Λίζυ Mανωλά: Το μακρύ ταξίδι της πίστης

Στο βιβλίο του «Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου» (εκδ. Μεταίχμιο), ένα ανάγνωσμα ιδιαίτερα δημοφιλές και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, ο Βρετανός ιστορικός Γουίλιαμ Ντάλριμπλ αναβιώνει μία από τις πιο συναρπαστικές -και θελκτικές για τον αναγνώστη- περιπέτειες της ζωής του. Την απόφασή του να ξεκινήσει ένα ταξίδι με αφετηρία το Αγιον Ορος και κατάληξη τα μοναστήρια της Ανω Αιγύπτου, ακολουθώντας στην πραγματικότητα τη διαδρομή δύο Βυζαντινών περιηγητών μοναχών, του Ιωάννη Μόσχου και του μαθητή του Σωφρόνιου του Σοφιστή, που πραγματοποίησαν πρώτοι το φιλόδοξο ταξιδιωτικό εγχείρημα την άνοιξη του 587 μ.Χ.

Ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα «St. Catherine’s Monastery: Behind Sacred Doors» (μτφ. Μονή Αγίας Αικατερίνης: Πίσω από Ιερές Πόρτες) από τις εκδόσεις Assouline, φυλλομετρώντας την καταιγιστική φωτογραφική καταγραφή και τις άρτιες αισθητικά, μα κυρίως γεμάτες αλήθεια εικόνες της Λίζυς Μανωλά, είναι σαν να βρίσκει κανείς την πιο ταιριαστή, την ιδανική εικονογράφηση στην αφήγηση του Βρετανού συγγραφέα. Η Λίζυ Μανωλά είχε διαβάσει πολλά και είχε ακούσει ακόμα περισσότερα για τον ιερό τόπο όπου, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, ο Θεός επέλεξε να δώσει στον Μωυσή τις Δέκα Εντολές. Ομως τίποτε απ’ όσα είχαν φτάσει στ' αυτιά της και είχαν εντυπωθεί από τις εξιστορήσεις στον νου της δεν μπορούσε να αναμετρηθεί με την αλήθεια. Εκείνη που αντίκρισε όταν η ίδια έφτασε για πρώτη φορά στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά ένα ηλιόλουστο μεσημέρι του Δεκέμβρη.

Ακολούθησαν πολλές επισκέψεις στο μοναστήρι που θεμελίωσε ο Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα μ.Χ. ώσπου η Μανωλά να πείσει τους μοναχούς να την εμπιστευτούν και να της επιτρέψουν να καταγράψει τα μικρά και τα μεγάλα της ζωής τους, την καθημερινότητα και τις συνήθειές τους, τις τελετές και τις τελετουργίες τους. Με ενάργεια, σεβασμό και θαυμασμό, η φωτογράφος δημιούργησε μία κατά κυριολεξία μοναδική έκδοση για τη ζωή και την πνευματικότητα στο Σινά, ένα βιβλίο τόσο σπάνιο όσο και το προσωπικό της βίωμα. Αλλωστε, όπως ομολογεί, ποτέ από τους ιερούς τόπους τους οποίους επισκέπτεται για να απαθανατίσει δεν επιστρέφει ούσα ο ίδιος άνθρωπος.

GALA: Διάβασα ότι απαθανατίσατε την πρώτη εικόνα σας σε ηλικία 15 ετών. Μπορείτε να ανακαλέσετε τη στιγμή;
ΛΙΖΥ ΜΑΝΩΛΑ: Η πρώτη μου μηχανή ήταν μια NIKON F2 και οι πρώτες φωτογραφίες ήταν αναμνηστικές, προσωπικές στιγμές που δεν θέλαμε να ξεχαστούν, σκηνές δρόμου και ασπρόμαυρα πορτρέτα. Αυτά όλα άλλαξαν με το πέρασμα του χρόνου, την αναζήτηση και την εμπειρία. Πλέον φωτογραφίζω τόπους με θρησκευτικό ιστό και ιστορία.

