Τζέιν Φόντα, η αιώνια έφηβη που δεν το βάζει ποτέ κάτω

Η Τζέιν Φόντα σε ένα παράλληλο σύμπαν θα ήταν ο θηλυκός Τσε Γκεβάρα. Φανατική ακτιβίστρια από τα πρώτα χρόνια της δόξας της, έχει επαναστατήσει σχεδόν για τα πάντα. Εχει στηρίξει τα δικαιώματα των ιθαγενών Αμερικανών και των Μαύρων Πανθήρων. Εχει διαδηλώσει με πάθος κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και έχει συλληφθεί γι’ αυτό - τη μία από τις πέντε φορές στη διάρκεια της ζωής της και της ακάματης ακτιβιστικής δράσης της.

Εχει μιλήσει σε όλους τους τόνους για τα γυναικεία δικαιώματα και τα τελευταία χρόνια έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στην κλιματική αλλαγή και στις ολέθριες συνέπειές της στο περιβάλλον. Για την τελευταία δράση της, το περιοδικό «TIME» της αφιέρωσε ένα ακόμα εξώφυλλο και την τίμησε με το Earth Award, τρόπαιο που για την Αμερικανίδα σούπερ σταρ φαντάζει ισάξιο ή και ανώτερο από τα δύο Οσκαρ, τα δύο BAFTA, τις επτά Χρυσές Σφαίρες και τα δύο τιμητικά βραβεία του Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Καννών που έχει κερδίσει για τις ερμηνείες της.

Αν το καλοσκεφτεί κανείς, η Φόντα μια ζωή έπρεπε να παλεύει για κάτι. Ως παιδί πάλευε με τις ανασφάλειές της, τις οποίες καλλιεργούσαν συστηματικά η αδιαφορία του νάρκισσου και εγωπαθή πατέρα της, του διάσημου ηθοποιού Χένρι Φόντα, και η ψυχρότητα της διπολικής -όπως η Φόντα θα ανακάλυπτε χρόνια αργότερα- μητέρας της, της Αμερικανοκαναδέζας κοσμικής Φράνσις Φορντ Σέιμουρ που απεβίωσε σε ίδρυμα όταν η Τζέιν ήταν 12 ετών.

Για πολλές από τις επόμενες δεκαετίες, η Φόντα πίστευε ότι η μητέρα της είχε χάσει τη ζωή της από καρδιακή προσβολή, αυτό δηλαδή που είχε επιλέξει ο πατέρας της να αναφέρει ως αιτία θανάτου σε εκείνη και τον αδελφό της Πίτερ. Ηταν αρχές των 00s, την εποχή που η ηθοποιός ξεσκόνιζε τα οικογενειακά κιτάπια στο πλαίσιο της αυτοβιογραφίας της «My Life So Far» που κυκλοφόρησε το 2005, όταν διάβασε σε ένα περιοδικό ότι η μητέρα της έπασχε από διπολική διαταραχή και ότι είχε αυτοκτονήσει κόβοντας τον λαιμό της.

«Οταν κάνεις μια τέτοιου είδους έρευνα, αν καταφέρεις να βρεις τις απαντήσεις, όπως συνέβη σε μένα, βρίσκεσαι πλέον στη θέση να πεις: “Δεν έφταιγα εγώ. Δεν ήταν ότι δεν ήμουν αξιαγάπητη. Εκείνοι είχαν τα θέματά τους”. Και τότε μπορείς να τους κατανοήσεις και τελικά να τους συγχωρήσεις», είχε δηλώσει η ίδια, που τελικά αφιέρωσε εκείνη την αυτοβιογραφία στη μητέρα που είχε τόσο παρεξηγήσει.

Τον πατέρα της τον είχε συγχωρήσει ήδη λίγα χρόνια πριν, το 1982, λίγο πριν εκείνος «φύγει» από καρδιακή ανεπάρκεια. «Λίγο πριν από τον θάνατό του μπόρεσα να του πω ότι τον αγαπούσα και ότι τον συγχωρούσα για όλα όσα δεν είχε κάνει. Δεν μου είχε απαντήσει τίποτα. Αλλά έκλαψε. Ηταν η πρώτη φορά που τον έβλεπα αδύναμο, ευάλωτο και να κλαίει», είχε εκμυστηρευτεί πριν από δύο χρόνια σε τηλεοπτική της συνέντευξη, κλείνοντας και επισήμως τους λογαριασμούς της με τους γονείς της και τα παιδικά τραύματα που της είχαν προκαλέσει.

