Ashely Hans Scheirl και Jakob Lena Knebl: Οι σωσίες της τέχνης

Η Γιάκομπ Λένα Κνεμπλ και η Ασλεϊ Χανς Σάιρλ είναι ζευγάρι στη ζωή και την τέχνη. Δουλειές τους έχουν παρουσιαστεί στην Documenta 14 στο Κάσελ και την Αθήνα, στην 15η Μπιενάλε της Λιόν, στο Kunsthaus Bregenz, στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας, στο Palais de Tokyo στο Παρίσι, ενώ η νέα τους έκθεση «Passage in the Falckenberg Collection» θα φιλοξενείται στο Deichtorhallen Hamburg έως τις 15 Σεπτεμβρίου. Η οικουμενικότητα της τέχνης τους αφορά, μεταξύ άλλων, την κλιματική αλλαγή, την άνοδο του εθνικισμού και του φασισμού, επικείμενες ουτοπίες και δυστοπίες. «Οι αναταραχές εμπνέουν, πιέζουν να είμαστε ξεκάθαρες στις θέσεις μας. Ενώ συστηνόμαστε ως Doppelganger (σ.σ.: σωσίας), δεν μοιάζουμε, αλλά παίζουμε με την ιδέα της ένωσης, δημιουργώντας κόσμους που υποκινούν διάλογο, ευχάριστη διάθεση και πέρα από την αισθητική θέτουν προβληματισμούς πάνω σε επίκαιρα θέματα», εξηγούν.

Η σχέση τους ξεκινά από τη δεκαετία του ’90, όταν φοιτούσαν στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης. «Η Ασλεϊ ήταν συμφοιτήτριά μου. Κάποια στιγμή μετακόμισε στο Λονδίνο, αλλά το 2005 επέστρεψε για την πρώτη της ατομική έκθεση στην Αυστρία.

Υπήρξαν αμοιβαία έλξη, έρωτας και καλλιτεχνική ταύτιση», θυμάται η Κνεμπλ, η οποία προτού μπει στον κόσμο της τέχνης εργαζόταν για μια δεκαετία ως νοσοκόμα ηλικιωμένων. Στα 30 της είχε ήδη βιώσει τον θάνατο ατόμων που είχε φροντίσει και είχε επιβαρυνθεί σωματικά και ψυχολογικά. Για να ξεφύγει έδωσε εξετάσεις στο Σχέδιο και τη Γλυπτική. Σήμερα θεωρεί ότι η εμπειρία της ως γηροκόμος την ωρίμασε ως καλλιτέχνιδα.

Ο πατέρας της Σάιρλ δεν ήθελε να σπουδάσει το παιδί του Καλές Τέχνες, γι’ αυτό εκείνη επέλεξε το τμήμα συντήρησης στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, ενώ δραστηριοποιήθηκε παράλληλα σε παραστάσεις και ταινίες Super-8, προτού κάνει το μεταπτυχιακό της στο Central Saint Martins του Λονδίνου. Η Σάιρλ υποβλήθηκε σε θεραπεία τεστοστερόνης πριν από χρόνια, υπήρξε πρωτοπόρος του queer κινήματος στις τέχνες, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έχει γυρίσει περισσότερες από 50 ταινίες, συμπεριλαμβανομένου του τρανσέξουαλ cult κλασικού «Dandy Dust», ενός έπους επιστημονικής φαντασίας cyborg ρευστότητας φύλου. «Στα σχολικά μου χρόνια πέρασα δύσκολα, όμως κάποιοι δάσκαλοι μου έμειναν αξέχαστοι. Η εκπαίδευση καθορίζει τη ζωή. Είναι όμορφο να βρίσκεσαι σε επαφή με νέους διδάσκοντας.

Η τέχνη δεν είναι μονόδρομος. Αν θέλεις να σε δουν, πρέπει να φροντίσεις για τους άλλους», αναφέρει η Κνεμπλ που σήμερα έχει έδρα στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Η περιγραφή ως queer δεν τις ικανοποιεί. «Αυτή είναι μόνο μία από τις πολλές πτυχές της δουλειάς μας. Πέρα από αυτό υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων και προσεγγίσεων», διευκρινίζουν. Οι ίδιες χαρακτηρίζουν την τέχνη τους με τον όρο «trans» και χρησιμοποιούν παράγωγα της λέξης, όπως transmedia, transgenre, transmateriality, transidentity, για να δείξουν πώς οι ταυτότητες κατασκευάζονται μέσα από κοινωνικοπολιτικά περιβάλλοντα. «Ασχολούμαστε με την ταυτότητα, μεταξύ άλλων, όχι μόνο του ατόμου αλλά και με αυτές των μέσων, των ειδών, των υλικών. Στην τερατώδη σύγχυση της σύγχρονης ζωής, την οποία ελάχιστα συγκαλύπτει η εύρυθμη λειτουργία του οικονομικού και κρατικού μηχανισμού, χάνουμε το πολυτιμότερο αγαθό: τη συνύπαρξη. Ανθρωποποιούμαστε από κοινωνικούς θεσμούς που στερούν την ανθρωπιά μιας ατιθάσευτης παιδικότητας», πρεσβεύουν, ενώ συγχρόνως αναζητούν τρόπους που διαμορφώνουν τη βούληση της σεξουαλικότητας στο πλαίσιο της σύγχρονης βιοεξουσίας και κοινωνικής ζωής.

