Το Musée des Arts Décoratifs στο Παρίσι αποτίει φόρο τιμής στο έργο της πρωτοποριακής Ολλανδής σχεδιάστριας μόδας με μια έκθεση που περιλαμβάνει περισσότερες από εκατό δημιουργίες της, μαζί με έργα σύγχρονων καλλιτεχνών
Λευτέρης Τρίγκας
Από το 2007 που ίδρυσε τον οίκο της, η Ιρις βαν Χέρπενέχει ξεπεράσει τις συμβατικές προσεγγίσεις στον σχεδιασμό ρούχων, συνδυάζοντας τη χειροτεχνία της υψηλής ραπτικής με τις νέες τεχνολογίες, την τέχνη και την επιστήμη.
Οι δημιουργίες της θεωρούνται συχνότερα τέχνη παρά ρούχα, και έχουν βρει στέγη σε διάφορα μουσεία, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, το Μουσείο Victoria & Albert στο Λονδίνο, το Μουσείο Cooper-Hewitt στη Νέα Υόρκη και το Παλαί ντε Τόκιο στο Παρίσι,ενώ η Ομοσπονδία Υψηλής Ραπτικής της Γαλλίας παρουσιάζει τις συλλογές της στην Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού από τον Ιανουάριο του 2011.
Χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς της είναι τα ενδύματα που παρουσιάζονται τώρα στην έκθεση «Iris van Herpen: Sculpting the Senses» στο Musée des Arts Decoratifs στο Παρίσι.
Η Ολλανδή σχεδιάστρια μεγάλωσε στην κωμόπολη Γουάμελ. Ως παιδί έμαθε να εκφράζεται δημιουργικά μέσω της ζωγραφικής, του χορού και του βιολιού, αλλά όταν μπήκε στο λύκειο γνώρισε τη μεταμορφωτική δύναμη της μόδας. Εκεί έμαθε να ράβει, να κόβει πατρόν και να κεντάει. Σπούδασε Σχέδιο Μόδας στο Artez Institute of the Arts Arnhem και έκανε πρακτική άσκηση στον οίκο Alexander McQueen στο Λονδίνο και στην Claudy Jongstra στο Αμστερνταμ, όπου τελειοποίησε τη χειροτεχνία της. Εμπνευσμένη από την παραδοσιακή χειροτεχνία άρχισε να κόβει με λέιζερ και να εκτυπώνει τα λεπτομερή σχέδιά της, που σύντομα θα εξελίσσονταν σε φορέματα υψηλής ραπτικής.
Διάφορες μορφές τέχνης έχουν επηρεάσει το σχεδιαστικό στυλ της.
«Ο χορός κατέχει σημαντική θέση ανάμεσά τους. Εχω σπουδάσει κλασικό μπαλέτο και σύγχρονο χορό και αυτές οι μορφές τέχνης συνεχίζουν να με εμπνέουν βαθιά. Ο χορός για μένα είναι μια από τις πιο αγνές μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, με τη μεταμορφωτική γλώσσα του σώματος. Παρόλο που δεν χορεύω πλέον επαγγελματικά, τα μαθήματα που πήρα από τον χορό συνεχίζουν να εμπνέουν τη δουλειά μου. Η αρχιτεκτονική είναι μια άλλη σημαντική επιρροή στο έργο μου», εξηγεί η ίδια.
Η φύση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο για τη βαν Χέρπεν. «Στρέφομαι συχνά στη φύση με έμφαση στη βιομιμητική. Δηλαδή, δεν εκτιμώ μόνο την ομορφιά της φύσης, αλλά εξετάζω και τα συστήματα που υπάρχουν, όπως η κυκλικότητα. Είναι μια σημαντική πηγή έμπνευσης στην έρευνά μου για πιο βιώσιμα υλικά. Η φύση προσφέρει πολύπλοκες διαδικασίες που είναι πολύτιμες όχι μόνο για την ανάπτυξη υλικών, αλλά και για τη διερεύνηση υφών, σχημάτων και σιλουετών.