Στα πρώτα χρόνια της κινηματογραφικής καριέρας της, επίσης, η Φόντα πάλεψε να αποτινάξει την ταμπέλα του συμβόλου του σεξ και τη ρετσινιά της «Μπαρμπαρέλα», που την είχε κάνει οριστικά διάσημη το μακρινό 1968, με τις ευλογίες του τότε συζύγου της Ροζέ Βαντίμ, επιλέγοντας πιο απαιτητικούς ρόλους που την καθιέρωσαν στην κινηματογραφική μας συνείδηση ως πολυεπίπεδη ηθοποιό που μπορεί να αντεπεξέλθει επιτυχώς σε κάθε είδους ταινία - από καθαρόαιμα δράματα μέχρι κωμωδίες. Στη μετά Βαντίμ εποχή της σύστησε και στο κοινό της το ακτιβιστικό προφίλ της, που ήταν ο αντίποδας του χολιγουντιανού γκλάμουρ που επιδείκνυε στο κόκκινο χαλί.

Η σταρ Φόντα έβγαινε στους δρόμους και διαδήλωνε με πάθος για όσα την ενοχλούσαν μαζί με τους υπόλοιπους κοινούς θνητούς. Και τότε δεν ήταν καν μόδα ο ακτιβισμός των διάσημων.

Στα 45 της πάλεψε με τις συνέπειες του χρόνου στο σώμα της δημιουργώντας τo περιβόητο Jane Fonda’s Workout, ένα πρόγραμμα δυναμικών ασκήσεων αερόμπικ, το οποίο εφάρμοζε η ίδια στο δικό της στούντιο γυμναστικής και κυκλοφόρησε στη συνέχεια σε βιβλίο και βίντεο που έγιναν διαπλανητικά ανάρπαστα. Μία από τις χαρακτηριστικότερες εικόνες της δεκαετίας του ’80 είναι η Φόντα με το διάσημο πλέον ριγέ μπόντι να δίνει ρεσιτάλ ευλυγισίας.

Δύο ήταν οι στόχοι της σταρ: αφενός να παρακινήσει τις γυναίκες να φροντίσουν το σώμα τους ώστε να μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο -μήνυμα γυναικείας ενδυνάμωσης χρόνια πριν γίνει τάση- και αφετέρου να διαθέσει τα -αστρονομικά, είναι η αλήθεια- έσοδα από τις πωλήσεις σε πολιτικούς και ακτιβιστικούς σκοπούς. Η Φόντα ήταν πάντα μπροστά από την εποχή της.

Στις επόμενες δεκαετίες η διάσημη σταρ χρειάστηκε να παλέψει δύο φορές με την επάρατο νόσο. Το 2010 είχε μοιραστεί με το κοινό της ότι είχε διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού και ότι είχε προχωρήσει σε μαστεκτομή. Αρχές του 2022 ανακοίνωσε ότι είχε διαγνωσθεί με μη Hodgkin λέμφωμα και ότι υποβαλλόταν σε χημειοθεραπείες.Οχι, ποτέ δεν αναζήτησε τη συμπόνοια του κόσμου, ποτέ δεν επέδειξε δημοσίως τον ευάλωτο εαυτό της. Αυτό που την ενδιέφερε ήταν να τονίσει την αναγκαιότητα της πρόληψης και να δώσει δύναμη και θάρρος στους ασθενείς αυτού του κόσμου.

Η νόσος που της χτύπησε δύο φορές την πόρτα έγινε το εφαλτήριο της νέας της δράσης: η Τζέιν Φόντα θέλει πλέον να παλέψει με την κλιματική αλλαγή. «Το περιβάλλον νοσεί και εξαιτίας του νοσούν και οι άνθρωποι. Αν θέλουμε να είμαστε υγιείς, έχουμε ανάγκη από ένα υγιές περιβάλλον» είναι το νέο της μότο.

