Richard Avedon: Πίσω από τον φακό που άλλαξε τη showbiz

Το 1994 ο Ρίτσαρντ Αβεντον ήταν 71 ετών. Και είχε πλήρη συνείδηση ότι η άμμος στην κλεψύδρα του λιγόστευε. Ποια ήταν η επιθυμία που εξέφραζε σε συνέντευξή του στον γόνο της οικογένειας Ανιέλι, τον Λάπο Ελκαν; Ηθελε να τα καταφέρει το ίδιο καλά, αν όχι καλύτερα, με τον ζωγράφο Ανρί Ματίς.

Να επανεφεύρει ή, μάλλον, να επανακαθορίσει τον εαυτό του, ακόμα κι όταν όλοι πίστευαν ότι ήταν πολύ αργά για να το πράξει.

Ηθελε να είναι περισσότερο καλλιτέχνης και λιγότερο μια μηχανή παραγωγής φωτογραφιών. Να αποσυρθεί σε ένα μέρος όπου κανείς δεν θα τον εντόπιζε και θα του ζητούσε να μιλήσει για τη δημιουργική διαδικασία, την αισθητική και τη ματιά του και να κάνει εκείνο που τον κρατούσε ζωντανό: να φωτογραφίζει.

Στο κεφάλι του εμβληματικού φωτογράφου αντιπάλευαν μέχρι το τέλος του δύο φύσεις: εκείνη του καλλιτέχνη φωτογράφου με αυτή του φωτογράφου-διασημότητας. Οσο κι αν αποτασσόταν ή έστω υποσκέλιζε τη δεύτερη, ο Αβεντον πέθανε με αυτήν ακριβώς την ιδιότητα δέκα χρόνια έπειτα από εκείνη τη συνέντευξή του. Υπέστη εγκεφαλικό στη διάρκεια φωτογράφησης για το περιοδικό «New Yorker».

Μάλλον θα ανακουφιζόταν αν μάθαινε πως σχεδόν 20 χρόνια μετά το «φευγιό» του το έργο του αντιμετωπίζεται ως ιερό και όσιο της τέχνης, ενώ ο τρόπος που είδε τον κόσμο όρισε το κοινό αίσθημα περί του άρτιου, του ωραίου.

Στις 15 Μαΐου ο Ντικ, όπως τον ήξεραν όσοι είχαν συνεργαστεί μαζί του, ανάμεσά τους και η Μπρουκ Σιλντς, την οποία απαθανάτισε όπως κανείς άλλος (βλ. καμπάνια Calvin Klein Jeans, στα 15 της), θα συμπλήρωνε έναν αιώνα ζωής. Η αφορμή της επετείου ήταν ιδανική για τη δημιουργία μιας έκθεσης όπου οι δύο φύσεις του Αβεντον θα συνομιλούσαν μέσα από τις μνημειώδεις φωτογραφίες του.

Και μάλιστα όχι εκείνες που επέλεξε κάποιος επιμελητής εκθέσεων, αλλά αυτές που κλήθηκαν να διαλέξουν οι διασημότητες (συνολικά 150 σχεδιαστές μόδας, ηθοποιοί, τραγουδιστές, συγγραφείς, πολιτικοί, κ.λπ.) ως τις πιο αντιπροσωπευτικές του αείμνηστου δημιουργού και οι οποίες εκτίθενται στην γκαλερί Gagosian στη Νέα Υόρκη.

Ανάμεσα σε αυτούς που είχαν το προνόμιο να γίνουν «συνένοχοι» της ρετροσπεκτίβας για τον Αβεντον ήταν και η Χίλαρι Κλίντον. Η πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ είχε απαθανατιστεί από τον φωτογράφο το 2003, όταν ακόμα ήταν μια πρώην πρώτη κυρία που έκανε ταμείο της θητείας της με μια συνέντευξη στο «New Yorker». Αυτή ακριβώς την εικόνα επέλεξε για την έκθεση στην Gagosian. Αυτοαναφορικό; Το δίχως άλλο.

Αντιθέτως, η ηθοποιός Εμα Γουάτσον προτίμησε μια φωτογραφία του σούπερ μόντελ Ντόνιαλ Λούνα ή, αλλιώς, της πρώτης μαύρης γυναίκας που έγινε εξώφυλλο στην αμερικανική «Vogue» - παρεμπιπτόντως, ο Αβεντον φωτογράφισε σχεδόν κάθε εξώφυλλο του περιοδικού από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μέχρι το 1988, όταν ανέλαβε τα ηνία του η Αννα Γουίντουρ.

Είναι ενδιαφέρον, αν όχι ερεθιστικό, ότι εκείνοι που ο Αβεντον όρισε μέσα από τις φωτογραφίες του, αποκρυσταλλώνοντας μια φευγαλέα έστω αλήθεια τους, αναλαμβάνουν οι ίδιοι μέσω των φωτογραφιών του να ερμηνεύσουν εκείνον. Αλλά ακόμα κι έτσι, είναι σαν ο φωτογράφος να αποφασίζει μέσα από το έργο του για τον τρόπο που θα τον μνημονεύουμε. Οπως έλεγε προφητικά το 1984: «Τα πορτρέτα μου λένε πολύ περισσότερα για μένα απ’ ό,τι για τους ανθρώπους που φωτογραφίζω.

Πίστευα ότι ήταν μια συνεργασία, ότι ήταν ένα άθροισμα εκείνου που ήθελε να προβάλει ο φωτογραφιζόμενος και εκείνου που ήθελε να απαθανατίσει ο φωτογράφος. Δεν το πιστεύω πια. Ο φωτογράφος έχει τον απόλυτο έλεγχο και το ζήτημα είναι μάλλον ηθικό και αρκετά πολύπλοκο. Ολοι έρχονται μπροστά στην κάμερά μου με μια συγκεκριμένη προσδοκία. Η εξαπάτηση από μέρους μου είναι ότι πολλές φορές καμώνομαι πως είμαι κι εγώ κομμάτι αυτής της προσδοκίας τους».




Photo Credits: Richard Avedon © The Richard Avedon Foundation / Getty Images/Ideal Image