Μουντιάλ 2022: Μετά το παγκόσμιο κύπελλο το Κατάρ ονειρεύεται τους Ολυμπιακούς Αγώνες
Ένα οδοιπορικό στο μικροσκοπικό κράτος με τον ατελείωτο πλούτο - Τα σχέδια για να μετατραπεί σε διεθνή προορισμό όταν το πετρέλαιο τελειώσει
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Ενώ η πρώτη εβδομάδα των αγώνων του Παγκοσμίου Κυπέλλου ολοκληρώθηκε στο Κατάρ, το ερώτημα εξακολουθεί να απασχολεί το ίδιο επίμονα τους ποδοσφαιρόφιλους όλου του πλανήτη. Πώς κατάφερε ένα μικρό μεν, πάμπλουτο δε Αραβικό Εμιράτο του Περσικού κόλπου να φιλοξενεί τη μεγαλύτερη και δημοφιλέστερη διοργάνωση του αθλήματος; Η απάντηση -αρέσει δεν αρέσει- είναι αποστομωτική προς όσους συνεχίζουν να απορούν. Απλώς, επειδή μπορούσε.
Το ίδιο που μου είπε μέσες άκρες και ένα νεαρό στέλεχος του ΥΠΕΞ του Κατάρ σε ένα ταξίδι μου Δεκέμβρη μήνα στη χώρα, προ πανδημίας: «Ο αθλητισμός αποτελεί συστατικό στοιχείο της στρατηγικής του έθνους μας και θεμελιώδη πυλώνα της ανάπτυξής του», απαγγέλλοντας σχεδόν το περήφανο κυβερνητικό όραμα. Ναι, αλλά τι παραπάνω θα προσφέρει μια διοργάνωση-μαμούθ σαν το Μουντιάλ στην πλουσιότερη κατά κεφαλήν χώρα στη Γη;», επέμεινα. «Δεν σας αρκούν τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου για την ανάπτυξή σας;».
Κλείσιμο
Η απόκριση ήρθε αφοπλιστική από τον συνομιλητή μου. «Επρεπε να μάθουμε να οδηγούμε και στην παγκόσμια λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας». Ψηλός, ντελικάτος, με περιποιημένα γένια τριών ημερών, ευγενικός, χαμογελαστός, αυτός ο κοσμοπολίτης -είχε κάνει διακοπές και στη Μύκονο- απόφοιτος του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν της Ουάσινγκτον είχε σίγουρα περισσότερες απαντήσεις από μια εύθυμη συμβολική ατάκα. Ντυμένος με την παραδοσιακή ντόπια φορεσιά, λευκή ρόμπα, ερυθρόλευκη καρό γκούτρα στο κεφάλι και δερμάτινα σανδάλια, με κάλεσε σε δείπνο μαζί με άλλους αλλοδαπούς φιλοξενούμενους σε ένα απροσδόκητο σκηνικό. Διαπίστωσα -σιγά το σπουδαίο- ότι ήμουν ο μοναδικός ποδοσφαιρόφιλος της παρέας. Αλλά θεώρησα τη συνάντηση ως ευκαιρία για ορισμένες διευκρινίσεις από επίσημα χείλη εν όψει Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Ο διόλου ποζάτος, 30χρονος το πολύ, διπλωμάτης μάς υποδέχτηκε σε μια αχανή σκηνή σαν εκείνη που, 50-60 χρόνια μόλις πριν, οι παππούδες του ζούσαν βόσκοντας κατσίκια, εκτρέφοντας καμήλες και εκπαιδεύοντας γεράκια. Μόνο που η σύγχρονη εκδοχή αυτού του τσαντιριού, στημένη σε ένα αναπάντεχο τοπίο, έμοιαζε με υπερπολυτελή γαστρονομική σπηλιά του Αλαντίν.
