Γιώργος Λάνθιμος: Το χρυσό άγγιγμα του σκηνοθέτη

Ομως με το «Poor Things» και τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία, το τερμάτισε. Δικαίως, όπως συνάγει κανείς από την ομοβροντία των ειδημόνων που δεν βρίσκουν ψεγάδι στο νέο του φιλμ.

Οι ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου είθισται να διχάζουν. Σε άλλους αρέσουν και σε άλλους δεν αρέσουν. Κάποιοι τις αποθεώνουν και κάποιοι τις παρακολουθούν με απορία. Υπάρχουν αυτοί που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα των θεατών του ήδη από την εποχή του φιλμ «Κινέτα» και εκείνοι που μυήθηκαν στον κινηματογραφικό κόσμο του μετά τη διεθνή απήχηση του «Αστακού» (Lobster), του «Θανάτου του Ιερού Ελαφιού» (The Killing of the Sacred Deer), μα κυρίως μετά την οσκαρική επιτυχία της «Ευνοούμενης» (The Favourite), που χάρισε στην Ολίβια Κόλμαν και το πρώτο Οσκαρ ερμηνείας της καριέρας της.

Είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν κάθε νέο φιλμ του Ελληνα δημιουργού ως magnum opus του και άλλοι που, όσο φιλότιμα κι αν προσπαθούν, δεν μπορούν να ξεδιαλύνουν αν τα θέματα των ταινιών του και η μεταχείριση που επιφυλάσσει κάθε φορά ο σκηνοθέτης στους χαρακτήρες τους είναι κωμική ή δραματική. Στην πραγματικότητα, αξιοποιεί και εναλλάσσει τις δύο όψεις αριστοτεχνικά. Α, και με χαρακτηριστική επιτυχία, αφού όλες οι ταινίες του από τον «Κυνόδοντα» και μετά έχουν διακριθεί σε διεθνείς φεστιβαλικές διοργανώσεις και έχουν τιμηθεί σε οικουμενικής αποδοχής θεσμούς (βλ. Οσκαρ, BAFTA, Χρυσές Σφαίρες κ.λπ.).

Για να έρθουμε στον πρόσφατο θρίαμβο του έβδομου μεγάλου μήκους φιλμ του, το ήδη διάσημο «Poor Things» (Χαμένα Κορμιά), που τιμήθηκε με την ανώτατη διάκριση, ήτοι τον Χρυσό Λέοντα, στο 80ό Φεστιβάλ Βενετίας, άλλοι -μάλλον οι πιο μετριοπαθείς- έγραψαν πως αμέσως μετά την πρώτη παγκόσμια προβολή του το κοινό χειροκροτούσε για επτά λεπτά της ώρας και άλλοι ότι οι θεατές επευφημούσαν για τουλάχιστον ένα δεκάλεπτο.

Είναι πάντως ενδιαφέρον ότι, ενώ παραδοσιακά οι «καταναλωτές» των λανθιμικών κινούμενων εικόνων συμφωνούν ότι διαφωνούν -και είναι απολύτως εντάξει με αυτό-, αυτή τη φορά αποθέωσαν ομόθυμα την ταινία που συνεχίζει τη φεστιβαλική πορεία της -επόμενος σταθμός το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Λονδίνου- και αναμένεται να ξεκινήσει την πορεία της στις κινηματογραφικές αίθουσες του κόσμου στις αρχές του Δεκεμβρίου. Δηλαδή μέσα στο χρονικό πλαίσιο που ορίζει η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου ώστε να συμπεριλάβει το «Poor Things» στις οσκαρικές υποψηφιότητες του 2024.

Ηδη κάποιοι εύλογα προεξοφλούν πως με εχέγγυο τον Χρυσό Λέοντα ο Λάνθιμος θα μονοπωλήσει την 96η απονομή των βραβείων που προγραμματίζεται για τις 10 Μαρτίου, ενώ σχεδόν προτρέπουν την Εμα Στόουν να κάνει χώρο στο φτωχικό της για το δεύτερο Οσκαρ της. Ο Ελληνας δημιουργός πιθανότατα συναινεί, αφού κατά την παραλαβή του βραβείου στη Μόστρα δήλωσε ότι το «Poor Things» δεν θα ήταν η ίδια ταινία χωρίς την -εκκωφαντικά απούσα από τη Βενετία λόγω της απεργίας των αμερικανικών σωματείων σεναριογράφων και ηθοποιών- Αμερικανίδα σταρ (και εν προκειμένω παραγωγό της ταινίας).

Οπως και να ’χει, ο χρόνος στην περίπτωση του «Poor Things» κύλησε ξεκάθαρα υπέρ του Λάνθιμου. Φτάνει να σκεφτεί κανείς ότι πρωτοδιάβασε την ομότιτλη νουβέλα λίγο μετά το τέλος των γυρισμάτων του «Κυνόδοντα». Το 2010 ταξίδεψε μάλιστα στη Σκωτία για να συναντήσει από κοντά τον συγγραφέα Αλασντερ Γκρέι, όπως αφηγήθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του, και να τον πείσει να του παραχωρήσει τα δικαιώματα για τη μεταφορά στη μεγάλη οθόνη - τη διασκευή ανέλαβε ο Τόνι ΜακΝαμάρα, σεναριογράφος και της «Ευνοούμενης».

