Tina Barney: Οι οικογενειακοί δεσμοί στον φακό της

Η Αμερικανίδα φωτογράφος, διάσημη για τα μεγάλης κλίμακας έγχρωμα πορτρέτα της οικογένειας και των στενών της φίλων στη Νέα Υόρκη και τη Νέα Αγγλία, μετράει 40 χρόνια καλλιτεχνικής καριέρας αποδίδοντας μοναδικά τις συναισθηματικές αποχρώσεις των οικογενειακών συναντήσεων, την ανθρώπινη σύνδεση μέσα από παραδοσιακούς τρόπους συνεύρεσης, το χάσμα των γενεών, τη δυναμική της οικογένειας, τελετουργίες σε μεγαλοαστικά περιβάλλοντα αξιομνημόνευτης κομψότητας. Αυτή την περίοδο η Εθνική Πινακοθήκη του Μουσείου Ζε ντε Πομ στο Παρίσι παρουσιάζει την πρώτη της αναδρομική έκθεση εκτός της χώρας της, σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Οταν γεννήθηκε η Τίνα Μπάρνεϊ στη Νέα Υόρκη το 1945, η μητέρα της Λίλιαν Φοξ, μοντέλο και σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων, και ο πατέρας της Φίλιπ Χένρι Αϊζλς, επενδυτής και συλλέκτης, μέλος της οικογένειας τραπεζιτών Λίμαν (βλ. Lehman Brothers), φρόντισαν η ανατροφή της κόρης τους να περιλαμβάνει μαθήματα καλών τεχνών και φωτογραφίας.

Η ίδια άρχισε να φωτογραφίζει εντατικά στα τέλη των 70s: τα ευμεγέθη πορτρέτα συγγενών και φίλων της μπορεί να δίνουν την εντύπωση κοινότοπων οικογενειακών στιγμιότυπων με μια πρώτη ματιά, όμως είναι όλα τους προσεκτικά σκηνοθετημένα από την ίδια με ευαισθησία, χιούμορ και σε διάλογο με την κλασική ζωγραφική. Σε αυτά λίγο αργότερα προστέθηκαν πορτρέτα διασημοτήτων και φωτογραφήσεις μόδας από τις συνεργασίες της με μεγάλους οίκους μόδας και περιοδικά. Ενας κόσμος οικείος για εκείνη, αφού μεγάλωσε ανάμεσα σε παιδιά που φοιτούν σε καλά σχολεία, όπου οι χειρονομίες, οι συνήθειες, ακόμη και τα χτενίσματα περνούν από γενιά σε γενιά.

Στα 14 χρόνια της οι γονείς της την έβαλαν σε οικοτροφείο στην Ελβετία για να μάθει καλά γαλλικά. Εκεί σπούδασε Ιστορία της Τέχνης, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον κλασικισμό και τη χρήση της προοπτικής. Παντρεύτηκε σε ηλικία 20 ετών και έφερε στον κόσμο το πρώτο της παιδί στα 21 της. Χαρακτηρίζει «παράδεισο» τα δέκα χρόνια που έζησε με τον σύζυγό της και τους δύο γιους τους στο Αϊντάχο. Ηταν ένα διάστημα εποικοδομητικό που η Μπάρνεϊ αξιοποίησε σπουδάζοντας φωτογραφία, καθορίζοντας τη ζωή της και πρωτοπορώντας τελικά στην εξέλιξη της τέχνης αυτής στο τέλος του 20ού αιώνα.


Επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη καταγράφει εντυπωσιακά καλοκαιρινές διακοπές, πάρτυ γενεθλίων, οικογενειακά καλέσματα και κάθε είδους γιορτές της μεγαλοαστικής Ανατολικής Ακτής. «Ο μόνος τρόπος για να αφηγηθούμε την ιστορία μας είναι η φωτογραφία», συνηθίζει να λέει. Από το 1996 έως το 2004 επισκέπτεται συχνά την Ευρώπη όπου γίνεται φίλη με τους σπουδαιότερους φωτογράφους της εποχής.