Η αλήθεια είναι ότι οι κάτοικοι της χώρας δεν είναι ζεστοί με το γήπεδο, παρότι δύο ντόπια τηλεοπτικά αθλητικά δίκτυα, το Alkass και το beIN -ιδιοκτήτρια εταιρεία των χολιγουντιανών στούντιο της Miramax- μεταδίδουν ζωντανά όλη μέρα όλα τα σπορ από όλο τον κόσμο
Πεντάστερα
Σουρούπωνε στον τεχνητό λόφο Κατάρα -δεν εξήγησα στον οικοδεσπότη τι σημαίνει η λέξη στα ελληνικά- όταν μεταξύ εκλεκτών μεζέδων και αναψυκτικών πιάσαμε ποδοσφαιροκουβέντα. Η ατμόσφαιρα της ομήγυρης ήταν ιδιαιτέρως εύθυμη, πράγμα που με έβαλε σε υποψίες αν το τσάι περιείχε ένα δακτυλάκι ουίσκι και το τοματόζουμο μερικές σταγόνες βότκα. Αλκοολούχες ουσίες απαγορευμένες αυστηρά στο συντηρητικό ουαχαμπίτικο Κατάρ. Οπως δεν επιτρέπεται και η κατανάλωση χοιρινού.
Τα πεντάστερα ξενοδοχεία της Ντόχα, που στολίζουν μέχρι και έλατο τα Χριστούγεννα, στα πρωινά τους προσφέρουν του κόσμου τα εδέσματα εκτός από μπέικον. Και στις πισίνες τους απαγορεύουν τα σορτς. Οι άνδρες βουτάνε στο νερό με κάτι γελοία σεμνότυφα, σχεδόν ολόσωμα μαγιό μέχρι τα γόνατα που καλύπτουν επίσης ώμους και μασχάλες προς αποφυγή σκανδαλισμού! Ντόπιες γυναίκες, πάντως, παρά τη συνταγματική ισοτιμία, δεν είδα να κολυμπάνε ή τουλάχιστον να αναμειγνύονται με τους άνδρες. Μερικές νεαρές κάθονταν παράμερα, απομονωμένες στις δικές τους θηλυκές παρέες, φορώντας ολόμαυρους μανδύες «αμπάγια» και τσεμπέρια «σαΐλα». Αλλά αν έκρινα από το ευδιάκριτο μακιγιάζ και τις ολοφάνερες ψηλοτάκουνες κοκκινόσολες γόβες Λουμπουτέν τους, πιθανότατα τότε κάτω από τη μεταξωτή πανοπλία φορούσαν σχισμένα τζιν με επώνυμες ετικέτες και εσώρουχα Victoria’s Secret. Δεν ζούσαν άλλωστε σε περιβάλλον αεροστεγούς συσκευασίας.
Οπως και να ’χει, όμως, οι χειρονομίες οικειότητας μεταξύ των δύο φύλων είναι ποινικά κολάσιμες ως άσεμνες. Πόσο μάλλον το προγαμιαίο σεξ. Και φυσικά υπό τον αμείλικτο νόμο της σαρία η ομοφυλοφιλία πατάσσεται διά ροπάλου, τιμωρείται με μαστίγωση και πολύχρονη φυλάκιση.
Την ίδια ώρα που ο έλεγχος είναι ασφυκτικός μην τυχόν άνδρες και γυναίκες κρατιούνται δημοσίως χέρι-χέρι, σε αρκετά μπαρ με άδεια να διαθέτουν τα πανάκριβα οινοπνευματώδη σερβίρονται σαμπάνιες, κοκτέιλ και όλα τα «ξίδια» της υφηλίου.
Πελάτες τους οι «προνομιούχοι» ξένοι, ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων, μηχανικοί και τεχνοκράτες που δουλεύουν στη χώρα. Με τους εύπορους ανύπαντρους ντόπιους να παρκάρουν τις αστραφτερές Ρολς, τις Μπέντλεϊ, τις Μέιμπαχ και τις Λαμποργκίνι έξω από αυτά και να μπακουριάζουν μέσα «στεγνοί» μόνο με σόδες και καφέδες, κιαλάροντας τις αλλοδαπές ξανθές να λικνίζονται μεθυστικά στους ρυθμούς της μουσικής. Μετά οι πιωμένοι μεταφέρονται ντίρλα στα σπίτια τους από τους Φιλιππινέζους σοφέρ τους, ενώ τους ετοιμάζουν αντι-χανγκόβερ καταπλάσματα οι Αιγύπτιες οικιακές βοηθοί τους.
