Όταν ο Χάρι Στάιλς συνάντησε τον θρυλικό ζωγράφο, Ντέιβιντ Χόκνεϊ

Οι τίτλοι των εκθέσεων τέχνης είθισται να είναι βαρετοί. Ή να υπολείπονται του εκτοπίσματος των έργων και των καλλιτεχνών που θέλουν να περιγράψουν. Ή να αποδεικνύονται φλύαροι, μεγαλόστομοι και με το ζόρι εμφατικοί. Η περίπτωση της αναδρομικής έκθεσης του Ντέιβιντ Χόκνεϊ στη National Portrait Gallery του Λονδίνου είναι μία από τις σπάνιες -και άρα ευτυχείς- φορές που ο τίτλος περιγράφει όχι μόνο με σαφήνεια και ακρίβεια, αλλά και με εντυπωσιακό βάθος όσα θα αντικρίσει ο επισκέπτης στις ανακαινισμένες αίθουσες της πινακοθήκης.

Το «Drawing from Life», δηλαδή «Ζωγραφίζοντας από τη Ζωή», είναι η πιο τίμια περιγραφή που θα μπορούσε να δώσει κανείς σε μια έκθεση με έργα στα οποία ο Χόκνεϊ αποτύπωσε τη ζωή των άλλων και αφιέρωσε τη δική του. Πώς αλλιώς, αφού πρόκειται για πορτρέτα των πιο οικείων φιλικών προσώπων του, στην απεικόνιση των οποίων επέστρεφε ξανά και ξανά από το 1950, τις απαρχές του στη ζωγραφική, έως σήμερα, αλλά και μια σειρά αυτοπροσωπογραφίες του. Ακόμα και σήμερα ο 86χρονος καλλιτέχνης, τον οποίο οι Βρετανοί συμπατριώτες του αντιμετωπίζουν δικαίως με τον σεβασμό και το δέος που πρέπει σε εθνικούς θησαυρούς, επιμένει ότι όσες φορές κι αν ζωγράφισε ένα πρόσωπο, όσο καλά κι αν το παρατήρησε ή όσες ώρες, ημέρες ή χρόνια κι αν πέρασε μαζί του, ποτέ δεν κατάφερε να αποκρυσταλλώσει στις εικόνες του την απόλυτη αλήθεια. Παρά μόνο κάποια πτυχή ή εκδοχή της.

Η εν λόγω έκθεση του Ντέιβιντ Χόκνεϊ, η οποία ξεκίνησε στις 2 Νοεμβρίου και θα ολοκληρωθεί στις 21 Ιανουαρίου του 2024, έχει σημαδιακή αξία. Οχι μόνο επειδή ο σπουδαίος ζωγράφος κατάφερε να συγκεράσει μαεστρικά στο έργο του τον θαυμασμό του για διαφορετικές σχολές και κινήματα, από τους μεγάλους Φλαμανδούς μέχρι τον αγαπημένο του Πικάσο, και πλησιάζει στη δύση της ζωής του. Αυτό άλλωστε ελάχιστα τον απασχολεί, όπως έχει με συνέπεια αποσαφηνίσει στις σποραδικές συνεντεύξεις του: «Ο θάνατος», λέει, «μπορεί να είναι μία ακόμα περιπέτεια».

Αλλά διότι το συγκεκριμένο εικαστικό γεγονός έριξε πρόωρα αυλαία στην πρώτη εκδοχή του, το 2020, λόγω του πανδημικού lockdown. Είναι με έναν τρόπο δίκαιο και γίνεται πράξη η εκ νέου συμπερίληψη της έκθεσης στο πρόγραμμα της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων της βρετανικής πρωτεύουσας. Η αναβολή τελικά προίκισε το εικαστικό γεγονός με έναν νέο πίνακα, τον οποίο πολλοί θεωρούν το highlight του ή έστω το δόλωμα ή το τυράκι για να σπεύσει κανείς στο μουσείο. Πρόκειται για το πορτρέτο του Χάρι Στάιλς που δημιούργησε ο Χόκνεϊ στο εργαστήριό του στη Νορμανδία. Τι πιο ταιριαστό για έναν μάστορα του κινήματος της pop art -και έναν δημιουργό που δεν έπαψε ποτέ να συνομιλεί με το τώρα- από τη συνάντησή του με το απόλυτο ίνδαλμα της σύγχρονης ποπ κουλτούρας;

