Πέτρος Λεβούνης: Το «παιδί του Πειραιά» έγινε πρόεδρος των Aμερικανών ψυχιάτρων

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ είχε αναφερθεί στην «υπέροχη απομόνωση», κατά τη διάρκεια της οποίας ανέπτυξε την ψυχανάλυση. Στην πραγματικότητα, όμως, ούτε ο ίδιος είχε λειτουργήσει τόσο μοναχικά. Εκτός του ότι διατηρούσε τακτική αλληλογραφία με συναδέλφους του, ίδρυσε την «Ψυχολογική Εταιρεία της Τετάρτης». Αυτή ήταν η ημέρα που συνεδρίαζαν κάθε εβδομάδα. Εως το 1908 η εταιρεία είχε αποκτήσει 14 μέλη και τότε το όνομά της άλλαξε σε Ψυχαναλυτική Εταιρεία της Βιέννης. Εκτός από τα μέλη υπήρχαν και αρκετοί προσκεκλημένοι, οι οποίοι αργότερα έγιναν σημαντικοί ψυχαναλυτές.

Εκτοτε η διάδραση και η συνεργασία θεωρούνται προαπαιτούμενα της προόδου σε όλες τις επιστήμες, πόσο μάλλον στην Ψυχιατρική. Οι ψυχιατρικές ενώσεις συμβάλλουν και πρωτοπορούν. Στην κορυφή αυτών βρίσκεται η Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση (APA), με ιδιαίτερη επιρροή και διείσδυση όχι μόνο στις επιστημονικές αλλά και στις πολιτικές και κυβερνητικές αποφάσεις, καθώς και στη χάραξη στρατηγικών. Μόνο εντυπωσιακό μπορεί να θεωρηθεί, λοιπόν, ότι στο τιμόνι αυτής βρίσκεται πλέον ένας Ελληνας.

Είναι ο δεδηλωμένος ομοφυλόφιλος, ηλικίας 59 ετών Πέτρος Λεβούνης. Είχε προηγηθεί το 1985 η πρώτη γυναίκα πρόεδρος, ο πρώτος ασιατικής καταγωγής πρόεδρος, η πρώτη Λατινοαμερικανίδα πρόεδρος και πιο πρόσφατα ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος. Και τώρα ένας Ελληνας… «Είναι μεγάλη τιμή για μένα και είμαι ευγνώμων που εκλέχτηκα από τους συναδέλφους μου για να βοηθήσω στην ηγεσία της APA… Ανυπομονώ να βοηθήσω στην οικοδόμηση του ηγετικού ρόλου της APA στην ψυχική υγεία τόσο στην αμερικανική ιατρική όσο και σε συνεργασία με τους συναδέλφους μας σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο δρ Λεβούνης μετά την εκλογή του.

Τα παιδικά χρόνια

Εδώ και δεκαετίες, η Νέα Υόρκη αποτελεί το σπίτι του Πέτρου Λεβούνη. Ενσωματωμένη, όμως, στο DNA του είναι η ελληνική θάλασσα. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού μεγάλωσε στον Πειραιά, με καταγωγή από τα Κύθηρα. Εκεί γεννήθηκε και ανδρώθηκε ο πατέρας του, επίσης ιατρός, Παναγιώτης Λεβούνης. Εκείνος ήταν που απολάμβανε την αγάπη των Τσιριγωτών, πολλούς εκ των οποίων και είχε γιατροπορέψει. Ο γιος του, Πέτρος, πέρασε ανέμελα καλοκαίρια και Πάσχα ως παιδί και έφηβος στο νησί.

Σε μια παλαιότερη συνέντευξή του είχε μιλήσει με τεράστια αγάπη για εκείνα τα βιώματά του, λέγοντας ότι κρατάει μέσα του «το μαγαζί του Τσαμπηρά, τη Φιλαρμονική στην οποία είχε ενταχθεί, τις περιφορές του Επιταφίου, την κατάβαση του φαραγγιού της Κακιάς Λαγκάδας από Παλιόχωρα, τα μαθήματα πιάνου με τον Χατζηνίκο». Η οικογενειακή εστία, όμως, βρισκόταν στον Πειραιά. Ο πατέρας του Παναγιώτης Λεβούνης, παθολόγος με ειδίκευση στην αντιμετώπιση του άσθματος, άσκησε το επάγγελμά του εκεί. Δημιούργησε, μάλιστα, το δικό του ιατρείο μέσα στο σπίτι του.

Εργαζόταν από κοινού με τη σύζυγό του, νοσοκόμα στο επάγγελμα, επί πέντε δεκαετίες. Η καθημερινή επαφή και εξοικείωση με ασθενείς δεν άφησε ασυγκίνητο τον γιο του, ο οποίος σταδιακά αγάπησε την Ιατρική. Ο Πέτρος Λεβούνης ήταν άριστος μαθητής του Κολλεγίου Αθηνών. Μετά την αποφοίτησή του έφυγε για να δοκιμάσει την τύχη του σε κάποια από τα πιο γνωστά ακαδημαϊκά ιδρύματα της άλλης άκρης του Ατλαντικού. Οι σπουδές του στην Αμερική αποτέλεσαν το εφαλτήριο μιας λαμπρής καριέρας που οδήγησε στη μόνιμη παραμονή του στις ΗΠΑ. Σπουδές, ειδίκευση, μετειδίκευση, κοινωνική ζωή και γάμος σφράγισαν τη μετοίκησή του. Αυτή ήταν, όμως, που του επεφύλαξε και μεγάλες ευκαιρίες.

