Από τον «Σπάιντερμαν» στους «Μπόνι και Κλάιντ»: Οι 5 μεγαλύτερες κλοπές έργων τέχνης στον κόσμο

Στα αγγλικά οι ιδιότητες του ζωγράφου και του ελαιοχρωματιστή στέγαζονται κάτω από τον ίδιο όρο, τη λέξη painter. Χάρη σε αυτή τη σημασιολογική σύμπτωση, ο 49χρονος κλέφτης της Εθνικής Πινακοθήκης θα μπορούσε να συστήνεται σαν painter σε όσους τον γνώριζαν εκτός Ελλάδας, χωρίς την παραμικρή ενοχή ότι παριστάνει τον εικαστικό καλλιτέχνη, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ένας απλός μπογιατζής και οικοδόμος. Το τι άλλο ήταν, εάν πχ ανήκε σε ένα δίκτυο κλοπής και λαθρεμπορίας έργων τέχνης, ίσως γίνει γνωστό στο μέλλον.

Ωστόσο, αναδιφώντας στην ιστορία των μεγάλων κλοπών αυτής της κατηγορίας, πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει έναν δράστη με προφίλ παρόμοιο με αυτό του Ελληνα άρπαγα των Πικάσο, Μοντριάν και Μονκάλβο, παρόλον ότι οι θρασείες κλοπές έργων τέχνης είναι ένα παμπάλαιο φαινόμενο. Είναι δεκάδες τα περιστατικά κινηματογραφικού τύπου αρπαγών, με απίθανα ριφιφί ή ακόμη και ένοπλες εισβολές σε μουσεία και γκαλερί ανά την υφήλιο.

Η αλατιέρα των 65 εκατ. δολαρίων

Μια περίπτωση κλέφτη η οποία εμφανίζει ορισμένες ομοιότητες με αυτήν του Ελληνα κοσμοπολίτη ελαιοχρωματιστή, είναι αυτή του Ρόμπερτ Μανγκ. Ενός τεχνικού συστημάτων ασφαλείας, ο οποίος εν τέλει αναγκάστηκε να οδηγήσει τους αστυνομικούς σε ένα δάσος περίπου 90 χιλιόμετρα έξω από τη Βιέννη, υποδεικνύοντας το ακριβές σημείο όπου είχε κρύψει το κλοπιμαίο, αφού το είχε θάψει προστατευμένο μέσα σε ένα κιβώτιο από μολύβι. Ο Μανγκ είχε αρπάξει ένα αριστούργημα μικρο-γλυπτικής από καθαρό χρυσάφι, την περίφημη «Σαλιέρα» (αλατιέρα) του Ιταλού καλλιτέχνη της Αναγέννησης, Μπενβενούτο Τσελίνι.



Το 2003 ο Ρόμπερτ Μανγκ είχε αφαιρέσει τη Σαλιέρα από την προθήκη της, στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης (Kunsthistorisches Museum) της αυστριακής πρωτεύουσας. Οπως θα έκανε και ο Ελληνας «συνάδελφός» του 9 χρόνια αργότερα, ο Μανγκ είχε παραπλανήσει τους φύλακες του μουσείου με έναν ψεύτικο συναγερμό, έτσι ώστε, όταν ήχησαν οι σειρήνες μετά από την πραγματική κλοπή, οι άντρες της ασφαλείας να θεωρήσουν ότι επρόκειτο ότι αστοχίας του συστήματος. Ο Ρόμπερτ Μανγκ συνελήφθη 3 χρόνια μετά από την κλοπή και καταδικάστηκε σε 4ετη φυλάκιση. Ο Μανγκ είχε αποπειραθεί -ανεπιτυχώς- να αποσπάσει 13 εκατ. δολάρια, με την απειλή να λιώσει τη Σαλιέρα. To Μουσείο προσέφερε 1 εκατ. ευρώ, αλλά η πραγματική της αξία, βάσει του ποσού έναντι του οποίο ήταν ασφαλισμένη, ήταν πολλαπλάσια, περί τα 65 εκατ. δολάρια.



