Θοδωρής Αναγνωστόπουλος: Ο Ελληνας εξερευνητής του «National Geographic»

Πρόσφατα το «National Geographic» αποφάσισε να οργώσει τον Ειρηνικό ωκεανό, στο πλαίσιο της αποστολής «Από την ακτή στην άβυσσο: Εξερευνώντας τις κοινότητες των καρχαριών και τη ρύπανση από μικροπλαστικά στα κύρια νησιά της Χαβάης». Το γεγονός γρήγορα έγινε γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους και αποτέλεσε όνειρο και στόχο για εκατοντάδες ωκεανολόγους, περιβαλλοντολόγους, ακόμα και ταξιδευτές. Το φιλόδοξο πρόγραμμα που διήρκεσε μία εβδομάδα μέσα στον Οκτώβριο πραγματοποιήθηκε με το εξερευνητικό πλοίο «Nautilus» του οργανισμού Ocean Exploration Trust, του οποίου ηγείται ο διακεκριμένος ωκεανογράφος Μπομπ Μπάλαρντ, ο οποίος ανακάλυψε το 1985 το ναυάγιο του «Τιτανικού». Το πλοίο ταξίδεψε γύρω από τα νησιά της Χαβάης και ανάμεσα σε εκείνους που πήραν το χρυσό εισιτήριο ήταν και ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος, συνιδρυτής και γενικός διευθυντής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού SciCo. Αυτός ήταν και ο μοναδικός Ελληνας που συμμετείχε στο περίφημο πρότζεκτ με σκοπό τη διερεύνηση της αλληλεπίδρασης του ανθρώπινου παράγοντα με το υδάτινο περιβάλλον.

Η ομάδα του Θοδωρή κατάφερε να δημιουργήσει έναν χάρτη της ρύπανσης που εντοπίζεται στα επιφανειακά ύδατα και τον αέρα της περιοχής. Ο ευρύτερος στόχος της αποστολής είναι να φτιαχτεί ένα πρωτόκολλο μελέτης των μικροπλαστικών ώστε να γίνει κατανοητό από πού προέρχονται τα σκουπίδια και έτσι να οδηγηθούν οι ειδικοί στις αναγκαίες λύσεις. Κατά τη διάρκεια των αποστολών του «Nautilus», επιστήμονες, εκπαιδευτικοί, αλλά και μαθητές απ’ όλο τον κόσμο είχαν την ευκαιρία να βιώσουν μια εμπειρία εξ αποστάσεως εξερεύνησης μέσω απευθείας μετάδοσης μέσα από το πλοίο. Μια τέτοια διαδικτυακή συνάντηση καταφέραμε να εξασφαλίσουμε κι εμείς για να γνωρίσουμε τον Ελληνα Οδυσσέα της αποστολής.

«Gala» καλεί «Nautilus»

Η εικόνα είναι αρκετά θολή, γεμάτη pixels. Μέχρι που μια λάμψη φωτίζει όλη την οθόνη. Στην Αθήνα είναι νύχτα, στη Χαβάη έχει ήδη ξημερώσει. Η εικόνα του συνομιλητή μου σχηματίζεται σταδιακά, αλλά ο ήχος της θάλασσας και οι φωνές μέσα από το πλοίο υπερνικούν τη δύσθυμη σύνδεση του Διαδικτύου. Ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος δηλώνει στο βιογραφικό του science engager, κοινωνικός επιχειρηματίας και public speaker. Σπούδασε Βιολογία και έχει διδακτορικό στη Γενετική από το King’s College London. Το 2012 εκπαιδεύτηκε από τον τέως αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Αλ Γκορ, σε θέματα κλιματικής αλλαγής και είναι πρεσβευτής του για το Climate Reality Project. Είναι ο πρώτος Ελληνας fellow της Ashoka και το 2017 του απονεμήθηκε το British Council UK Alumni Social Impact Award. Ομως, τι σημαίνει να είσαι εξερευνητής του «National Geographic» και ποιος ήταν ο ρόλος του σε αυτή την αποστολή;

«Από το 2019 ανήκω στην ομάδα των 4.000 εξερευνητών παγκοσμίως οι οποίοι καλούμαστε να συμμετέχουμε σε διάφορα έργα ανάλογα με την ειδικότητά μας. Οι National Geographic Explorers είναι άτομα με πάθος για την εξερεύνηση του πλανήτη μας, τα οποία έχουν στόχο τη διεύρυνση της γνώσης μας γι’ αυτόν και την προστασία των οικοσυστημάτων του. Στη συγκεκριμένη αποστολή είχα δύο ρόλους: ως μέλος της ομάδας των μικροπλαστικών συμμετείχα στη συλλογή δειγμάτων νερού και αέρα καθώς και στην ανάλυση αυτών στο εργαστήριο του πλοίου. Επίσης, αφού η ειδικότητά μου είναι η Επικοινωνία της Επιστήμης και η Εκπαίδευση, πραγματοποιούσα καθημερινές εκπομπές από το πλοίο, τις οποίες παρακολούθησαν εκατοντάδες σχολεία σε όλο τον κόσμο», λέει χαμογελώντας με ικανοποίηση.