Τα πρώτα πτυχία

Αρχικά, έγινε δεκτός από το διάσημο πανεπιστήμιο Στάνφορντ, αποκτώντας πτυχίο στη Χημεία και μεταπτυχιακό στη Βιοφυσική. Τα καλοκαίρια του τα περνούσε στην Οξφόρδη. Εκεί, μελετούσε πώς η κοινωνική τάξη επηρεάζει τη σχέση ασθενούς - γιατρού. Αν και η αφοσίωση στις σπουδές του ήταν αδιαμφισβήτητη, η διαδρομή του περιλαμβάνει μια στάση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έκανε ένα διάλειμμα, επιζητώντας λίγο προσωπικό χρόνο και εγκαταλείποντας προσωρινά τα σχέδιά του. Πήγε στο Σαν Φρανσίσκο, την εποχή της επιδημίας του AIDS. Την πόλη που βρισκόταν στο κέντρο του αγώνα για την γκέι απελευθέρωση, κυρίαρχο κομμάτι της LGBT κοινότητας και της πολιτικής κινητοποίησης που προέκυψε ως αναγκαιότητα από αυτό. Δεν άργησε, όμως, να επιστρέψει στην κλίση του και στο πεπρωμένο του, αυτή τη φορά στη Φιλαδέλφεια.

Πιο ώριμος και συνειδητοποιημένος, επέστρεψε στα ακαδημαϊκά του καθήκοντα αποκτώντας πτυχίο στην Ιατρική. Η ειδικότητα Εκανε ειδικότητα στην Ψυχιατρική στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Την περίοδο εκείνη ήταν που γοητεύτηκε από τον τομέα της τοξικοεξάρτησης. Συνειδητοποίησε με τη βοήθεια του μέντορά του, αλλά και από την εμπειρία που απέκτησε εργαζόμενος σε κλινική μεθαδόνης στο Λονγκ Αϊλαντ, ότι οι ασθενείς ναι μεν παρουσίαζαν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, αλλά και απίστευτες δυνατότητες ανάκαμψης.

«Αυτό επηρέασε πολύ την επιλογή μου να ειδικευτώ στην ψυχιατρική εξάρτησης», δήλωσε χρόνια αργότερα. Πράγματι, ο Λεβούνης αποφοίτησε με βραβείο αριστείας, υπηρέτησε ως διευθυντής του Ινστιτούτου Εθισμού της Νέας Υόρκης από το 2002 έως το 2013 στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στη συνέχεια ανέλαβε επικεφαλής του Ψυχιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Rutgers. Τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά του καθήκοντα δεν τον κράτησαν μακριά από ασθενείς. Δεν σταμάτησε τις συνεδρίες και δεν είναι λίγοι οι ασθενείς του που έχουν μιλήσει δημόσια για την εμπειρία τους με τα καλύτερα λόγια.

Απόκτηση εμπειρίας

Ο Πέτρος Λεβούνης κατά τη διάρκεια της καριέρας του έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την γκέι κοινότητα. Μεταξύ άλλων, καταπιάστηκε με τους παράγοντες κινδύνου HIV σε άστεγους άνδρες που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες και διαταραχές κατάχρησης ουσιών. Μέσα στα χρόνια απέκτησε εμπειρία, συνέγραψε μελέτες και βιβλία, συμμετείχε σε δεκάδες συνέδρια, τηλεοπτικές εκπομπές ειδικά για θέματα εθισμού. Μεταξύ των βιβλίων του είναι οι «Παρακινητικές Συνεντεύξεις για Κλινική Πρακτική», ο «Οδηγός Τσέπης για την Αξιολόγηση και Θεραπεία των Εθισμών» και οι «Τεχνολογικοί εθισμοί».

Αυτά είναι που τον κατέστησαν γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Λόγω του κύρους και της τεχνογνωσίας του εκλήθη να καταθέσει και στη δίκη του Μάικλ Τζάκσον. Ηταν ήδη επικεφαλής του Ψυχιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Rutgers του Νιου Τζέρσι όταν του ζητήθηκε να αποφανθεί εάν ο Μάικλ Τζάκσον είχε σοβαρή εξάρτηση από φάρμακα. Ως ειδικός σε θέματα εθισμού, κλήθηκε να καταθέσει στην περίφημη δίκη σε δικαστήριο του Λος Αντζελες, όπου η μητέρα και τα παιδιά του Μάικλ Τζάκσον είχαν μηνύσει την εταιρεία διοργάνωσης συναυλιών AEG Live.