Το ενδιαφέρον μου για την επιστήμη συμπληρώνει αυτή την προοπτική. Η επιστήμη προσφέρει έναν μοναδικό τρόπο να παρατηρούμε τη φύση από μια διαφορετική οπτική γωνία και να κατανοούμε τις περίπλοκες διαδικασίες της. Με την πάροδο των ετών έχω αναπτύξει στενές σχέσεις με διάφορους επιστήμονες και ιδρύματα. Για παράδειγμα, έχω στενή σχέση με το CERN, ένα εξέχον επιστημονικό ερευνητικό κέντρο που ασχολείται με τομείς όπως η σκοτεινή ύλη. Βρίσκω το έργο τους εξαιρετικά εμπνευσμένο για την έρευνα των υλικών μου. Οι συνεργασίες μου εκτείνονται σε διάφορους κλάδους. Στόχος είναι να ωθήσω την υψηλή ραπτική και τη χειροτεχνία στο μέλλον με μια ανοιχτόμυαλη προσέγγιση.
Για μένα, η μόδα είναι μια μορφή τέχνης και, όπως και η επιστήμη, έχει τη δύναμη να προσφέρει νέες προοπτικές. Ελπίζω να πετύχω ακριβώς αυτό με τη δουλειά μου», έχει δηλώσει σε συνέντευξή της στο περιοδικό «Numero».
Στο πλαίσιο της έκθεσης «Iris van Herpen: Sculpting the Senses», σε όλους τους χώρους του Musée des Arts Décoratifs υπάρχουν κούκλες σε διαφορετικούς τόνους δέρματος για να «τις κάνει πιο ανθρώπινες».
Υπό τους ήχους του Σαλβαντόρ Μπριντ, που προκαλούν τις αισθήσεις και βυθίζουν τον επισκέπτη σε αυτό το ταξίδι γύρω από το σώμα, η έκθεση εξερευνά μερικές από τις βασικές εμπνεύσεις της βαν Χέρπεν, οργανωμένες γύρω από εννέα θέματα. Ανάμεσά τους, το νερό και η προέλευση της ζωής που αναδεικνύονται με την τελευταία της συλλογή με τίτλο «Carte Blanche», καθώς και οι σκελετοί με έμφαση στο φόρεμά της Skeleton και το έργο του Ιάπωνα καλλιτέχνη Χεισίρο Ισίνο.
Σε μια ενότητα για το σώμα, τα φορέματα της σχεδιάστριας συνδυάζονται με φωτογραφίες του Τιμ Γουόκερ και γλυπτά του Μάθιου Χάρισον. Στο μέσο περίπου της έκθεσης, σε περίοπτη θέση εκτίθεται το φόρεμα που φορούσε η Grimes στο Met Gala του 2021, τοποθετημένο αριστοτεχνικά κοντά σε ένα μεγάλο παράθυρο που βλέπει σε έναν πανύψηλο διάδρομο μέσα στο μουσείο. Από εδώ οι επισκέπτες ανεβαίνουν την κεντρική σκάλα, με τον τοίχο να είναι επενδυμένος με ένα φωτογραφικό μωσαϊκό άλλων σταρ που επέλεξαν τα φορέματά της σε δημόσιες εμφανίσεις τους.
Η έκθεση κλείνει με τρεις χώρους που παραπέμπουν στο ατελιέ της Ιρις βαν Χέρπεν, επιτρέποντας στους επισκέπτες να βυθιστούν στη δημιουργική διαδικασία μέσα από εκατοντάδες δείγματα υφασμάτων, αλλά και ένα αξιοπερίεργο ερμάριο, όπου φιλοξενούνται τα αξεσουάρ της, όπως παπούτσια, μάσκες και περούκες, μαζί με στοιχεία από τις φυσικές επιστήμες και βίντεο. Υπάρχει επίσης μια αίθουσα που εξυμνεί το ζωντανό και κινούμενο σώμα μέσα από βίντεο από τις επιδείξεις της σχεδιάστριας στην πασαρέλα.
Τι είναι όμως τελικά η βαν Χέρπεν; Σχεδιάστρια μόδας ή καλλιτέχνις; «Και τα δύο, δεν μπορώ να τα διαχωρίσω. Νομίζω ότι η μόδα μπορεί να είναι μια μορφή τέχνης που είναι πιθανό πραγματικά να σε ξεπεράσει. Ενα στοιχείο που νομίζω ότι παραβλέπεται. Η δουλειά μου επικεντρώνεται πολύ στην ανθρώπινη μεταμόρφωση. Πιστεύω ότι η μόδα και η τέχνη μπορούν να έχουν αυτή τη δύναμη να σε κάνουν να δεις τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο», απαντά. Αν και λέγεται ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να ξεπεράσει τη φύση, η βαν Χέρπεν δείχνει αποφασισμένη να το κάνει.