Ποιο είναι το μεγαλύτερό του όνειρο ή έστω οι στόχοι του μέσα από αυτή την αποστολή; «Οι στόχοι είναι πολλοί: από τη γεφύρωση της απόστασης της επιστημονικής κοινότητας με την κοινωνία των πολιτών, την πρόληψη σε θέματα υγείας μέχρι την υιοθέτηση της εκπαίδευσης STEM (Science Technology Engineering and Mathematics) σε όλες τις σχολικές βαθμίδες κ.ά. Αν πάντως έπρεπε να διαλέξω ένα, αυτή τη στιγμή θα ήταν η προστασία του περιβάλλοντος», ομολογεί. Ως μοναδικός Ελληνας της αποστολής αναρωτιέμαι πώς νιώθει ο ίδιος, αλλά και η οικογένειά του με τη διεθνή αναγνώριση που απολαμβάνει. «Τους λείπω και μου λείπουν. Ολα τα άλλα είναι δευτερεύοντα», απαντά κοφτά. Τα παιδιά του ενδιαφέρονται για τα όσα επιστημονικά δίνουν νόημα στη δική του ζωή; «Οι νέοι γενικότερα έχουν απορίες, ρωτάνε συνέχεια τα πάντα και αμφισβητούν τα πάντα και τους πάντες. Αυτό, όμως, είναι και το βασικό χαρακτηριστικό της επιστήμης. Σε κάθε επιστήμη πρέπει να ξεκινήσεις με συνοδοιπόρους την απορία και την αμφισβήτηση, για να φτάσεις στο πείραμα, στην επαλήθευση και τελικά στο συμπέρασμα. Οι νέοι ενδιαφέρονται για επιστήμες όπως η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η φυσική, η βιολογία και η μηχανική - δηλαδή επιστήμες με τις οποίες έρχονται περισσότερο σε επαφή καθημερινά, ακόμα και εκτός σχολείου. Σίγουρα γνωρίζουν για την κλιματική αλλαγή και ενημερώνονται για τις επιπτώσεις της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη».

Αν και χαμηλών τόνων όσο μιλάμε για τον ίδιο, δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του ως συνιδρυτής του Athens Science Festival, το οποίο στις 21-23 Οκτωβρίου μας ξενάγησε στους «Κόσμους του αύριο» στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, με εκλεκτούς καλεσμένους από την Ελλάδα και το εξωτερικό. «Μεταξύ άλλων, φέτος ήταν μαζί μας ο καθηγητής Μάθιου Γκάρντινερ, ο οποίος συνδυάζει τα origami από τη μακρινή Ιαπωνία με τη ρομποτική, ο ερευνητής Μάικλ Λόντσμπορο, που παρουσίασε επί σκηνής φαντασμαγορικά πειράματα με βάση τη χημεία των πλαστικών, ο δρ Γιώργος Λύρας, αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΚΠΑ, ο οποίος μας έκανε να αναρωτηθούμε κατά πόσο είναι ρεαλιστική η κινηματογραφική μεταφορά των δεινοσαύρων, ο καθηγητής Ντέιβιντ Θίο Γκόλντμπεργκ, που μας προβλημάτισε για το αν η κβαντική σκέψη μπορεί να σώσει το μέλλον μας, καθώς και ο δρ Βασίλης Χαρμανδάρης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο οποίος μας ταξίδεψε στον κόσμο μας που περιλαμβάνει δισεκατομμύρια γαλαξίες, δισεκατομμύρια αστέρια και πλανήτες και αποκάλυψε τις νέες ανακαλύψεις του τηλεσκοπίου “Τζέιμς Γουέμπ”».

Με τόσα τεχνολογικά επιτεύγματα θέλω πολύ να πιστέψω στο μέλλον, όμως ο φόβος εισβάλλει στη συζήτηση σαν ρεαλιστικός σίφουνας. Πόσο φωτεινό τελικά προμηνύεται το μέλλον της ανθρωπότητας; «Αν και κανένας δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί ακόμα και στο επόμενο λεπτό, ο κόσμος θα αλλάξει. Ο ρυθμός της τεχνολογικής επανάστασης είναι ήδη ιλιγγιώδης. Η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία θα εισχωρήσουν πιο ενεργά σε όλους τους τομείς της ζωής μας, από την επικοινωνία μέχρι την υγεία, την πολιτική και τον πολιτισμό, διευκολύνοντας σε καθημερινό αλλά και γενικότερο επίπεδο. Το κλίμα, από την άλλη, αλλάζει εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης, επομένως, αν και εκεί υπάρξει μια συντονισμένη δράση ξεκινώντας από τη στροφή σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τότε το μέλλον θα είναι διαφορετικό, αλλά φωτεινό».