Ως επικεφαλής αρχιτέκτονας των ιστορικών μνημείων της Γαλλίας, o Φιλίπ Βιλνέβ είχε αρχίσει να επιβλέπει τα έργα για τη συντήρηση του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων από το 2013. Στις 15 Απριλίου του 2019 βρισκόταν στη Λα Ροσέλ, μια πόλη-λιμάνι στη δυτική ακτή της Γαλλίας, όταν η καταστροφική φωτιά ξέσπασε στο ιστορικό κτίριο και πιο δημοφιλές μνημείο του Ιλ ντε λα Σιτέ.
Επέστρεψε εσπευσμένα στην πρωτεύουσα και έγινε ένα με τους πυροσβέστες που προσπαθούσαν να σταματήσουν τις φλόγες που το κατασπάραζαν. Από τότε νιώθει ένα σφίξιμο στο στήθος του, αφού για τον Γάλλο αρχιτέκτονα η Παναγία των Παρισίων είναι ένα κομμάτι του εαυτού του. Και αντιμετωπίζει το έργο της αποκατάστασης και αναστήλωσης του οποίου ηγείται ως μια εργασία που στην ουσία προστατεύει την ταυτότητα όλης της Γαλλίας.
Gala: Η αναστήλωση της Παναγίας των Παρισίων μοιάζει με ένα έργο ιερό, μεταφορικά και κυριολεκτικά...
Φιλίπ Βιλνέβ: Ναι, υπάρχουν έντονοι συμβολισμοί σε όλο αυτό με τον σταυρό του καθεδρικού ναού. Το σημαντικό είναι ότι με τις εργασίες που έχουμε πραγματοποιήσει το κτίσμα ξαναβρίσκει τον όγκο του. Ο ναός έχει μεταμορφωθεί και στο εσωτερικό, αφού όλα ξαναφτιάχτηκαν από την αρχή.
G.: Πότε θα ολοκληρωθούν οι εργασίες;
Φ.Β.: Το εργοτάξιο θα κλείσει τις 8 Δεκεμβρίου του 2024. Είναι μια συμβολική ημερομηνία, γιατί τότε γιορτάζουμε το θαύμα της σύλληψης της Παρθένου Μαρίας (σ.σ.: «Immaculation de La Vierge», κάτι σαν τον Ευαγγελισμό για την Καθολική Εκκλησία).
G.: Δεχτήκατε πιέσεις να ολοκληρώσετε το έργο πιο νωρίς εν όψει της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων τον Ιούλιο;
Φ.Β.: Οχι, κάθε άλλο. Εχω δήλωση ακόμα και από τον πρόεδρο Μακρόν ότι οι Αγώνες στο Παρίσι δεν συνδέονται με την αναστήλωση της Νοτρ Νταμ.
AFP/visualhellas.gr, Unsplash
G.: Υπάρχει και για τη Γαλλία κάποιος συμβολισμός πίσω από την αναστήλωση του πιο εμβληματικού ναού της πρωτεύουσας;
Φ.Β.: Μετά την πυρκαγιά, δεδομένων των αντιδράσεων του κόσμου, διαπιστώσαμε ότι αυτός είναι ο καθεδρικός ναός ολόκληρης της Γαλλίας, αφού έπαιζε πάντα έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ιστορία της χώρας. Επί μοναρχίας, ο Λουδοβίκος ΙΓ’, διακηρύσσοντας τον όρκο ως θεμελιώδη νόμο του βασιλείου που καταγράφηκε από το Κοινοβούλιο των Παρισίων, ανέλαβε να διασφαλίσει τη συνέχειά του στο πέρασμα των αιώνων, ιδίως με την τοποθέτηση ενός νέου ιερού βωμού αφιερωμένου στην Παναγία, που απεικονίζεται να κρατά στην αγκαλιά της το σώμα του Υιού της μετά τη Σταύρωση. Στις 18 Αυγούστου του 1572, ο μελλοντικός βασιλιάς Ερρίκος Δ’ παντρεύτηκε εκεί τη Μαργαρίτα ντε Βαλουά, βασίλισσα Μαργκό.
Ο Φιλίπ Βιλνέβ έχει δεσμευτεί να επαναφέρει την Παναγία των Παρισίων στην κατάσταση όπου ήταν πριν από την καταστροφική πυρκαγιά, χωρίς την παραμικρή αλλοίωση ή αισθητική παρέμβαση
Εκεί έγινε η στέψη του Ναπολέοντα Α’ το 1804, εκεί πήγε ο στρατηγός Ντε Γκολ για να γιορτάσει την απελευθέρωση του Παρισιού το 1944. Στην Παναγία των Παρισίων έγιναν επίσης οι κηδείες των Σαρλ Ντε Γκολ και Ζορζ Πομπιντού. Στον ίδιο ναό έγινε η τελετή για τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης στο Stade de France. Είναι ένα μέρος-σημείο αναφοράς για τον γαλλικό λαό. Οταν κάηκε, οι Γάλλοι είδαν να καίγεται η ίδια τους η ταυτότητα. Ταυτόχρονα, υπήρχαν αντιδράσεις σε όλο τον πλανήτη, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, από την Ινδία μέχρι τη Βραζιλία. Πρόκειται άλλωστε για ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς προστατευόμενο από την UNESCO. Γι’ αυτό και δεχτήκαμε τεράστια οικονομική βοήθεια από το εξωτερικό για την αναστήλωσή του. Χρησιμοποιήσαμε γαλλικά υλικά με διεθνή οικονομική βοήθεια. Ο ναός είναι ένα αρχέτυπο της γοτθικής αρχιτεκτονικής, η οποία ξεκίνησε από έναν άλλον καθεδρικό ναό στο Σαν-Ντενί. Παρά τις σφιχτές προθεσμίες, δεν μπορούμε να κάνουμε προχειρότητες.