Το Empire State Building
Αλέ-ρετούρ
Τι να πουν, όμως για διασκέδαση και οι στρατιές εκατομμυρίων οικονομικών μεταναστών από την Ινδία, το Νεπάλ, το Μπανγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα, τις Φιλιππίνες; Στη συντριπτική πλειονότητά τους νέοι άνδρες περνούν τις νύχτες τους στα καταλύματά τους μακριά από τις γειτονιές που κατοικούν εγχώριες οικογένειες. Απλώς υπομένουν καρτερικά αν κάθε ένα ή δύο χρόνια θα τους παραχωρηθεί ένα δωρεάν εισιτήριο αλέ-ρετούρ για την πατρίδα τους. Στο Κατάρ, πάντως, αμείβονται με αφορολόγητους μισθούς, δέκα φορές παραπάνω από εκείνους που δίνουν οι πάμπτωχες χώρες τους. Σιτίζονται και στεγάζονται δωρεάν, περιθάλπονται ικανοποιητικά στο υψηλού επιπέδου σύστημα υγείας της χώρας, αλλά δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα Δικαιοσύνης και για συνδικαλισμό ούτε λόγος. Οι συνθήκες διαβίωσής τους είναι πολλές φορές ασφυκτικές αλλά όχι τριτοκοσμικές, τα ωράριά τους εξαντλητικά αλλά όχι και απάνθρωπα.
Οι εικασίες, όμως, για χιλιάδες θύματα, βορά στην «αιματοβαμμένη» φιέστα του Μουντιάλ, φαίνονται χωρίς εξακριβωμένα στοιχεία υπερβολικές. Δεδομένου ότι εξαιτίας της ανάθεσης της διοργάνωσης του Μουντιάλ, το Κατάρ πιέστηκε να ανταποκριθεί στις διεθνείς εκκλήσεις και υποχρεώθηκε να συμμορφωθεί άμεσα, χωρίς μεσανατολίτικο ραχάτι, με τα ισχύοντα στη Δύση εργασιακά πρότυπα. Νομοθέτησε, ανέλαβε και υλοποίησε μεταρρυθμίσεις που καταργούσαν τις συνθήκες αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης και παγιδευτικής δουλοπαροικίας για τους εργαζομένους στη χώρα που αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% του πληθυσμού των 3 εκατομμυρίων κατοίκων του.
Είπα «καύσωνα» και θυμήθηκα τους τραγικά ασθμαίνοντες παίκτες στο ματς ανάμεσα στην Ιρλανδία και την Ολλανδία στο κοχλάζον από την αφόρητη ζέστη «Σάιτρους Μπόουλ» του Ορλάντο στη Φλόριντα κατά το Παγκόσμιο Κύπελλο στις ΗΠΑ το 1994. Στην ίδια διοργάνωση που ο τελικός Βραζιλία - Ιταλία στο γήπεδο «Ρόουζ Μπολ» στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας διεξήχθη με τις σοκαριστικές θερμοκρασίες των 38 βαθμών Κελσίου. Ακραία λιποθυμικές θερμοκρασίες είχαν παρατηρηθεί και στα δύο Μουντιάλ που διοργάνωσε το Μεξικό το 1970 και το 1986. Τι θα γινόταν άραγε αν το Κύπελλο στο Κατάρ διοργανωνόταν κατακαλόκαιρο στους συνήθεις για την περιοχή 45-50 βαθμούς Κελσίου υπό σκιάν;
Ηδη η FIFA από το 2015 είχε αποφασίσει να μεταθέσει τη διοργάνωση για τον χειμώνα ανατρέποντας όλους τους ημερολογιακούς σχεδιασμούς των ευρωπαϊκών, κυρίως, πρωταθλημάτων. Από κάθε άποψη έκανε το πιο λογικό. Ειδάλλως οι ποδοσφαιριστές μετά από κάθε ματς θα προσέρχονταν στις τοπικές ΜΕΘ κοντανασαίνοντας, με ηλιακά εγκαύματα και αφυδάτωση, για ενδοφλέβια παροχή ορού και διασωλήνωση με ροές οξυγόνου.
Ο Δεκέμβριος στην περιοχή, όπως επί τόπου διαπίστωσα, είναι με τα δικά μας μεσογειακά μέτρα σχεδόν ανοιξιάτικος ή πρώιμα καλοκαιρινός. Οι θερμοκρασίες δεν ξεπερνούν του 30 βαθμούς Κελσίου. Εκείνη τη βραδιά του δείπνου στην τέντα, δυο βήματα έξω από τη μόνιμα ασυννέφιαστη πρωτεύουσα Ντόχα, ανακάλυψα ότι ο καιρός για την εποχή μπορούσε να είναι και λιγότερο χλιαρός.
