Roy Lichtenstein, ο βασιλιάς της pop art

Toν Φεβρουάριο του 1962, η γκαλερί «Leo Castelli» στο Upper East Side παρουσίασε την πρώτη ατομική έκθεση του Ρόι Λίχτενσταϊν (1923-1997). Ηταν η Nέα Υόρκη του ’60, με τους διαφημιστές της Λεωφόρου Μάντισον, το περίφημο πάρτυ του Τρούμαν Καπότε στο «Plaza», τις ατέλειωτες νύχτες στο «Factory», τις ταραχές στο Χάρλεμ.

Oι πίνακές του πουλήθηκαν πριν ανοίξει η έκθεση. Τρία χρόνια μετά, το «Life» αναρωτιόταν: «Είναι ο χειρότερος καλλιτέχνης στις ΗΠΑ;». Οπως σχολίασε χρόνια αργότερα ο «Economist», «η ερώτηση δεν ήθελε να προκαλέσει, αλλά να επιβεβαιώσει ότι είχε γίνει ο πιο διάσημος καλλιτέχνης στην Αμερική».

Ενα από τα πρώτα έργα του, το «Look Mickey» (1961), το ζωγράφισε όταν ο ένας από τους δύο γιους του τού έδειξε τον Μίκυ Μάους σε ένα κόμικ και του είπε: «Μπαμπά, πάω στοίχημα ότι δεν μπορείς να ζωγραφίσεις τόσο καλά...». Ηταν η πρώτη φορά που ο Ρόι Λίχτενσταϊν οικειοποιήθηκε την ποπ κουλτούρα. Tα επόμενα χρόνια θα το έκανε ξανά και ξανά: η γυναικεία μορφή του «Girl with Ball» (1961) προήλθε από τη διαφήμιση ενός ξενοδοχείου στην Πενσιλβάνια και το πασίγνωστο «Drowning Girl» (1963) από ένα ρομαντικό κόμικ που είχε σχεδιάσει ο Τόνι Αμπρούτσο.

Είναι αυτά τα έργα της δεκαετίας του ’60 με την αισθητική κινουμένων σχεδίων που του χάρισαν μια θέση στην ιστορία της τέχνης. Ξανθιές γυναίκες, ήρωες πολέμου, ρομαντικά φιλιά, δάκρυα και speech bubbles απεικονίζονται στον καμβά με ζωηρά χρώματα, καθαρές γραμμές και τις χαρακτηριστικές κουκίδες Βen-Day. Γιορτάζοντας τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, το Μουσείο Albertina στη Βιέννη παρουσιάζει τώρα μια μεγάλη αναδρομική έκθεση με πάνω από 90 πίνακες, γλυπτά και χαρακτικά του.

Εμβληματικές δημιουργίες από όλο το φάσμα του έργου του ήρθαν στην Αυστρία από ιδιωτικές συλλογές και εμβληματικά μουσεία του κόσμου. Aπό τα πρώιμα έργα των 60s, όπως το «Woman in Bath» (1963) και το «Large Spool» (1963), μέχρι το «Figures in Landscape» (1977) και το magnum opus του, το «Beach Scene with Starfish» (1995).

Ο πρωτοπόρος της ποπ αρτ γεννιέται το 1923 στη Νέα Υόρκη - είναι η εποχή της τζαζ και της Αναγέννησης του Χάρλεμ, της ποτοαπαγόρευσης και των speakeasy. Ο νεαρός Ρόι μεγαλώνει περικυκλωμένος από μοντέρνα τέχνη και ραδιόφωνα που παίζουν σουίνγκ. Ο ίδιος παίζει πιάνο και κλαρινέτο και γίνεται μέλος μιας τζαζ μπάντας. Το 1940 γράφεται στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο και παρακολουθεί μια μεγάλη γκάμα μαθημάτων, από ζωγραφική, γλυπτική και ντιζάιν, μέχρι Ιστορία, λογοτεχνία, βοτανική και διαφήμιση. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος διακόπτει τις σπουδές του.

Ο Ρόι κατατάσσεται στον στρατό και τον στέλνουν στην Ευρώπη. Στο μακρινό ταξίδι διαβάζει Εντγκαρ Αλαν Πόε και Κίρκεγκορ, βιβλία που βρίσκει στη βιβλιοθήκη του πλοίου, και στα τέλη του 1944 φτάνει στην Αγγλία. Στο Λονδίνο θα δει εκθέσεις του Σεζάν και του Τουλούζ Λοτρέκ και θα ζωγραφίσει τα δέντρα στα πάρκα. Στο Παρίσι θα επισκεφτεί το Λούβρο και θα προμηθευτεί βιβλία με χαρακτικά του Γκόγια.

Στα γράμματα που στέλνει στην πατρίδα, γράφει με θαυμασμό για τον Πικάσο και τον Ματίς. Μετά τον πόλεμο, ολοκληρώνει το πτυχίο του στο Οχάιο και για τα επόμενα δέκα χρόνια διδάσκει τέχνη και ζωγραφίζει. Το 1961, στη Νέα Υόρκη ξανά, δημιουργεί το έργο που θα καθόριζε την πορεία του, το «Look Mickey». Από τότε θα παρέμενε στην κορυφή της αμερικανικής τέχνης, παρέα με τους Ρόμπερτ Ράουσενμπεργκ, Τζάσπερ Τζόουνς, Τζάκσον Πόλοκ και Αντι Γουόρχολ.

Σήμερα, οι πίνακές του σημειώνουν ρεκόρ στις δημοπρασίες: το «Νurse» (1964) πωλήθηκε αντί 94,5 εκατ. δολαρίων από τον οίκο Christie’s τo 2015 και το «Woman with Flowered Hat» (1963), ένα από τα τρία έργα του βασισμένα σε πίνακες του Πικάσο, έναντι 56,1. «Οσα έχω παρωδήσει, τα θαυμάζω πραγματικά», έλεγε ο ίδιος για τις δημιουργίες του. Για την Αμερική η τέχνη του ήταν συναρπαστική: αυθεντική αλλά και λαθραία, μοναδική αλλά και μαζική, «ένας αιρετικός συνδυασμός υψηλής και μαζικής κουλτούρας», όπως είχε σχολιάσει ο «Guardian».

Ο Λίχτενσταϊν παντρεύτηκε δύο φορές: την Ιζαμπέλ Γουίλσον το 1949, με την οποία απέκτησε δύο γιους, και την Ντόροθι Χέρζκα το 1968. Από το 1991 έως το 1994 είχε σχέση με την κατά 44 χρόνια νεότερή του τραγουδίστρια Ερικα Γουέξλερ, η οποία υπήρξε μούσα του για τα γυμνά που ζωγράφισε τότε. Μέχρι το τέλος της ζωής του μοίραζε τον χρόνο του ανάμεσα στο Μανχάταν και το παραθαλάσσιο σπίτι του στα Χάμπτονς.

Με τα αγαπημένα του χρώματα (το κίτρινο, το μπλε και το κόκκινο) ερεύνησε στερεότυπα και είδωλα, τις έννοιες του χειροποίητου και του βιομηχανοποιημένου, του μοναδικού και του μαζικού. «Ηταν δύσκολο να μην παρασυρθείς από τις επιταγές της “καλής ζωγραφικής”», είχε πει ο άνθρωπος που ζωγράφισε τη μεταπολεμική Aμερική σε όλο το φανταχτερό, επιφανειακό μεγαλείο της.