G.: Γιατί πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η «Μόνα Λίζα της αρχιτεκτονικής»;
Φ.Β.: Οταν χτίστηκε, η Παναγία των Παρισίων σηματοδότησε ένα σημαντικό ορόσημο στην τελειοποίηση της γοτθικής αρχιτεκτονικής στη Γαλλία αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Εκείνη την εποχή (σ.σ.: πρωτολειτούργησε το 1345), οι διαστάσεις του το καθιστούσαν το μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίριο στον χριστιανικό κόσμο. Φυσικά, ξεπεράστηκε από τους καθεδρικούς ναούς που ακολούθησαν, αλλά παραμένει το απόλυτο αριστούργημα. Στην πραγματικότητα, η πυρκαγιά ανέδειξε τον ναό ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Οπως η Μόνα Λίζα, δεν επιτρέπεται να υποστεί την παραμικρή αλλοίωση από τις διαδοχικές και αναγκαίες αποκαταστάσεις.
G.: Οπότε τι ακριβώς κάνετε;
Φ.Β.: Δεν έχω πάρει καμία πρωτοβουλία ως προς τον εκσυγχρονισμό στοιχείων της αισθητικής του ναού, αφού έχουμε δεσμευτεί να τον επαναφέρουμε στην κατάσταση που ήταν προτού καταστραφεί. Ολα τα ίχνη της πυρκαγιάς πρέπει να εξαφανιστούν και οι εργασίες απαιτούν τους καλύτερους τεχνίτες που θα ξαναδώσουν στην Παναγία των Παρισίων την παλιά της αίγλη.
Το κάστρο του Σαμπόρ είναι ένα ακόμα ιστορικό γαλλικό κτίριο που ανέλαβε να συντηρήσει ο Βιλνέβ
G.: Δηλώσατε στη «Wall Street Journal» ότι αισθάνεστε «ένοχος» για την πυρκαγιά, χωρίς φυσικά να είστε ο υπεύθυνος. Θα μπορούσατε να εξηγήσετε γιατί ακριβώς αισθάνεστε έτσι;
Φ.Β.: Προφανώς και δεν είχα καμία σχέση με την πυρκαγιά. Αλλά αυτό το τραύμα που βίωσα ως αρχιτέκτονας της Παναγίας των Παρισίων θα παραμείνει για πάντα χαραγμένο στην καρδιά και το μυαλό μου. Μπροστά στις ανεπανόρθωτες απώλειες που προέκυψαν από την πυρκαγιά (ο σκελετός του κτίσματος του 13ου αιώνα, το αριστουργηματικό καμπαναριό του Εζέν Βιολέ-λε-Ντικ, οι κατεστραμμένοι θόλοι), δεν μπορούσα παρά να νιώσω απελπισία. Ομως η απόφαση να επανέλθει ό,τι καταστράφηκε στην αρχική του κατάσταση σημαίνει ότι σήμερα μπορούμε να ανακαλύψουμε ξανά τη Νοτρ Νταμ που χάθηκε.
Nicolas Aristidou
G.: Πώς αισθάνεστε ως αρχιτέκτονας για τη μετατροπή ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, όπως η Βασιλική της Αγίας Σοφίας, σε τζαμί;
Φ.Β.: Η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε μουσείο από τον Μουσταφά Κεμάλ στο πλαίσιο μιας πολιτικής για τη μετατροπή, κατά το γαλλικό πρότυπο, ενός θρησκευτικού μνημείου σε κοσμικό. Δεν είναι η θέση μου τέτοια ώστε να κρίνω τα υπέρ ή τα κατά αυτής της επιλογής. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι στη Γαλλία, μετά τον νόμο του 1905 που διαχώρισε την Εκκλησία από το κράτος, οι καθεδρικοί ναοί έγιναν ιδιοκτησία του κράτους με μισθωτές τους καθολικούς κληρικούς, οπότε δεν θα μπορούσε ποτέ να τεθεί θέμα μετατροπής της Παναγίας των Παρισίων σε μουσείο.
G.: Γιατί ως αρχιτέκτονας επιλέξατε να εργάζεστε σε ιστορικά μνημεία;
Φ.Β.: Πάντα ήθελα να γίνω αρχιτέκτονας, από τότε που ήμουν 5 ετών. Ανακάλυψα τον Βιολέ-λε-Ντικ όταν ήμουν 16 ετών, σε μια έκθεση αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τον θάνατό του. Τότε ήταν που ανακάλυψα την ειδικότητά μου, αυτή του αρχιτέκτονα ιστορικών μνημείων. Εκτοτε, έκανα ό,τι μπορούσα για να πραγματοποιήσω αυτό το όνειρο. Τα κατάφερα το 1997. Ονειρευόμουν, χωρίς να το πιστέψω ούτε στιγμή, ότι ίσως μια μέρα θα γινόμουν ο αρχιτέκτονας της Παναγίας των Παρισίων. Αυτό το θαύμα συνέβη το 2013. Μετατράπηκε όμως σε εφιάλτη το βράδυ της 15ης Απριλίου του 2019. Από τότε, εργάζομαι καθημερινά για την ανακατασκευή της Παναγίας των Παρισίων, η οποία μια μέρα θα είναι και δική μου.