Υποστήριζαν ότι αυτή φέρει την ευθύνη για την πρόσληψη του γιατρού, ο οποίος προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τις αϋπνίες του Τζάκσον χορηγώντας του το φάρμακο propofol που του στέρησε και τη ζωή. Τα τελευταία χρόνια θα έλεγε κανείς ότι το ερευνητικό του αντικείμενο έχει στραφεί στην εξάρτηση από το Διαδίκτυο και την τεχνολογία. Η πανδημία και τα συνεπακόλουθά της όξυναν το πρόβλημα και καθιστούν ακόμα σημαντικότερη τη θητεία του στην Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση. Αυτή είναι, άλλωστε, που οδηγεί σε μια επανεκτίμηση της Ψυχιατρικής και των τάσεών της.

Βασικοί στόχοι

Ο ίδιος δηλώνει έτοιμος για τη νέα πρόκληση. Εχει, μάλιστα, ήδη θέσει τους βασικούς στόχους του ως πρόεδρος της APA. Συγκεκριμένα, οι τρεις βασικές προτεραιότητές του είναι η δημιουργία περισσότερων ευκαιριών και η ανάπτυξη καινοτόμων οδών σταδιοδρομίας για νέους ψυχιάτρους. Επίσης, στοχεύει στην ενίσχυση του αγώνα για ισοτιμία στην αποζημίωση κλινικών υπηρεσιών, εφάμιλλη με άλλων ιατρικών ειδικοτήτων. Τέλος, επιθυμεί να ενισχυθεί η φωνή του ψυχιάτρου σε κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα, όπως ο συστημικός ρατσισμός, η ομοφοβία και η κλιματική αλλαγή.

Οταν ρωτήθηκε για το πώς σχεδιάζει να χαράξει το μονοπάτι για τους μελλοντικούς ψυχιάτρους, ο Λεβούνης απάντησε: «Εξετάζουμε να προσφέρουμε διδακτορική εκπαίδευση σε γιατρούς-επιστήμονες. Επίσης, θα θέλαμε να διερευνήσουμε περαιτέρω τετραετή συνδυασμένα προγράμματα παραμονής-υποτροφίας σε τομείς μεγάλης ανάγκης, όπως η Ψυχιατρική Εξάρτησης και η Γηριατρική». Εκτός από το γεγονός ότι είναι ο πρώτος Ελληνας πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, είναι και ο πρώτος δεδηλωμένος ομοφυλόφιλος πρόεδρός της. Εδώ και χρόνια συζεί με τον Δανό σύζυγό του Λούκας Χάσελ. Γνωρίστηκαν στη Νέα Υόρκη το 2004. Ο Χάσελ είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης και έχει συμμετάσχει σε πολλές δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές.

Πηγή έμπνευσης

Σε κάποιες από τις ταινίες του, ο Πέτρος Λεβούνης υποδύθηκε μικρούς ρόλους. Και οι δύο μιλάνε συχνά δημόσια για τη σχέση τους και το πόσο θαυμάζουν ο ένας τον άλλον. Σε ερώτηση δημοσιογράφου τι είναι αυτό που τον εμπνέει, ο Λούκας αναφέρθηκε στον σύζυγό του. «Οι έξυπνοι και ευγενικοί άνθρωποι. Ο σύζυγός μου, του οποίου η σοφία, η αγάπη και η ενσυναίσθηση είναι δώρο». Ο Λεβούνης, μιλώντας για την εξάρτηση των νέων από την τεχνολογία, επικαλέστηκε έναν οικογενειακό θεσμό. Κάθε χρόνο αυτός και ο σύζυγός του παραθέτουν ένα δείπνο για τους μαθητές του Λεβούνη.

Ο μοναδικός όρος που θέτουν είναι «όχι κινητά στο τραπέζι». «Αυτό το καλοκαίρι που πέρασε ήταν η πρώτη φορά που οι καημένοι δεν μπορούσαν πραγματικά να αντέξουν. Πήγαιναν στην τουαλέτα για να ελέγξουν τα κινητά τους ή τους έπιανα μερικές φορές στο τέλος του τραπεζιού στα τηλέφωνά τους. Δεν νομίζω ότι έδειχναν ασέβεια προς εμένα», είπε. «Νομίζω ότι απλά δεν μπορούσαν να κρατηθούν - ήταν πολύ τρομακτικό για μένα». Ο αναγνωρισμένος ψυχίατρος επιβεβαιώνει το περίφημο λαϊκό ρητό «όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, έναν Ελληνα θα βρεις». Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, η εκλογή του στην κορυφή της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ενωσης είναι κάτι πολύ περισσότερο.

Αποτελεί το αποτέλεσμα μιας εντυπωσιακής επιστημονικής σταδιοδρομίας, όχι προϊόν τύχης. Πρόκειται για μία παγκόσμιου βεληνεκούς τιμητική διάκριση. Αλλά και ο ίδιος ο Λεβούνης είναι ένας επιστήμονας, το έργο του οποίου έχει ήδη αφήσει ισχυρό αποτύπωμα στον τομέα του. Στην πολυετή διαδρομή του δεν έχει σταματήσει να απομακρύνει οδοφράγματα, είτε είναι εξαρτήσεις, είτε στερεότυπα μέσα από τον φωτεινό δρόμο της επιστήμης της ψυχής.