Σταν Λι: Πώς ο θρύλος των κόμικ άλλαξε τον κόσμο της ψυχαγωγίας

Στις 16 Ιουνίου κυκλοφόρησε από το Disney+ το «Stan Lee», το ντοκιμαντέρ για τον Σταν Λι και τη διαδρομή του μέχρι να γίνει ένας από τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο των κόμικ και της ποπ κουλτούρας. Παρακολουθώντας τη ζωή του από τη δύσκολη ανατροφή του μέχρι τη ραγδαία άνοδο της Marvel Comics, το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία του θρύλου της Disney μέσα από τα δικά του λόγια.


Χρησιμοποιώντας υλικό αρχείου από προσωπικά του βίντεο, συνεντεύξεις και ηχογραφήσεις, το ντοκιμαντέρ εξετάζει την ιστορία του Λι και αυτό που προέκυψε από αυτήν: ένα σύμπαν ιστοριών με πολυδιάστατους χαρακτήρες που έχουν απήχηση σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Τη σκηνοθεσία και την παραγωγή του «Stan Lee» έχει αναλάβει ο Ντέιβιντ Τζελμπ, με συμπαραγωγούς τους Τζέισον Στέρμαν και Μπράιαν Μακγκίν.

Γεννημένος στις 28 Δεκεμβρίου 1922, η δημιουργική ιδιοφυΐα του Σταν Λι έφερε επανάσταση στη βιομηχανία των κόμικ, παρουσιάζοντας χαρακτήρες κατανοητούς που είχαν ψεγάδια στις προσωπικότητές τους και είχαν απήχηση στο κοινό όλων των ηλικιών. Η αστείρευτη φαντασία του γέννησε εμβληματικούς υπερήρωες όπως ο Spider-Man, ο Iron Man, ο Hulk και οι X-Men. Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Σταν Λι πρωτοστάτησε σε μια νέα εποχή εξιστόρησης, δημιουργώντας σύνθετες ιστορίες που εξερευνούσαν θέματα ηρωισμού, ευθύνης και της ίδιας της φύσης του ανθρώπου.

Με την προσωπικότητα που μαγνήτιζε και το αδιαμφισβήτητο χάρισμά του, ο Λι έγινε ένα αγαπημένο πρόσωπο, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ δημιουργών και κοινού.


Ο Σταν Λι, γεννημένος ως Στάνλεϊ Μάρτιν Λίμπερ, μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Φανατικός αναγνώστης και φυσικός αφηγητής, το πάθος του Λι για την αφήγηση ήταν εμφανές από μικρή ηλικία. Το 1939, σε ηλικία 17 ετών, ο Λι βρήκε δουλειά ως βοηθός στην «Timely Comics», η οποία αργότερα θα εξελισσόταν σε «Marvel Comics». Τα αρχικά του καθήκοντα ήταν ευτελή, αλλά σύντομα κέρδισε την ευκαιρία να γράφει και να δημιουργεί τις δικές του ιστορίες.

Τη δεκαετία του 1960, ο Σταν Λι ξεκίνησε το δημιουργικό ταξίδι που θα άλλαζε για πάντα το πρόσωπο των κόμικ. Συνεργαζόμενος με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Τζακ Κίρμπι και ο Στιβ Ντίτκο, ο Λι δημιούργησε μια σειρά από πρωτοποριακούς χαρακτήρες που αψηφούσαν τα παραδοσιακά τροπάρια των υπερηρώων. Ο Spider-Man, με τις ανησυχίες του και τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε στην ζωή του, προκάλεσε αμέσως αίσθηση, κατακτώντας τη φαντασία των νεαρών αναγνωστών σε όλο τον κόσμο. Οι Fantastic Four, οι X-Men και ο Daredevil ακολούθησαν το παράδειγμά του, αψηφώντας τους κανόνες και σπρώχνοντας τα όρια της αφήγησης.


Υπό την καθοδήγηση του Λι, η Marvel Comics γνώρισε μια αναγέννηση, γνωστή ως «επανάσταση της Marvel». Οι χαρακτήρες του Λι ήταν διαφορετικοί - έρχονταν αντιμέτωποι με προβλήματα του πραγματικού κόσμου και είχαν ανθρώπινα ελαττώματα, γεγονός που τους έκανε συμπαθείς και αξιαγάπητους. Οι μονοδιάστατοι, αλάνθαστοι υπερήρωες ανήκαν στο παρελθόν. Αντίθετα, οι αναγνώστες ανακάλυπταν σύνθετα άτομα με εσωτερικές συγκρούσεις και προβλήματα της καθημερινότητας. Η προσέγγιση του Σταν Λι στην αφήγηση των ιστοριών έδωσε στα κόμικ μια νέα αίσθηση ρεαλισμού, ανοίγοντας το δρόμο σε ένα ευρύτερο κοινό για να αγκαλιάσει το μέσο.