Τα πρώτα καμπανάκια του κινδύνου είχαν χτυπήσει για τη Φόντα το 2018 με τις πυρκαγιές που κατέκαψαν την Καλιφόρνια, το μέρος όπου η σταρ είχε περάσει τα παιδικά χρόνια της. «Κάποτε εδώ μπορούσες να ακούσεις αηδόνια και κορυδαλλούς. Δεν τα ακούς πια. Ξαφνικά μου ήρθε η επιφοίτηση. Συνειδητοποίησα ότι είναι κάτι που συμβαίνει τώρα και όχι στο μακρινό μέλλον.

Εχω διαδηλώσει και έχω διαμαρτυρηθεί για την περιβαλλοντολογική καταστροφή, αλλά καταλαβαίνω ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Πρέπει να αφοσιωθώ σε αυτόν τον σκοπό», ήταν η δήλωσή της-εισαγωγή στο κυρίως θέμα. Το φθινόπωρο του 2019 η διάσημη σταρ συναντήθηκε με άλλους ακτιβιστές -ανάμεσά τους και η 15χρονη τότε Γκρέτα Τούνμπεργκ- στα σκαλιά του Καπιτωλίου στην Ουάσινγκτον για να απαιτήσουν από την κυβέρνηση να παρθούν άμεσα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ηταν μία από τις πολλές Fire Drill Fridays, δηλαδή τις εβδομαδιαίες διαδηλώσεις για την κλιματική αλλαγή, και η πρώτη στην οποία συμμετείχε η Φόντα. Φυσικά δεν θα ήταν η τελευταία. Για τρεις συνεχόμενες Παρασκευές η σταρ ακτιβίστρια θα συλλαμβανόταν στα σκαλιά του Καπιτωλίου και θα απομακρυνόταν από τους αστυνομικούς από τον χώρο της διαδήλωσης.


Την τρίτη από αυτές τις Παρασκευές (το ημερολόγιο έγραφε 25 Οκτωβρίου 2019), την ώρα που στην Ουάσινγκτον της περνούσαν χειροπέδες, στην τελετή απονομής των BAFTA στο Λος Αντζελες της απένειμαν το τιμητικό βραβείο Stanley Kubrick Britannia Award. Η Φόντα αποδέχτηκε το καινούριο τρόπαιο με ένα βίντεο που γυρίστηκε επιτόπου έχοντας ως φόντο το πανό της Fire Drill Friday: «Νιώθω μεγάλη τιμή.

Λυπάμαι που δεν βρίσκομαι εκεί, αλλά τους τέσσερις τελευταίους μήνες έχω μετακομίσει στην Ουάσινγκτον και προσπαθώ να ενισχύσω την αίσθηση του επείγοντος για την προστασία του περιβάλλοντος», ήταν ο ευχαριστήριος λόγος της, ένας από τους δεκάδες που έχει εκφωνήσει στη ζωή της στο πλαίσιο των βραβεύσεών της - και όχι ο μοναδικός που περιείχε σημαντικό κοινωνικό μήνυμα. Πίσω στο 1972, όταν παραλάμβανε το δεύτερο Οσκαρ της για την ερμηνεία της στην ταινία «Η επιστροφή», η απαστράπτουσα Φόντα είχε χρησιμοποιήσει και τη γλώσσα της νοηματικής για να γίνουν αντιληπτά τα λόγια της και από ανθρώπους που είχαν πρόβλημα ακοής.

Η Τζέιν Φόντα, στα 86 της, θα μπορούσε να αποσυρθεί από τους δρόμους, να βάλει στο συρτάρι το λάβαρο της επανάστασης και να απολαύσει κάποιες στιγμές ατόφιας ηρεμίας. Τότε όμως δεν θα ήταν η Τζέιν Φόντα. «Είμαστε η πρώτη γενιά που βιώνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και είμαστε η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό. Θέλω να είμαι μέρος αυτής της γενιάς που κάνει κάτι για τον πλανήτη, γιατί δεν έχουμε άλλα περιθώρια. Είναι ή τώρα ή ποτέ», είναι η επωδός της. Η αιωνίως έφηβη Τζέιν δεν θα σταματήσει ποτέ να παλεύει γι’ αυτά που πιστεύει. Ευτυχώς.