G.: Αλήθεια, γιατί φωτογραφία;
Λ.Μ.: Κατέχομαι από περιέργεια και ενθουσιασμό και προσπαθώ να κατανοώ διαφορετικές κοινωνίες, παραδόσεις, ήθη, έθιμα, ιστορίες. Παντού υπάρχουν ερεθίσματα αρκεί να είσαι ανοιχτός να τα δεις και να τα δεχτείς.

G.: Ποιο ήταν το ερέθισμα για να καταπιαστείτε με την αποτύπωση τόπων με θρησκευτικό ενδιαφέρον, όπως εν προκειμένω το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά;
Λ.Μ.: Aυτή η γωνιά του κόσμου ήταν γνωστή σε εμένα από τα διαβάσματά μου. Eίχα δει σε καταλόγους τους θησαυρούς της μονής, εικόνες, χειρόγραφα, κειμήλια, αλλά τίποτα δεν μπορεί τελικά να περιγράψει αυτό που ένιωσα αντικρίζοντας το καστρομονάστηρο ένα κρύο δεκεμβριανό μεσημέρι. Τίποτα δεν σε προϊδεάζει για το δέος που αισθάνεσαι αντικρίζοντας αυτή την άγρια φυσική ομορφιά του τοπίου. Τα χρώματα, οι μορφές των μοναχών, η ερημιά, η δυνατή σιωπή, όλα εκπέμπουν εσωτερικό φως, μεγαλοσύνη και δύναμη. Eκείνη ακριβώς τη στιγμή γεννήθηκε και η ιδέα της αποτύπωσης της μονής με τη δική μου φωτογραφική ματιά. Να ανοίξω ένα παράθυρο σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο και να κάνω μια ψυχική καταγραφή.

G.: Πόσο καιρό μείνατε στο Σινά;
Λ.Μ.: Υστερα από εκείνη την πρώτη φορά, ξαναπήγα πολλές και κάθε φορά ήταν μοναδική. Η ζωή των μοναχών είναι απαλλαγμένη από υλικές εξαρτήσεις, η πίστη τους είναι ολοκληρωτική. Ο χώρος έχει τη δική του ιερότητα, τη δική του ευλάβεια, τη δική του απομόνωση. Eίναι από τα σπάνια μέρη της Γης που σου χαρίζουν το ανεκτίμητο δώρο της αποδέσμευσης από την ύλη και την ανάγκη να μοιράσεις αγάπη. Κάθε σοκάκι της μονής μέσα στα τείχη της έχει μια ιστορία να αφηγηθεί. Γέροντες, ασκητές, ερημίτες, λόγιοι, συγγραφείς, απλοί προσκυνητές, όλοι άφησαν το αποτύπωμά τους. Η Αγία Αικατερίνη του Σινά δεν έχει καταστραφεί ποτέ, είναι ένα μνημείο της UNESCO, ένα ελληνικό ορθόδοξο μοναστήρι που αγκαλιάζει και τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες και στέκεται αλώβητο εδώ και 15 αιώνες. Μια κιβωτός γραμμάτων και πολιτισμού όπου η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε να μιλιέται ποτέ.

G.: Οι μοναχοί πώς αντιμετώπισαν αυτή την «εισβολή» στη ζωή τους;
Λ.Μ.: Χρειάστηκε χρόνος για να με εντάξουν στη ζωή τους. Η παρουσία μιας γυναίκας να φωτογραφίζει δεν ήταν κάτι συνηθισμένο. Με την ευλογία του Αρχιεπίσκοπου Δαμιανού και των πατέρων κατάφερα να με εμπιστευτούν και να μπορέσω να καταγράψω την καθημερινότητά τους, να αποτυπώσω χώρους και πράγματα που ο επισκέπτης δεν μπορεί να προσεγγίσει.

