Η Μαντόνα και το ταμπού της σεξουαλικότητας μετά τη μέση ηλικία

«Πριν από τριάντα χρόνια δημοσίευσα ένα βιβλίο με το όνομα S.E.X. Εκτός από φωτογραφίες με γυμνό, υπήρχαν φωτογραφίες με άντρες να φιλιούνται με άντρες, γυναίκες να φιλάνε γυναίκες και εμένα να φιλάω τους πάντες. Έγραψα επίσης για τις σεξουαλικές μου φαντασιώσεις και μοιράστηκα την άποψή μου για τη σεξουαλικότητα με ειρωνικό τρόπο. Πέρασα τα επόμενα χρόνια παίρνοντας συνεντεύξεις από στενόμυαλα άτομα που προσπάθησαν να με ντροπιάσουν επειδή ενδυνάμωσα τον εαυτό μου ως γυναίκα. Με έλεγαν πόρνη, μάγισσα, αιρετική και διάβολο. Πλέον η Cardi B μπορεί να τραγουδήσει για το «WAP» της. Η Κιμ Καρντάσιαν μπορεί να κοσμεί γυμνή το εξώφυλλο οποιουδήποτε περιοδικού και η Μάιλι Σάιρους μπορεί έρθει σαν μπάλα που καταστρέφει. Δεν κάνει τίποτα σκύλες».

Το 1992, όταν η Μαντόνα δημοσίευσε το S.E.X, ένα ερωτικό βιβλίο με εικόνες που τράβηξε ο φωτογράφος Στίβεν Μέισελ, η τραγουδίστρια ήταν 34 ετών. Όταν δημοσίευσε το προηγούμενο μήνυμα στο Instagram, για τον εορτασμό της 30ής επετείου από την κυκλοφορία του βιβλίου, ήταν 64. Τι κοινό έχουν η 34χρονη Μαντόνα και η 64χρονη Μαντόνα; Και οι δύο έχουν προσβληθεί, ταπεινωθεί και επικριθεί επειδή εξέφρασαν ανοιχτά τη σεξουαλικότητά τους. Πριν, ήταν λόγω της δουλειάς της. Τώρα, είναι λόγω της παρουσίας της στα social media.

Το έργο της είναι γνωστό: η Μαντόνα συνεχίζει να φοράει το στέμμα της βασίλισσας της ποπ. Το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες τη θεωρεί την πιο επιτυχημένη μουσικό στον κόσμο στον 20ο αιώνα. Είναι επίσης η γυναίκα καλλιτέχνης με τις περισσότερες πωλήσεις στην ιστορία, την οποία ξεπέρασαν μόνο οι Beatles, ο Michael Jackson και ο Elvis Presley. Από εκεί και πέρα, είναι ένα είδωλο μεταξύ γενεών, ένα αστέρι γνωστό σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Σε όλη της την καριέρα, συνδέθηκε με δύο λέξεις: παράβαση και επανεφεύρεση.

Τώρα, όμως, το κοινό έχει πρόσβαση σε μέρη της ζωής του καλλιτέχνη που προηγουμένως παρέμεναν κρυφά. Χάρη στα κοινωνικά δίκτυα, η Μαντόνα επανεφεύρει τον εαυτό της για άλλη μια φορά, αυτή τη φορά ως μια σέξι και σεξουαλική γυναίκα 64 ετών με στενά ρούχα, που επιδεικνύει τα εσώρουχά της και τη συλλογή της από δονητές με απόλυτη φυσικότητα. Βγάζει selfies που δείχνουν το ντεκολτέ και την απεικονίζουν να καπνίζει και βρίσκεται στις τάσεις του TikTok. Οι εμφανίσεις της στα κοινωνικά δίκτυα έχουν σχολιαστεί (και επικριθεί) πολύ. Όπως είχε δηλώσει κάποτε: «Ο κόσμος πίστευε ότι μια μέρα θα ξυπνούσε και δεν θα ήμουν πια εκεί. Αλλά έκαναν λάθος: δεν θα φύγω ποτέ».

Η σεξουαλικότητα της Madonna δημιούργησε δυσφορία από την αρχή της καριέρας της. Για αρχή επέλεξε ως καλλιτεχνικό της όνομα το Μαντόνα –παρθένα, στα ιταλικά–, με το οποίο αρχίζει να φλερτάρει από την αρχή με το θέμα της θρησκείας. Στο δεύτερο άλμπουμ της, το 1984, κυκλοφόρησε το σινγκλ «Like A Virgin», όπου ασχολήθηκε με τα προκλητικά ζητήματα της παρθενίας και της γυναικείας σεξουαλικής επιθυμίας. Από εκεί και πέρα, συνδυάζει τα δύο στοιχεία τα οποία είναι θεμελιώδη στις προκλήσεις της Μαντόνα: τη θρησκεία και τη σεξουαλικότητα.