Ληστεία για το Netflix

Η αστρονομική αξία της λείας, η μέθοδος αλλά κυρίως το γεγονός ότι επί 30 και πλέον χρόνια οι κλέφτες παραμένουν ασύλληπτοι ώθησαν τον σκηνοθέτη Κόλιν Μπάρνικλ να δημιουργήσει, ειδικά για τη «μεγαλύτερη κλοπή έργων τέχνης όλων των εποχών» ένα ντοκιμαντέρ 4 επεισοδίων για λογαριασμό του Netflix. Στις 18 Μαρτίου 1990, δύο άντρες μεταμφιεσμένοι σε όργανα της τοπικής αστυνομίας, εισέβαλαν στο Μουσείο Ισαβέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ της Βοστόνης. Απέσπασαν πίνακες ζωγραφικής των Ρέμπραντ, Φερμέερ, Ντεγκά και Μανέ, συνολικής αξίας άνω των 500 εκατ. δολαρίων.

Η ληστεία προκάλεσε σοκ στην παγκόσμια κοινή γνώμη και οι δράστες επικηρύχθηκαν έναντι 10 εκατ. δολαρίων. Ωστόσο, παρά την τεράστια δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεση και παρά τις επίμονες προσπάθειες των αρχών να ακολουθήσουν τα ίχνη των ληστών, η αρπαγή παραμένει έως σήμερα ένα άλυτο αίνιγμα. Κατά καιρούς προτάθηκαν διάφορες θεωρίες, συνδέοντας τους εγκεφάλους της κλοπής με την προμήθεια όπλων για τον ιρλανδικό επαναστατικό στρατό IRA, ή ακόμη και με συγκεκριμένα αφεντικά της βοστονέζικης μαφίας. Ουδέποτε όμως ανακτήθηκε κάποιο έργο και ουδέποτε η αστυνομία έφτασε να συγκεντρώσει αρκετά ενοχοποιητικά στοιχεία προκειμένου να προβεί σε συλλήψεις.

Η μίνι σειρά του Netflix έχει τίτλο «This is a robbery» («Γίνεται ληστεία» - Η Μεγαλύτερη Ληστεία Έργων Τέχνης στον Κόσμο). Παρουσιάζει αναλυτικά όλα τα διαθέσιμα δεδομένα και εξετάζει την αληθοφάνεια της εκδοχής ότι τη ληστεία διέπραξαν δύο συνεργοί του αρχιμαφιόζου Καρμέλο Μερλίνο, σε μια περίοδο εμφύλιας διαμάχης στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος. Εξετάζονται επίσης τα μεγάλα ερωτηματικά γύρω από την κλοπή, με κυριότερο αυτό που αφορά στην επιλογή των 13 πινάκων τους οποίους οι δράστες αφαίρεσαν από τις κορνίζες τους μέσα σε 81 λεπτά. Το γεγονός όμως ότι στο μουσείο υπήρχαν έργα ακόμη μεγαλύτερης αξίας, τα οποία αγνόησαν οι άρπαγες, εντείνει ακόμη περισσότερο το μυστήριο.



Το έγκλημα των Ναζί

Η ταινία «Μνημείων Ανδρες» («Monuments Men») με τον Τζορτζ Κλούνεϊ, τον Ματ Ντέιμον, τον Μπιλ Μάρεϊ κ.α. ήταν μια απόπειρα κινηματογραφικής διήγησης του πώς οι Σύμμαχοι διέσωσαν χιλιάδες έργα τέχνης τα οποία είχαν κλέψει οι Ναζί. Οι «Μνημείων Ανδρες» υπήρξαν στην πραγματικότητα -όπως και η ασύλληπτου μεγέθους ληστεία που διαπράχθηκε κατ' εντολήν του Αδόλφου Χίτλερ αυτοπροσώπως. Η ειδική ομάδα κομάντο στην οποίαν είχε ανατεθεί η μυστική αποστολή να εντοπίσει και να διασώσει τον κλεμμένο θησαυρό, τον Μάιο του 1945 κατόρθωσε να φτάσει στην κρυψώνα. Επρόκειτο για το παλιό αλατορυχείο Αλταουσζέ, κοντά στο ομώνυμο χωριό των αυστριακών Αλπεων.

Εκεί οι Ναζί είχαν αποθηκεύσει με μεγάλη τάξη και φροντίδα, αλλά και με πλήρη προετοιμασία για την ανατίναξή τους, περίπου 6.500 πίνακες ζωγραφικής, αγάλματα, έπιπλα, νομίσματα, βιβλία κ.α. Ηταν όλα προϊόντα κλοπής, βάσει του σχεδίου απαλλοτρίωσης Λιντζ και προορίζονταν για το μεγαλοπρεπές Μουσείο Φύρερ, το οποίο είχε οραματιστεί ο Χίτλερ, αλλά δεν πρόλαβε ποτέ να κατασκευάσει.