Η δουλειά τους συνδυάζει διαφορετικές καλλιτεχνικές προσεγγίσεις. «Επικεντρωνόμαστε στη δεκαετία του ’70, οι ουτοπίες και οι ανησυχίες της συνεχίζουν να επηρεάζουν και να διαμορφώνουν την κοινωνία μας σήμερα. Αναζητούμε θραύσματα από τον γοτθικό ρομαντισμό, το γκροτέσκο, την μπρουτάλ αρχιτεκτονική, τη cyborg αισθητική, την εξπρεσιονιστική ζωγραφική και τον σουρεαλισμό. Στόχος μας είναι βασικά να αγγίξουμε τα συναισθήματα των θεατών με χρώματα που προκαλούν τις αισθήσεις, λείες επιφάνειες, φωτισμούς, μη εξιδανικευμένες αναφορές στο σώμα, τεχνάσματα που εισάγουν νέες προβληματικές στο να κρίνουμε την πραγματικότητα».

Η Κνεμπλ αναφέρεται συχνά στις εμπειρίες της. «Εμαθα ως γηροκόμος ότι οι άνθρωποι στο τέλος της ζωής τους μετανιώνουν όχι για αυτά που δεν πέτυχαν, και που ήταν δύσκολα, αλλά αυτά που δεν τόλμησαν να κάνουν. Η εμπειρία αυτή με παρακινεί να ενθουσιάζομαι για νέα πράγματα, να θέλω να ανακαλύψω ό,τι περίεργο προκύπτει, να ξεπερνώ τα όρια. Στην εφηβεία μου έκανα συλλογή δίσκων βινυλίου. Συνέχισα συλλέγοντας φωτιστικά, σερβίτσια, χριστουγεννιάτικα στολίδια, αντίκες. Τα χρησιμοποιώ για να απολαμβάνω την καθημερινή ζωή. Ζω ανάμεσα σε χαρακτικά του Kubin, φωτιστικά του Joe Colombo και του Midgard, σερβίρομαι με Stig Lindberg. Τα αντικείμενα που μας περιστοιχίζουν γίνονται η ταυτότητά μας, προέκταση της υλικότητάς μας. Οταν έχω τραπέζι, επιλέγω Herend και χαίρομαι όταν οι επισκέπτες μου καταλαβαίνουν την αξία τους.

Η ζωή έχει ανάγκη από μύθους τους οποίους η καθημερινότητα επικαλύπτει. Ισως να παίζει ρόλο σε αυτό και το ότι προέρχομαι από την εργατική τάξη», αναφέρει, αν και σήμερα η ζωή της είναι γεμάτη από συναρπαστικές προκλήσεις, όπως η διακόσμηση της βιτρίνας του Hermès, αλλά και ο σχεδιασμός επίπλων, όπως η εικαστική πολυθρόνα με τη μορφή ενός χεριού στολισμένη με δαχτυλίδια και βραχιόλια για την καινοτομική εταιρεία Kohlmaier. Η Κνεμπλ ηγείται της πολιτιστικής ζωής εγκαθιστώντας σαγηνευτικούς υβριδικούς χώρους που επιτρέπουν νέους τρόπους ανάγνωσης κλασικών έργων σε μουσεία της αυτοκρατορικής Αυστρίας, σχεδιάζει έναν αναπαυτικό Chesterfield σε σχήμα γυναικείου τροφαντού σωματότυπου όπως της ίδιας, διακωμωδεί την έννοια της γυναικείας ομορφιάς στις απανταχού Αφροδίτες των ανάκλιντρων, στις αρτ νουβό αριστοκράτισσες του Κλιμτ ή στη βασίλισσα του μπουρλέσκ Ντίτα Φον Τιζ, κλείνοντας το μάτι ειρωνικά στην κλασική λογοτεχνία και στα μέσα ενημέρωσης που εγκαθιστούν πρότυπα στη λαϊκή κουλτούρα. Πάντα αισιόδοξη, όμως, τρέφει μεγάλες ελπίδες και προσδοκίες για τον πλανήτη μας που βλέπει να οδεύει προς την εξέλιξη, αποστασιοποιημένος από τον σουρεαλιστικό καπιταλισμό ◆