Ηδη από το 1990 συνεργάζεται με έντυπα κύρους -«The Daily Telegraph», «W», «Arena Homme+», «Vogue Hommes International» κ.ά.- σε editorials μόδας, εκθέτει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης και το Whitney στη Νέα Υόρκη, στα Μουσεία Τέχνης του Λος Αντζελες και της Βοστόνης. Η σημαντική μονογραφία της κυκλοφορεί από τη Rizzoli. Το εμβληματικό έργο της που αφηγείται ψυχολογικές, συναισθηματικές και κοινωνιολογικές παραμέτρους της οικογένειας περιλαμβάνεται σε πολλές εξέχουσες συλλογές διεθνώς.

Εγκλωβισμένη στο Ρόουντ Αϊλαντ κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αρχειοθέτησε χιλιάδες αρνητικά συγκεντρώνοντας εικόνες που ξετυλίγουν την ιστορία της ζωής της και τώρα παρουσιάζονται στην αναδρομική της έκθεση στο Παρίσι. Με έργα της όπως το «The Guest Room» του 1979 απαθανατίζει προσωπικές στιγμές εισχωρώντας στις κατοικίες.

Μια νεαρή γυναίκα στο επίκεντρο χτενίζει τα μαλλιά της, ενώ το μπουρνούζι της συνδυάζεται με την ταπετσαρία, τις κουρτίνες, τα καλύμματα - οι λεπτομέρειες γίνονται εξίσου σημαντικές. Οταν φωτογραφίζει την κοινωνική ζωή της αριστοκρατίας εμπνέεται από τη βρετανική παραδοσιακή ζωγραφική του 18ου αιώνα εστιάζοντας στην υλικότητα του πολιτισμού της μέσα από πολύτιμα αντικείμενα, πολυτελή υφάσματα και ακριβές προτάσεις διακόσμησης. Στις φωτογραφίες της οι οικογενειακές στιγμές συνδυάζονται με μελέτη εσωτερικών χώρων και αρχιτεκτονικής.

Προτού πάρει την κάμερα στα χέρια της, ανοίγει τις ντουλάπες των ειδώλων της και επιλέγει τα ρούχα τους ώστε να ταιριάζουν με το σκηνικό. «Τα ρούχα δεν αφορούν μόνο το γούστο κάποιου, συνδέονται και με την εκάστοτε χρονική περίοδο. Η μόδα είναι στοιχείο της εποχής, πολιτικά και κοινωνιολογικά. Με απασχολούν το χρώμα, τα σχέδια, κάθε σπιθαμή στην εικόνα. Οταν όμως με υποδέχονται στον χώρο τους για να τους φωτογραφίσω, με εμπιστεύονται. Προσέγγιζα πάντα με αγάπη και σεβασμό τον άλλον, το αποτέλεσμα ήταν πάντα αξιοπρεπές».

Σήμερα, στα 80 της χρόνια, η Τίνα Μπάρνεϊ βλέπει την κομψότητα και την ομορφιά σε γωνίες που παραβλέπουμε στην καθημερινότητα. Φωτογραφίζει μια νέα σειρά που αποκαλεί «Νεκρή φύση» και περιλαμβάνει λεπτομέρειες από το σπίτι της στο Ρόουντ Αϊλαντ. «Οταν φωτογραφίζω ανθρώπους, νιώθω σαν να τους παίρνω πολλά.

Γι’ αυτό είναι μεγάλη ανακούφιση για μένα που πλέον δεν χρειάζεται να τους συμπεριλαμβάνω στις εικόνες μου. Τώρα είμαι ήσυχη, μοναχική, χαρούμενη και γαλήνια», λέει και μια λάμψη φωτίζει τα γαλάζια μάτια της.