλείφεται το ενδεχόμενο μεροληψίας προς τον υποψήφιο γονιό ή ακόμα και συναλλαγής του με τη δομή. Από τον Ιούλιο του 2020 μέχρι τις 15 Ιανουαρίου μέσω του anynet.gr ολοκληρώθηκαν 289 υιοθεσίες και 202 αναδοχές παιδιών.

Τα ευεργετήματα

Το σύμφωνο συμβίωσης μπορεί να μην είναι (ακόμα) καταλύτης για την υιοθεσία παιδιού, όμως φαίνεται πως είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για ανθρώπους που έχουν επιλέξει να είναι με όποιον τρόπο οι ίδιοι αποφασίζουν μαζί. Ο Γιώργος Ρούσκας, πρόεδρος της Ενωσης Συμβολαιογράφων, λέει ότι το σύμφωνο συμβίωσης επιλέγουν συχνά πολίτες που θέλουν να επισπεύσουν την απόκτηση της επίσημης ιδιότητας του ζευγαριού. Η εγκυμοσύνη είναι μια συχνή αφορμή, αφού το παιδί που γεννιέται εντός συμφώνου συμβίωσης αποκτά την ιδιότητα του τέκνου, όπως ακριβώς και στην περίπτωση του γάμου, όμως υπάρχουν και άλλοι πρακτικοί λόγοι που οδηγούν δύο ανθρώπους -ίδιου ή διαφορετικού φύλου- στην υπογραφή του, όπως οι μεταθέσεις των δημοσίων υπαλλήλων, φορολογικά ή οικονομικά κίνητρα και ευεργετήματα, αλλά και η πανδημία. Ο κ. Ρούσκας επισημαίνει ότι δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε πως τα πρακτικά κωλύματα που βάζει ο κορωνοϊός στην τέλεση θρησκευτικού ή πολιτικού γάμου ωθούν πολλούς πολίτες στην απόφαση σύναψης συμφώνου συμβίωσης, το οποίο είναι, όπως λέει, ένας εύκολος, ανέξοδος και εξειδικευμένος τρόπος συμβίωσης δύο ανθρώπων. Και μάλιστα λύνεται το ίδιο εύκολα με τον τρόπο που συμφωνείται. Μπορεί να συνταχθεί και να υπογραφεί μέσα σε 48 ώρες και να διαλυθεί μέσω μιας απλής συμβολαιογραφικής πράξης. Ενας ακόμα ασυνήθιστος αλλά όχι σπάνιος λόγος επιλογής του συμφώνου συμβίωσης είναι η επιλογή της αναπαραγωγής μέσω παρένθετης κύησης, μιας διαδικασίας νόμιμης στην Ελλάδα και νομιμοποιημένης σε όλη την οικουμένη από την ημέρα που η ναυαρχίδα των κοινωνικών δικτύων Κιμ Καρντάσιαν πήρε την απόφαση να αποκτήσει τα δύο από τα τέσσερα παιδιά της μέσω παρένθετης κύησης, λόγω προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε. Δεν είναι η μόνη. Την ίδια εναλλακτική οδό έχουν ακολουθήσει και δεκάδες άλλοι αναγνωρίσιμοι άνθρωποι, ανάμεσά τους η Σάρα Τζέσικα Πάρκερ, η Τάιρα Μπανκς, ο Κριστιάνο Ρονάλντο και ο Τζίμι Φάλον. Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι ευνοϊκό για την παρένθετη κύηση και φιλελεύθερο σε σχέση με όσα ισχύουν σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης - για παράδειγμα, στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Ιταλία και τη Γαλλία η παρένθετη μητρότητα είναι απαγορευμένη, ενώ στην Ιρλανδία, στο Βέλγιο και την Ολλανδία επιτρέπεται μόνο η αλτρουιστική (χωρίς αμοιβή) μορφή της.