Όταν στην δεκαετία του 1980 εμφανίστηκε το MTV εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή. Τα μουσικά βίντεο της καλλιτέχνιδας ήταν γεμάτα με ερωτικά νοήματα. Έπαιζε με την πρόκληση μέσω της σεξουαλικότητας, αλλά με μια απροσδιόριστη σεξουαλικότητα, διφορούμενη, ούτε κανονιστική, ούτε ηγεμονική. Έπαιζε με το ανδρόγυνο και με την ομοφυλοφιλία. Και όλα αυτά τα στοιχεία δεν ταιριάζαν καλά σε μια πουριτανική κοινωνία όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και μια πατριαρχική κοινωνία γενικότερα.

Είτε μέσω του βιβλίου S.E.X είτε μέσω του άλμπουμ Erotica, πάντα εμφανιζόταν ως γυναίκα που απολαμβάνει τη σεξουαλικότητά της ανοιχτά, καλώντας τους άλλους να ζήσουν ελεύθερα τη δική τους και υπερασπιζόμενη το δικαίωμα να βιώνουν το σεξ και την αγάπη όπως θέλουν. Η Μαντόνα έφερε στη μόδα τις σχέσεις εκτός των ετεροκανονικών στερεοτύπων, και αυτό είχε προκαλέσει δυσφορία.

Τρεις δεκαετίες έχουν περάσει από την κυκλοφορία του πρώτου άλμπουμ της Μαντόνα το 1983. Και συνεχίζουμε να βλέπουμε μια Μαντόνα που απολαμβάνει να προκαλεί μέσω του σεξ. Τώρα, σπάει ακόμα ένα κοινωνικό ταμπού, ως γυναίκα άνω των 60 ετών που εκφράζει τη σεξουαλική της επιθυμία. Κόντρα στα συμβατικά πρότυπα της κοινωνίας που θέλει να βλέπει την γυναίκα γυμνή, αλλά όχι όταν η γυναίκα γδύνεται επειδή το θέλει, ή όταν το θέλει, όπως για παράδειγμα όταν μεγαλώσει. Στην περίπτωση της Μαντόνα είναι ορατός ο περιορισμός που υπάρχει στην κοινωνία γύρω απο την γυναικεία σεξουαλικότητα.

Στα μάτια της κοινωνίας, εμφανίζεται ένα μη κανονιστικό σώμα, επειδή είναι ένα γερασμένο σώμα, και η πρώτη σκέψη είναι: «Τι κάνει; Τι σκεφτόταν;». Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η περίπτωση της Μαντόνα είναι κάτι καινούριο, γιατί δεν υπάρχουν φιγούρες που να έχουν γεράσει ενώ βρίσκονται στην κορυφή ενός μουσικού είδους που έχει σχεδιαστεί για εφήβους.

Άλλα μουσικά είδη όπως η τζαζ, η σόουλ, η ροκ και η κλασική μουσική επιτρέπουν στους καλλιτέχνες τους να γεράσουν, οδηγώντας πολλούς καλλιτέχνες της ποπ να ασχοληθούν τελικά με άλλα είδη που θεωρούνται πιο σοβαρά και ώριμα. Μια φιγούρα όπως η Μαντόνα θα μπορούσε να επικεντρωθεί στη μουσική παραγωγή, να προωθεί νέους καλιτέχνες, ή θα μπορούσε να έχει, όπως η Σερ, μια παράσταση στο Λας Βέγκας, όπου παίζει τις μεγαλύτερες επιτυχίες της. Αντίθετα εξακολουθεί να είναι δραστήρια. Εμφανίζεται ως μια σεξουαλοποιημένη γυναίκα μετά τα 50, που συνεχίζει να χορεύει στη σκηνή, να συνθέτει και να δημιουργεί σαν να ήταν 30 ετών. Και για κάτι που ρόκερ όπως ο Μικ Τζάγκερ, ο Ίγκι Ποπ ή ο Κιθ Ρίτσαρντς επικροτούνται, η Μαντόνα τιμωρείται.

Μια από τις πιο σημαντικές ομιλίες της ήταν αυτή που έδωσε στα Billboard Awards το 2016, όταν έλαβε την αναγνώριση της Γυναίκας της Χρονιάς. Εκεί μίλησε για τις διακρίσεις που υπέστη σε όλη της την καριέρα. Και συνεχίζει να βιώνει.

Αυτό που συμβαίνει με τη Madonna είναι ένα κίνημα εναντίον της που ίσχυε σε όλη της την καριέρα: προσπαθεί να την εξημερώσει, να την εξευμενίσει και να την απαξιώσει. Τίποτα από αυτά όμως δεν είναι καινούργιο για εκείνη. Όπως σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της, που άνοιξε το δρόμο για άλλες γυναίκες καλλιτέχνες και κατάφερε να αλλάξει την πορεία της ποπ μουσικής μέσω άλμπουμ όπως το Music, το Ray of Light και το Confessions, έτσι και τώρα εξερευνά μια νέα επικράτεια: τη γυναίκα παγκόσμια ποπ σταρ που είναι ακόμα ενεργή στα 60 της και αρνείται να αποσυρθεί, να κρυφτεί ή να εξαφανιστεί. Η Madonna έκανε θραύση με το S.E.X και το Erotica και συνεχίζει να το κάνει. Και όπως ήταν αναμενόμενο, η πατριαρχία δεν είναι χαρούμενη.