Για τον ζωγράφο, η εμπειρία με τον Στάιλς δεν ήταν τόσο διασκεδαστική ή πανηγυρική όσο θα υπέθετε κανείς. Οπως ο ίδιος ομολόγησε, η αποτύπωση του 29χρονου τραγουδιστή στον καμβά κάθε άλλο παρά παιχνιδάκι ήταν. Ο Χόκνεϊ χρειάζεται χρόνο και τριβή με τους ανθρώπους προκειμένου να νιώσει ασφαλής και δίκαιος στον τρόπο που θα τους αποδώσει εικαστικά. Και με τον Στάιλς δεν είχε καμία γνωριμία και καμία επαφή προηγουμένως. Επρεπε να κατανοήσει και να αποκωδικοποιήσει τη φιγούρα του μέσα σε μόλις δύο 24ωρα, όσο δηλαδή έμεινε το pop icon στο πολύ ιδιωτικό καταφύγιο του ζωγράφου στη Βόρεια Γαλλία τον περασμένο Μάιο. Τουλάχιστον οι συνθήκες φωτός ήταν ιδανικές, αφού το ημερολόγιο έδειχνε ήδη προχωρημένη άνοιξη και οι μέρες στη Νορμανδία είχαν αρχίσει να μεγαλώνουν. Ο Βρετανός ζωγράφος ξεκίνησε τις πρώτες απόπειρες στο αγαπημένο του εδώ και μια δεκαετία iPad -μάλιστα οι τσέπες στα σακάκια και τα πανωφόρια του ράβονται ειδικά για να χωρούν το τάμπλετ χωρίς το οποίο δεν κάνει ούτε βήμα- και συνέχισε στον καμβά. Πάντα με ένα τσιγάρο στο στόμα, αφού ως γνωστόν είναι αρειμάνιος και αμετανόητος καπνιστής από την εφηβεία του. Το κάπνισμα ήταν και ένας από τους κυρίαρχους λόγους που αποφάσισε να μετοικήσει από τη Μεγάλη Βρετανία στην εξοχή της Νορμανδίας μαζί με τον σύντροφό του Ζαν-Πιερ Γκονκαλβέ ντε Λίμα, όπου, όπως λέει, μπορεί να νιώθει ελεύθερος και να απολαμβάνει τη ζωή - με ό,τι κατά τον ίδιο στοιχειοθετεί ηδονή.

Πίσω στην έκθεση του Λονδίνου, το πορτρέτο του Στάιλς με το χαρακτηριστικό ριγέ ζακετάκι βρίσκεται πια ανάμεσα σε εικόνες των γονιών του Χόκνεϊ, αγαπημένων του φίλων -κάποιων εν ζωή και άλλων αείμνηστων πια-, του δημάρχου της μικρής πόλης όπου ζει τα τελευταία χρόνια, ακόμα και του ανθρώπου που περιποιείται το πεντικιούρ του. Είναι σαν μια αναδρομή στα κομμάτια της συναρπαστικής ζωής του, την οποία ο Βρετανός θρύλος σε καμία περίπτωση δεν νοσταλγεί και δεν αναπολεί. Αντιθέτως νιώθει ευγνώμων που είχε την ευτυχία να τη ζήσει. Αλλωστε για εκείνον το β’ μισό του 20ού αιώνα συμπίπτει με την πιο φωτεινή, την πιο αισιόδοξη και την πλέον ελευθεριακή περίοδο της ανθρωπότητας - τουλάχιστον στη Μεγάλη Βρετανία και την Καλιφόρνια όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Και παρότι πλέον δηλώνει ευθαρσώς ότι δεν ασχολείται με το σεξ, απεχθάνεται το πώς ντύνονται οι σημερινοί άνδρες και συχνά καταβυθίζεται σε μια πολύ προσωπική σιωπή -λόγω του προβλήματος ακοής που αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίες-, συνεχίζει όχι μόνο να έχει ενεργή παρουσία στην κοινωνία, αλλά και να την επηρεάζει με την οικουμενική γλώσσα και την αναντίρρητη τιμιότητα με την οποία διαχρονικά αντιμετωπίζει τα υποκείμενα του ζωγραφικού πόθου του ◆

getty images/ideal image