Η καθηγήτρια Αστικού Δικαίου στο ΑΠΘ και πρώην αναπληρώτρια πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Κατερίνα Φουντεδάκη υπογραμμίζει ότι το νομικό πλαίσιο υπάρχει στην Ελλάδα από το 2002, όμως οι περιπτώσεις παρένθετης κύησης πληθαίνουν τα τελευταία χρόνια τόσο από ζευγάρια Ελλήνων όσο και Ευρωπαίων που επιλέγουν τη χώρα μας γι’ αυτό τον σκοπό.

Η κυρία Φουντεδάκη εξηγεί ότι η παρένθετη κύηση αφορά ετερόφυλα ζευγάρια που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί με άλλο τρόπο, άγαμες γυναίκες, αλλά όχι άγαμους άνδρες και ομόφυλα ζευγάρια. Το γενετικό υλικό μπορεί να προέρχεται είτε από τους υποψήφιους γονείς, είτε από τρίτους δότες, όμως ποτέ από τη γυναίκα που θα αναλάβει την παρένθετη κύηση. Η διαδικασία ξεκινά έπειτα από δικαστική απόφαση (ο γάμος ή το σύμφωνο συμβίωσης είναι προαπαιτούμενο στην περίπτωση των ζευγαριών), η οποία έχει ισχύ για δύο έτη, ενώ για την παρένθετη μητέρα η ανώτατη χρηματική αμοιβή ορίζεται στα 10.000 ευρώ. Στην πραγματικότητα, όμως, τα ποσά που δίνονται μπορούν να είναι σημαντικά μεγαλύτερα.

Τέλος, η κυρία Φουντεδάκη τονίζει ότι με την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα τα ομόφυλα ζευγάρια δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά με κανέναν τρόπο: ούτε μέσω υιοθεσίας ή παρένθετης κύησης, ούτε βιολογικά. Ενα ζευγάρι ανδρών ή ένα ζευγάρι γυναικών δεν μπορούν να είναι ο γονέας 1 και ο γονέας 2 ενός παιδιού. Γι’ αυτή τη στρέβλωση μίλησε τον περασμένο Μάιο σε εμφάνισή του στην εκπομπή «Σημείο Συνάντησης» της ΕΡΤ1 ο Φώτης Σεργουλόπουλος, ο οποίος απέκτησε βιολογικό παιδί το 2013. Ο τηλεπαρουσιαστής και επιχειρηματίας με την ειλικρινή, γενναία -για τη μονολιθική κοινωνία μας- αλλά τελικά κανονική δημόσια στάση του αναρωτήθηκε γιατί στην πραγματικότητα η νομοθεσία απαγορεύει στον σύντροφό του να είναι ο δεύτερος γονιός του παιδιού του και υπενθύμισε, μεταξύ άλλων, το αυτονόητο, ότι δηλαδή η Πολιτεία οφείλει να ακολουθεί τις ανάγκες των πολιτών της, οι οποίες προοδεύουν. Και η αλήθεια είναι ότι οι αναγνωρίσιμοι άνθρωποι που διαθέτουν λόγο, βήμα και απήχηση μπορούν να γίνουν ένα πρώτης τάξεως καθρέφτισμα αυτών των αναγκών που υπάρχουν κατά χιλιάδες εκεί έξω, στον αληθινό κόσμο, ειδικά μάλιστα όταν το διακύβευμα είναι τόσο σπουδαίο και ιερό όσο η ανατροφή ενός παιδιού.


Ειδήσεις σήμερα:

Η Γερμανία σκοπεύει να συνδράμει στην παραγωγή του ρωσικού εμβολίου Sputnik-V

Συντριβή στρατιωτικού ελικοπτέρου στο Αϊντάχο - Νεκροί οι τρεις πιλότοι

Αποπλάνηση 13χρονου μαθητή: Τώρα ζητά συγνώμη η καθηγήτρια από τον μαθητή και την οικογένειά του