Στο επίπεδο άνυδρο τοπίο μιας απέραντης αμμώδους ερήμου ο τεχνητός λόφος με τη πανοραμική θέα στη θάλασσα, τη μαρίνα με τα mega yachts και την πίστα αγώνων γκραν πρι της Formula 1, αποτέλεσε μια πραγματική δροσερή έκπληξη.
Ενα σωστό γαλήνιο πάρκο, καλυμμένο με άφθονα δέντρα, ψηλά πεύκα, πλατάνια, ελιές, τους απαραίτητους φοίνικες, αμέτρητα καλλωπιστικά φυτά και άψογα κουρεμένους σε διάφορα σχήματα κωνοφόρους και κυπαρισσοειδείς θάμνους. Ανάμεσα στις εκατοντάδες χιλιάδες μεταφυτευμένα δένδρα το διάσπαρτο γκαζόν, πιο πυκνό και πράσινο από όσο εκείνο του Χάιντ Παρκ του Λονδίνου, περιέβαλε λίμνες για βαρκάδα, μικρούς καταρράκτες και μονοπάτια πεζοπορίας.
Τα επτά στάδια
Λογικά, αφού μετέτρεψαν ένα κομμάτι της άγονης ερήμου σε τεχνητό πυκνό δάσος και βοτανικό κήπο, αξιοποιώντας τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας και καθαρισμού λυμάτων, διέθεταν την εξελιγμένη τεχνογνωσία να μεταμορφώσουν έναν στείρο, γυμνό, μπαζωμένο τόπο σε καταπράσινη όαση. Χαλαρά, λοιπόν, θα μπορούσαν να διοργανώσουν και ένα Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου.
Σύμφωνοι, αλλά γιατί; Η ποδοσφαιρική τους κουλτούρα ήταν μηδαμινή. Η πιο δημοφιλής ποδοσφαιρική ομάδα της χώρας, η Αλ-Σαντ, ως γηπεδούχος προσέλκυε το πολύ 1.500 θεατές στις κερκίδες. Η δεύτερη πιο γνωστή ομάδα, η Αλ Ραγιάν, πολύ λιγότερους στη δική της έδρα των 45.000 θέσεων. Η αλήθεια είναι ότι οι κάτοικοι της χώρας δεν είναι ζεστοί με το γήπεδο, παρότι δύο ντόπια τηλεοπτικά αθλητικά δίκτυα, το Alkass και το beIN -ιδιοκτήτρια εταιρεία των χολιγουντιανών στούντιο της Miramax- μεταδίδουν ζωντανά όλη μέρα όλα τα σπορ από όλο τον κόσμο.
Παρ’ όλα αυτά, τι μαξιμαλιστικό κόλλημα φάγανε οι Καταριανοί ή σωστότερα Κατάριοι με την μπάλα; Ποιο σύννεφο με μύγες της ερήμου τους τσίμπησε ώστε να χτίσουν από το μηδέν, επτά, μάλλον περιττά την επόμενη μέρα, νέα στάδια; Επισκέφτηκα μερικά από τα εργοτάξια και αντίκρισα ανεγειρόμενους, αρχιτεκτονικά πραγματικούς φουτουριστικούς και κλιματιζόμενους καθεδρικούς ναούς της ερήμου από μπετόν, γυαλί και ανοξείδωτο χάλυβα. Αναρωτήθηκα πώς θα έφταναν οι φίλαθλοι ως εκεί, καθώς φανταζόμουν ατελείωτα μποτιλιαρίσματα μέσα από αμμόλοφους σε μια χώρα όπου το αυτοκίνητο είναι ο επίγειος βασιλιάς των μετακινήσεων. Ηδη, όμως, μιλιούνια εργατών με μαντίλια δεμένα στο κεφάλι έσκαβαν κάτω από τον καυτό ήλιο, σκαρφάλωναν σε γερανούς, αναρριχιόντουσαν σε σκαλωσιές για τα υπό εξέλιξη τότε έργα υποδομής.