Επί δύο χρόνια, από το 1943 έως το '45, φάλαγγες φορτηγών μετέφεραν φορτία έργων τέχνης και τα αποθήκευαν προσεκτικά στις γαλαρίες του ορυχείου, το οποίο εκ φύσεως προσέφερε ιδανικές συνθήκες φύλαξης, με σταθερά χαμηλή θερμοκρασία και ποσοστό υγρασίας 65%. Οι σύραγγες του Αλταουσζέ έφταναν έως και το 1,5 χιλιόμετρο μέσα στα σπλάχνα της γης. Ομως, παρά το κολοσσιαίο μέγεθος αυτής της συλλογής, η συνολική αρπαγή έργων από τους Ναζί ήταν απείρως μεγαλύτερη. Στο όνομα της εκκαθάρισης του ανώτερου πολιτισμού της Αρίας φυλής, όπως τον είχε αποτυπώσει ο Χίτλερ στο βιβλίο του «Ο Αγών μου», η παρακμιακή δυτική τέχνη, όπως και η «μόλυνση» εξαιτίας των Εβραίων καλλιτεχνών, έπρεπε να αναταχθεί δια της βίας. Γι' αυτό και τα ναζιστικά στρατεύματα είχαν το καθήκον να κατάσχουν, ει δυνατόν κάθε έργο αυτής της βλαβερής για το γερμανικό έθνος τέχνης και να το εξαφανίσουν.

Υπολογίζεται ότι σε αυτή τη γιγαντιαία εκκαθαριστική επιχείρηση του σύγχρονου πολιτισμού, οι Ναζί λεηλάτησαν το 20% της δυτικής καλλιτεχνικής κληρονομιάς, αρπάζοντας και πολύ συχνά καταστρέφοντας 600.000 πίνακες ζωγραφικής και άλλα έργα τέχνης. Ο Χίτλερ, ως αποτυχημένος ζωγράφος ο ίδιος, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο μισούσε την αφηρημένη αντίληψη της τέχνης. Προτιμούσε την αναπαραστατική προσέγγιση, με βουκολικές σκηνές, όπου υγιείς οικογένειες Αρίων επιδίδονταν σε διάφορες δραστηριότητες, αντάξιες της υποτιθέμενης φυλετικής τους υπεροχής.




Σπάιντερμαν και Αρσέν Λουπέν

Η προσωπικότητα του Βιεράν Τόμιτς μέχρι στιγμής δεν έχει εμπνεύσει κάποια κινηματογραφική ταινία ή σειρά, μολονότι κάτι τέτοιο θα του άξιζε. Οι Γάλλοι δημοσιογράφοι τον είχαν βαφτίσει «Σπάιντερμαν», καθώς επρόκειτο για έναν διαρρήκτη με εξαιρετικές αναρριχητικές ικανότητες, τις οποίες συνδύαζε με μια ειλικρινή αγάπη για τη ζωγραφική και γνώσεις για τη σύγχρονη τέχνη. Τον Μάιο του 2010 κατάφερε να εισβάλει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Πόλης του Παρισιού (Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, γνωστό και σαν MAM).

Ο στόχος του ήταν να κλέψει έναν συγκεκριμένο πίνακα, κατά παραγγελία ενός εμπόρου έργων τέχνης. Οταν όμως ο Τόμιτς συνειδητοποίησε ότι βρισκόταν μέσα στο μουσείο και μπορούσε να αρπάξει οτιδήποτε ήθελε, καθώς είχε ξεγελάσει τους ανιχνευτές κίνησης, τις κάμερες κ.λπ, κατελήφθη από μανία. Τελικά αφαίρεσε από τα κάδρα τους πέντε αριστουργήματα των Πικάσο, Μπρακ, Ματίς, Λεζέ και Μοντιλιάνι, συνολικής αξίας 100 εκατ. δολαρίων. Οταν συνελήφθη και παραπέμφθηκε σε δίκη, το 2017, ο Τόμιτς ομολόγησε ότι θα μπορούσε να έχει αρπάξει άλλον έναν Μοντιλιάνι, το πορτραίτο μιας γυναίκας με έντονα γαλανά μάτια. Αλλά, όπως είπε ο ίδιος στον ανακριτή «τη στιγμή που την πλησίασα, η γυναίκα μού μίλησε. 'Αυτό που πας να κάνεις θα το μετανιώνεις σε όλη σου τη ζωή'».