Οι αφηγηματικές καινοτομίες του Λι επεκτείνονταν πέρα από τους ίδιους τους χαρακτήρες. Εισήγαγε την έννοια ενός κοινού σύμπαντος, όπου οι υπερήρωες συνυπήρχαν, αλληλεπιδρούσαν και πολεμούσαν μαζί τους κακούς. Αυτός ο αλληλένδετος ιστός ιστοριών και χαρακτήρων δημιούργησε ένα πλούσιο μωσαϊκό που καθήλωσε τους αναγνώστες. Επέτρεπε διασταυρώσεις των ιστοριών, συνεργασίες των ηρώων και την δημιουργία κοσμογονικών γεγονότων που ξεπερνούσαν τη φαντασία και κρατούσαν τους αναγνώστες σε ανυπομονησία για κάθε νέο τεύχος.

Η επιρροή του Σταν Λι εκτείνεται επίσης και πέρα από τη βιομηχανία των κόμικ. Οι χαρακτήρες και οι ιστορίες που έχει δημιουργήσει έχουν ξεφύγει από τις σελίδες των κόμικ και έχουν γίνει παγκόσμιο φαινόμενο μέσω τηλεοπτικών σειρών και ταινιών. Οι εμφανίσεις του στις ταινίες του Marvel Cinematic Universe είχαν γίνει παράδοση που οι θαυμαστές περίμεναν με ανυπομονησία σε κάθε νέα ταινία.

Με τη χαρακτηριστική γοητεία και το πνεύμα που τον χαρακτήριζαν, ο Λι έκανε αξέχαστες εμφανίσεις σχεδόν σε κάθε ταινία της Marvel. Είτε υποδυόταν έναν ταχυδρόμο, έναν φρουρό ασφαλείας, έναν εκκεντρικό περαστικό ή ακόμα και τον...Χιου Χέφνερ, οι εμφανίσεις του Λι προσέδιδαν μια νότα ανεμελιάς και νοσταλγίας, συνδέοντας τις ταινίες με τις ρίζες τους στα κόμικ.

Πέρα από τη διασκεδαστική φύση αυτών των μικρών εμφανίσεων, χρησίμευσαν επίσης ως φόρος τιμής στη σημαντική επιρροή του Λι στο σύμπαν της Marvel. Κάθε μια γινόταν μια στιγμή αναγνώρισης, υπενθυμίζοντας στους θεατές την ιδιοφυΐα πίσω από τους χαρακτήρες που αγαπούν. Η παρουσία του Λι στις ταινίες βοήθησε να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ του κοινού των κόμικ και της μεγάλης οθόνης. Το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel, ένα άνευ προηγουμένου franchise που έχει αποφέρει δισεκατομμύρια κέρδη παγκοσμίως, οφείλει την επιτυχία του στην οραματική δημιουργία του κόσμου από τον Λι.

Ο αντίκτυπος του Λι φτάνει πέρα από την ψυχαγωγία, καθώς οι χαρακτήρες του έχουν γίνει σύμβολα της ελπίδας, του σθένους και του αγώνα κατά της αδικίας. Η περίφημη φράση του Spider-Man, «με μεγάλη δύναμη έρχεται και μεγάλη ευθύνη»(σ.σ.«With great power there must also come great responsibility»), έχει γίνει μια φράση που βρίσκει απήχηση σε ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η ποικιλόμορφη και χωρίς περιορισμούς προσέγγιση του Λι στη δημιουργία χαρακτήρων βοήθησε επίσης στη διαμόρφωση ενός πιο αντιπροσωπευτικού τοπίου στα κόμικ.

Η κληρονομιά του Σταν Λι είναι μια κληρονομιά απεριόριστης δημιουργικότητας, φαντασίας και αφηγηματικής ικανότητας. Η συμβολή του στη βιομηχανία των κόμικ και στη ποπ κουλτούρα στο σύνολό της είναι ανυπολόγιστη. Μέσα από τους χαρακτήρες του έφερε επανάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τους υπερήρωες, εισάγοντας ένα επίπεδο βάθους και πολυπλοκότητας που συνεχίζει να γοητεύει το κοινό παγκοσμίως.

Ακόμη και μετά το θάνατό του στις 12 Νοεμβρίου 2018 ο αντίκτυπός του στην ποπ κουλτούρα είναι αναμφισβήτητος και το όραμά του συνεχίζει να διαμορφώνει το τοπίο στον κόσμο των υπερηρώων και των ιστοριών τους.