Εφτιαχναν δίκτυα κοινής ωφελείας, σιδηροδρομικές γραμμές και ένα εντυπωσιακό μετρό. Παράλληλα κατασκεύαζαν μια ολοκαίνουρια πόλη με λεωφόρους, μαρίνες και πάρκα στο Λουσάιλ, έξω από την Ντόχα και γύρω από το γήπεδο στο οποίο θα διεξαχθεί ο τελικός. Ενας οργασμός κοπιαστικής δουλειάς που συναγωνιζόταν τη φρενίτιδα οικοδόμησης αξιοθαύμαστων αρχιτεκτονικά ουρανοξυστών που δεσπόζουν στον επίπεδο ορίζοντα της πρωτεύουσας δίνοντάς της, στα χνάρια του γειτονικού Ντουμπάι, την όψη πόλης βγαλμένης από ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Το μεγαλειώδες Grand Mosque, στην πρωτεύουσα του Κατάρ
Αλλά και πάλι δεν συνιστούσε, άραγε, πολυδάπανη υπερβολή η ανέγερση τόσων νέων γηπέδων για τη χρήση μόλις 64 όλων κι όλων αγώνων; Και μετά τι θα τις έκαναν αυτές τις αθλητικές εγκαταστάσεις υψηλών προδιαγραφών; Τι θα συμβεί όταν το τσίρκο αναχωρήσει από την πόλη; Αρμοδίως μού είπαν ότι θα τα χρησιμοποιούσαν και για άλλες διοργανώσεις. Στο καλεντάρι τους έχουν ήδη σημειώσει το Ασιατικό Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2023 και την πολυαθλητική διοργάνωση των Ασιατικών Αγώνων το 2030.
Κατόπιν με διαβεβαίωσαν ότι θα παρέδιδαν τα γήπεδα στις τοπικές κοινότητες, δηλαδή, απ’ ό,τι κατάλαβα, για μαθητικές παρελάσεις, ανοιχτά συμπόσια και σχολικές γυμναστικές επιδείξεις. Ολες αυτές οι καλές, μέσα στη γαλαντομία τους προθέσεις έμοιαζαν εκτός μέτρου όταν στην Ντόχα εδρεύει το Aspire, μια απέραντη καταπράσινη αθλητική πανεπιστημιούπολη, την οποία επισκέπτονται τακτικά κορυφαίοι ευρωπαϊκοί σύλλογοι για χειμερινή προετοιμασία.
Και στο κάτω-κάτω πόσα παραπάνω φανταχτερά, λουσάτα, ξενοδοχεία-ουρανοξύστες, επώνυμων αλυσίδων σαν αυτά που βρίσκονται παραταγμένα στη σειρά στην παραλιακή λεωφόρο-στολίδι Κορνίς κατά μήκος του κόλπου της Ντόχα, θα έχτιζαν για να φιλοξενήσουν τους φιλάθλους από όλο τον κόσμο για τον ένα και μόνο μήνα της διοργάνωσης; «Οχι της ίδιας πολυτέλειας και ακτινοβολίας, αλλά περισσότερα από 100», μου απάντησαν ακαριαία. Αν όλα αυτά μου φαίνονταν σπάταλη σκορποχεριά, τσάμπα πήγαν και τα δικά μου τα αδιευκρίνιστα ερωτήματα.
Δεν είχα αντιληφθεί ποιο ισχυρό κίνητρο τους ωθούσε και τι μεγάλο κόλπο παιζόταν σε αυτό που οι γραφειοκράτες του Κατάρ ονόμαζαν επικό έργο. Κόστους 220 δισ. δολαρίων! Μέχρι τώρα το ακριβότερο Παγκόσμιο Κύπελλο ήταν αυτό της Βραζιλίας το 2014, που κόστισε μόλις 15 δισ. δολάρια. Προφανώς η απόφασή τους να ξοδέψουν έναν σκασμό δισ. για να παραδώσουν το ακριβότερο αθλητικό γεγονός όλων των εποχών εξυπηρετούσε πολύ πιο μεγαλεπήβολα σχέδια.
Νταραβέρια
Κατ' αρχάς οι εγχώριοι και ξένοι παράγοντες που «έτρεχαν» από το 2010 το πρότζεκτ του Μουντιάλ, με ειλικρίνεια ομολογούσαν ότι η μικρή χώρα ούτε την εμπειρία μεγάλων διοργανώσεων είχε, ούτε την ποδοσφαιρική παράδοση διέθετε πριν αποτολμήσει το άλμα.