Ο Βιεράν Τόμιτς, όντως, δεν προχώρησε, αλλά αυτό που μετάνιωσε ήταν μάλλον το ότι δεν έκλεψε τον πίνακα. Μετέφερε -και μάλιστα με δύο δρομολόγια- τους υπόλοιπους 5 καμβάδες στο αυτοκίνητό του, όπου έμεινε για λίγη ώρα αμφιταλαντευόμενος, εάν έπρεπε να επιστρέψει στο μουσείο και να κλέψει τη «Γυναίκα με τα Γαλάζια Μάτια». Προς στιγμήν αποφάσισε να εισέλθει στο ΜΑΜ για ακόμη μία φορά, όμως σκέφτηκε ότι πλέον οι πιθανότητες να γίνει αντιληπτός είχαν αυξηθεί εις βάρος του, οπότε εγκατέλειψε την ιδέα να υπεξαιρέσει τον πίνακα που ήδη είχε γίνει έμμονη ιδέα για εκείνον. Εστω και εάν οι Γάλλοι τρέφουν εκτίμηση στους ευγενείς κλέφτες τύπου Αρσέν Λουπέν, ο βοσνιακής καταγωγής Τόμιτς θα δυσκολευτεί να επαναλάβει τα κατορθώματά του, ακόμη και εάν θα έμπαινε στον πειρασμό να δοκιμάσει κάτι τέτοιο, αφού αποφυλακιστεί το 2025 και όταν πλέον θα είναι 56 ετών.


Δείτε εδώ το μίνι ντοκιμαντέρ του CBC για τον Τζον Μαρκ Τίλμαν, τον «αχόρταγο Καναδό»



Ο αχόρταγος Καναδός

Τον τίτλο του «πρωταθλητή των κλεφτών έργων τέχνης» θα μπορούσε να διεκδικήσει άνετα ο Καναδός Τζον Μαρκ Τίλμαν, ο οποίος σε διάστημα 20 ετών είχε καταφέρει να αρπάξει πάνω από 10.000 αντικείμενα. Η αστυνομία της χώρας του συνέλαβε, επιτέλους, τον Τίλμαν το 2013 και σε μια πρώτη φάση ανέκτησε 3.000 αντικείμενα. Ωστόσο, θα χρειάζονταν επιπλέον 3 χρόνια έως ότου ανακαλυφθεί το σύνολο των κλοπιμαίων, τα οποία οι καναδικές αρχές δεν είχαν τρόπο να αποθηκεύσουν, λόγω του τεράστιου πλήθους και του όγκου τους.

Μαζί με κάθε είδους καλλιτεχνήματα και κειμήλια πολύ μεγάλης αξίας, οι Καναδοί αστυνομικοί κατέσχεσαν 2 εκατ. δολάρια σε μετρητά, στοιχείο που πιστοποιούσε πόσο προσοδοφόρες ήταν οι κλοπές για τον Τζον Μαρκ Τίλμαν. Ο οποίος εξέτισε ένα ελάχιστο μέρος από την ποινή φυλάκισης 9 ετών και πέθανε το 2018 σε ηλικία μόλις 57 ετών. Οσο ήταν ενεργός, συνήθιζε να λειτουργεί σαν τους κινηματογραφικούς Μπόνι και Κλάιντ, καθώς ως μόνιμη συνεργό είχε την εντυπωσιακής ομορφιάς Ρωσίδα σύζυγό του, ονόματι Κάτια Αναστάσια Ζεστοκόβα. Σύμφωνα με το θρύλο, το ζεύγος των κλεφτών ενίοτε έκανε σεξ μέσα στα μουσεία και τις γκαλερί, ύστερα από μια επιτυχημένη απαλλοτρίωση.

Ειδήσεις σήμερα: 

Κρήτη: Θερμοπληξία και εξάντληση τα αίτια θανάτου της 29χρονης Γαλλίδας τουρίστριας

Έγκλημα στα Γλυκά Νερά: Έξι μέρες πριν τη δολοφονία έγραψε το οικόπεδο στο όνομά του ο Αναγνωστόπουλος

Βίντεο: Καρέ-καρέ η επιχείρηση εντοπισμού του αιωροπτεριστή που σκοτώθηκε κάνοντας wingsuit