G.: Τι θα λέγατε πως έχετε αποκομίσει, τι έχετε μάθει από τα ταξίδια σας σε αυτούς τους ιερούς τόπους;
Λ.Μ.: Υπερβαίνεις την κανονικότητα και ανακαλύπτεις άλλες διαδρομές της ζωής. Πράγματα που καθορίζουν βαθύτερες ουσίες. Το «ταξίδι» είναι εκεί όπου ολοκληρωτικά δεν θα ξαναγυρίσεις ποτέ πίσω ο ίδιος άνθρωπος. Είναι αυτό που σε έχει αλλάξει, που σε έχει «προχωρήσει». Αυτό μου συνέβη και με την Αιθιοπία, έναν τόπο με μακραίωνη ιστορία και με μια χριστιανική πίστη από μείγμα εθίμων - χριστιανικών, ισλαμικών και εβραϊκών. Αυτό που έχω μάθει είναι ότι η έκφραση της πίστης για κάθε άνθρωπο είναι όμοια όποιο κι αν είναι το θρήσκευμά του. Παντού στον κόσμο, όπου κι αν πήγα, η πίστη είναι σπαρακτική, ξεχωριστή, τόσο για τους εκπροσώπους της όσο και για τους πιστούς της, και η διάδοσή της αυτοσκοπός.

G.: Ταξιδεύετε πολύ και μάλλον συχνά. Ποιο είναι το αγαπημένο σας, το πιο αξέχαστο ταξίδι που έχετε κάνει;
Λ.Μ.: Δεν υπάρχει ένα αξέχαστο ταξίδι, υπάρχουν πολλά, πάρα πολλά... Τα δεκαπέντε τελευταία χρόνια ταξιδεύω πολύ στην Αφρική. Τα βιώματα της Αφρικής δεν τα συναντάς πουθενά αλλού.

G.: Ταξιδεύετε επίσης στους όχι και πιο ασφαλείς τόπους. Είναι το τίμημα της δουλειάς ή είστε ούτως ή άλλως περιπετειώδης φύση;
Λ.Μ.: Προσπαθώ να βρίσκω ιδιαίτερους τόπους, μέρη αυθεντικά, παραδοσιακά, μέρη που δεν έχουν τουριστικό φορτίο, που δεν είναι ελκυστικά για τον πολύ κόσμο. Δεν θα το πιστέψετε, αλλά είναι πολύ λίγα. Κάθε τέτοια χώρα προσφέρει τα δικά της βιώματα, έχει τις δικές της εντάσεις, και υπάρχουν πολλά που μπορείς να ανακαλύψεις. Σε αυτούς τους τόπους η ιδεολογία των πολιτισμών είναι διαφορετική και η πραγματικότητα και η αλήθεια έχουν γνήσια ομορφιά. Εκεί οι περιηγήσεις είναι συναισθηματικές, βαθιές, πραγματικά αληθινές.

G.: Μικρή καθημερινή ιεροτελεστία έχετε;
Λ.Μ.: Ξυπνώ πάντα πολύ πρωί, όταν όλα είναι πολύ ήσυχα και η γειτονιά κοιμάται. Παίρνω το πρωινό μου ακούγοντας μουσική και βλέποντας από το παράθυρό μου το πρώτο φως της ημέρας. Αυτό είναι κάτι που κάνω πάντα, σε όποιο μέρος του κόσμου κι αν βρίσκομαι

INFO
Το «St. Catherine’s Monastery: Behind Sacred Doors» της Λίζυς Μανωλά, όπως και τα υπόλοιπα φωτογραφικά λευκώματά της, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Assouline, assouline.com

Ειδήσεις σήμερα:

Στη δικαιοσύνη πάει ο Άρης Πορτοσάλτε τον Πάνο Βλάχο για το «Μέσα σε ένα σάκο βάλτε Άδωνι και Πορτοσάλτε»

Στο σφυρί η βίλα-φρούριο του άγρια δολοφονημένου επιχειρηματία Χρήστου Γιαλιά

Αδιανόητος θάνατος για νεογέννητο στις ΗΠΑ: Η μητέρα του το έβαλε κατά λάθος στον... φούρνο