Διαπιστωμένα, όμως, ήταν ικανή στις διαπραγματεύσεις και τις διμερείς συμφωνίες υψηλού επίπεδου. Λογικά οι άνθρωποι που αγοράζουν τανκς Leopard από τους Γερμανούς, πυραύλους Patriot από τους Αμερικανούς και πολεμικά αεροσκάφη Rafale από τους Γάλλους δεν έχουν άγνοια από μεγάλα διακρατικά νταραβέρια. Πόσο μάλλον όταν ψωνίζουν επιβατικά αεροπλάνα Boeing και Airbus, χτίζουν γιγαντιαία τάνκερ στα ναυπηγεία της Νότιας Κορέας, προσχωρούν σε κολοσσιαίες εμπορικές συμφωνίες με την Κίνα για την εξαγωγή σε αυτήν αναρίθμητων τόνων υγροποιημένου φυσικού αερίου και μοιράζονται από κοινού με το Ιράν το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο. Χώρια που στα εδάφη του Κατάρ εδρεύει η μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στη Μέση Ανατολή που φιλοξενεί περίπου 10.000 στρατιώτες. Καθόλου τυχαία δεν ανέλαβαν πρωταγωνιστικό διαπραγματευτικό ρόλο κατά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν των Ταλιμπάν.
Για μια μουσουλμανική χώρα, όμως, που η έκτασή της δεν ξεπερνά τη μισή Πελοπόννησο και οι αυτόχθονες πολίτες της με το ζόρι υπερβαίνουν τις 320.000, δεν αρκούσε η διεθνής τοποθέτηση μέρους των πετροδολαρίων της και το κατά παραχώρηση διπλωματικό της κύρος. Χρειαζόταν να βάλει και να κερδίσει ένα χοντρό παγκόσμιο στοίχημα. Τα λεφτά έτσι κι αλλιώς περίσσευαν.
Μπορεί στους σεΐχηδες του σουνίτικου Κατάρ τα λεφτά να ξεχειλίζουν από την καφίγια και να τρέχουν από τους αστραγάλους της πατροπαράδοτης ρόμπας τους, αλλά οι ίδιοι δεν είναι κορόιδα. Εχουν αποδειχθεί επιδέξιοι μετρ στα μεγάλα ντιλ. Διατηρούν επιτυχημένες συμμετοχές στις διεθνείς τράπεζες Barclays, Credit Suisse, Deutsche Bank. Κατέχουν επίσης στρατηγικά μετοχικά μερίδια στις εταιρείες Porsche, Volkswagen, Siemens, Hochtief. Εχουν ακόμη επενδύσει σε ακίνητα, πολυτελή ξενοδοχεία, συγκροτήματα γραφείων και εξέχουσες ιστορικές κατοικίες στο Παρίσι, στην Ουάσινγκτον, στο Λος Αντζελες.
Στο Λονδίνο, για παράδειγμα, ελέγχουν το πολυώροφο κτίριο HSBC και το «The Shard», τον υψηλότερο ουρανοξύστη της πόλης, το κατάστημα Harrods, το ξενοδοχείο «Savoy», ενώ στη Νέα Υόρκη κατέχουν περίπου το 10%του εμβληματικού Empire State Building. Αναπόφευκτα με την ιδιοκτησία τεράστιων ενεργειακών αποθεμάτων, διαθέτοντας άφθονο μελλοντικό χρόνο ως νέο κράτος -η χώρα ανεξαρτητοποιήθηκε μόλις το 1971- και ανυπολόγιστο διαθέσιμο χρήμα αναζητούσαν τη βάση της οικοδόμησης εθνικής υπερηφάνειας και απόδειξης ικανότητας της εθνικής τους ταυτότητας. Την ανακάλυψαν στη φαραωνική διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
Της οποίας η υπεύθυνη, ταχύτατη και επιτυχημένη ολοκλήρωση ως το πιο ακριβό αθλητικό γεγονός που έγινε ποτέ θα διασκέδαζε το λιλιπούτειο μέγεθος του Κατάρ και θα αναδείκνυε την περιφερειακή του ήπια επιρροή. Και αφότου το ’βαλαν αμέτι μουχαμέτι να τους ανατεθεί η διοργάνωση, τη διεκδίκησαν με όλα τα μέσα. Ανοιξαν τα σεντούκια με τα φλουριά, έβαλαν τα καλά και ντιζαϊνάτα δυτικά τους κοστούμια και ξαμολήθηκαν φιλόδοξοι στις ποδοσφαιρικές πιάτσες του πλανήτη.