Ο αείμνηστος πια Γκρέι αποκρίθηκε θετικά, αφού πρώτα είδε στο βίντεο τον «Κυνόδοντα». Η Μπέλα Μπάξτερ, η κεντρική ηρωίδα που αυτοκτονεί, επανέρχεται στη ζωή, αποκτά κυριολεκτικά μυαλό μωρού παιδιού και μαθαίνει τον κόσμο από την αρχή, χωρίς προκαταλήψεις, στερεοτυπικές αναφορές και πατριαρχικά στεγανά, διαμορφωνόταν στο μυαλό του Ελληνα δημιουργού για περίπου μια δεκαετία. Μάλιστα, την απόφαση πως η Εμα Στόουν θα ήταν ιδανική στον ρόλο του θηλυκού Φρανκενστάιν της γυναικείας χειραφέτησης την πήρε στη διάρκεια της πρώτης συνεργασίας τους, στα γυρίσματα του «The Favourite». Ο Λάνθιμος λέει ότι μετά τις πρώτες εβδομάδες της συνύπαρξής τους στο σετ ήξερε πως όχι μόνο είχαν κοινούς κώδικες με την Εμα Στόουν, αλλά ήταν και βέβαιος ότι μπορούσε να την εμπιστευτεί. Ο τρόπος που ενσάρκωσε την ηρωίδα του νέου του φιλμ, αν εμπιστευτεί κανείς όσους το έχουν ήδη παρακολουθήσει -που γιατί να μην τους πιστέψει δηλαδή;- τον δικαιώνει μέχρι κεραίας.

Η Μπέλα Μπάξτερ κερδίζει μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή χάρη στο πείραμα του δρος Γκόντγουιν Μπάξτερ (Γουίλεμ Νταφόε), τον οποίο εκείνη αποκαλεί για ευνόητους λόγους με το χαϊδευτικό «God» (Θεός), και ξεκινά να μαθαίνει από την αρχή τα βασικά: από το περπάτημα και την ομιλία μέχρι το σεξ. Παρότι το μέλλον της έχει προδιαγραφεί από τον γιατρό που την ανέστησε, να ζει δηλαδή ως έγκλειστη, η Μπέλα καταφέρνει να το σκάσει με τη βοήθεια του δικηγόρου Ντάνκαν Γουέντερμπερν (Μαρκ Ράφαλο) και να ξεκινήσει ένα ταξίδι ανακάλυψης, αυτογνωσίας, κυρίως σεξουαλικής απελευθέρωσης με σταθμούς στην Αλεξάνδρεια, στο Παρίσι και τη Λισαβόνα.

Οσο η ίδια μεγαλώνει και ωριμάζει -και της συμβαίνει σε φρενήρη ρυθμό- τόσο οι άνδρες μοιάζουν να μωραίνονται στα μάτια της και η πατριαρχική φούσκα που έχουν δημιουργήσει μέσα στην οποία ανακατεύονται χρήμα, εξουσία και δύναμη φαντάζει παιδαριώδης. Η Στόουν το θέτει περίφημα με μία φράση της στις σημειώσεις που συνοδεύουν το φιλμ: «Πώς θα ήταν μια γυναίκα εάν ξεκινούσε από την αρχή τη ζωή της;». Στο λανθιμικό σύμπαν η Μπέλα Μπάξτερ απενοχοποιεί πλήρως το σεξ, το απολαμβάνει με το καντάρι, φτάνει να εργάζεται ακόμα και σε οίκο ανοχής στο Παρίσι. Μάλιστα για τις συγκεκριμένες σκηνές, η ενδυματολόγος του φιλμ τη φαντάστηκε ντυμένη σαν ένα προφυλακτικό εποχής, όπως περιέγραψε την έμπνευσή της, περιβάλλοντας την ηρωίδα με μια ημιδιάφανη κάπα από λάτεξ.

Η πολύπειρη Χόλι Γουάντινγκτον εξήγησε σε πρόσφατη συνέντευξή της ότι έπρεπε να αποδώσει και ενδυματολογικά την πολύ στέρεη άποψη του Λάνθιμου για την άχρονη περίοδο στην οποία μεγαλώνει η Μπέλα Μπάξτερ. Η ισορροπία ανάμεσα στις αναφορές στη βικτωριανή εποχή και την επιστημονική φαντασία φαινόταν αντιφατική στην αρχή, όμως τελικά τροφοδότησε με έμπνευση τη Βρετανίδα ενδυματολόγο, όπως μπορεί κανείς να συνάγει από τις φωτογραφίες της ταινίας, τις εξαίσιες εικαστικά αφίσες, αλλά και το πρώτο τρέιλερ που έχει κυκλοφορήσει.

Η ηρωίδα αλλάζει «στολές εργασίας», αναλόγως της φάσης ενηλικίωσης στην οποία βρίσκεται. Ξεκινά με ρούχα που θυμίζουν πάνες-βρακάκι (πάντα με ευθείες αναφορές στη γυναικεία σεξουαλικότητα) όταν ξαναγεννιέται και καταλήγει με ανδρόγυνη αμφίεση (χωρίς φούστα) όταν πλέον είναι αρκετά ώριμη για να εντρυφά στη φιλοσοφία και παίρνει την απόφαση πως θα γίνει γιατρός. Για τη Στόουν, η οποία παρεμπιπτόντως μαζί με τον κομμωτή της ευθύνεται για το εμφατικά μαύρο χρώμα των μαλλιών της ηρωίδας, η δεύτερη ευκαιρία στη ζωή που απολαμβάνει η Μπέλα και ξεδιπλώνεται σε 140 λεπτά έδρασε απελευθερωτικά. Οπως σημείωσε σε συνέντευξη που έδωσε, πριν φυσικά η απεργία των Χολιγουντιανών ηθοποιών θέσει σχετικό απαγορευτικό, και η ίδια ως ένα κορίτσι που μεγάλωσε στην Αριζόνα παρακολούθησε με έκπληξη, θαυμασμό και δέος την απόλυτη ελευθερία της ηρωίδας της που πέφτει με τα μούτρα σε κάθε είδους ηδονή: από τα πορτογαλικά pasteis de nata μέχρι τη σεξουαλική επαφή.