Αραβικός κόλπος
Εκείνη την παγωμένη Παρασκευή στη Ζυρίχη, στις αρχές Δεκεμβρίου του 2010, όλα είχαν διευθετηθεί με τον ιδανικότερο τρόπο για το Κατάρ. Τα 22 μέλη που αποτελούσαν τότε την Εκτελεστική Επιτροπή της FIFA, έδωσαν στον τέταρτο γύρο της ψηφοφορίας 14 ψήφους υπέρ του Κατάρ έναντι 8 υπέρ της σοβαρότερης αντίπαλης υποψηφιότητας των ΗΠΑ. Οι υπόλοιπες υποψηφιότητες της Αυστραλίας, της Ιαπωνίας και τη Νότιας Κορέας είχαν απορριφθεί διαδοχικά στις τρεις προηγούμενες ψηφοφορίες. Περιχαρής ο τότε πρόεδρος της FIFA, Σεπ Μπλάτερ, ανακοίνωσε περήφανος -άλλο αν τα γύρισε αργότερα- την ανάθεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 στη χώρα του Περσικού κόλπου -Αραβικό τον αποκαλεί το Κατάρ.
Στην αίθουσα οι θορυβώδεις, έξαλλοι πανηγυρισμοί του μυστακοφόρου πρώην εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Χαμάντ μπιν Καλίφα αλ Θάνι και της κομψής και πανέμορφης συζύγου του, σεΐχας Μοζά μπιντ Νάσερ αλ Μισνέντ, ξάφνιασαν με την αντισυμβατική εκδηλωτικότητά τους χιλιάδες Καταριανούς που παρακολουθούσαν με αγωνία στην τηλεόραση την τελετή. Στην πατρίδα του το ζευγάρι εμφανιζόταν δημοσίως συγκρατημένο και συνεσταλμένο.
Αγνωστο στους ντόπιους υπηκόους του πώς παρουσιαζόταν στα ταξίδια του με την υπερμεγέθη θαλαμηγό στην Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Την ίδια ώρα η επίσημη αντιπροσωπεία της χώρας καυχιόταν για τον άρτιο φάκελο των 750 σελίδων για τη διοργάνωση που είχαν παραδώσει μήνες νωρίτερα στους αξιωματούχους της FIFA. Η αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι στον χώρο υποψιάζονταν μίζες, λαδώματα και δωροδοκίες εκ μέρους του Κατάρ για την «εξαγορά» της ανάθεσης.
Ελάχιστοι από τους καχύποπτους γνώριζαν ότι ηθικά λόγω θρησκείας και τυπικά εξαιτίας της νομοθεσίας η δωροδοκία είναι απαγορευμένη στη χώρα. Οχι όμως και οι δημόσιες σχέσεις. Ινσαλάχ: Εφόσον το ήθελε και ο Αλλάχ και το επέτρεπε ο προφήτης του Μωάμεθ, το κράτος υπολογίζεται ότι δαπάνησε 200 εκατ. δολάρια για λόμπινγκ έναντι 15 μόνο των αντιπάλων Αμερικανών. Τι περίμενε, λοιπόν, κανείς να γίνει. Το Κατάρ φάνταζε σαν μια χρυσή ομπρελίτσα στηριγμένη σε πλατινένια οδοντογλυφίδα ως διακόσμηση στο ντροπιαστικό εξωτικό κοκτέιλ που συνήθως σερβίρει η FIFA. Εξάλλου στους λαμπερούς κύκλους των χλιδάτων αξιωματούχων της η λιτότητα και η εγκράτεια ποτέ δεν ήταν αρεστές.
Την επόμενη μέρα της ψηφοφορίας η γερμανική ταμπλόιντ «Bild» κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο τίτλο «Καταρ-στροφή» και υπότιτλο «Η FIFA πούλησε το Παγκόσμιο Κύπελλο στους σεΐχηδες του μίνι κράτους της ερήμου». Η ιταλική «Repubblica» έγραψε φαρδιά πλατιά «Το Κατάρ έκλεψε την μπάλα από τον Ομπάμα ο οποίος έχει θυμώσει». Η γαλλική «Liberation» εξέφρασε τη δυσπιστία της αναφέροντας με απορία «πώς μπορεί μια τόσο μικρή χώρα χωρίς αθλητική παράδοση να διοργανώσει ένα τόσο σημαντικό γεγονός;».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν τα περισσότερα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο. Αλλά για τους Καταριανούς κυβερνήτες, στη χώρα που σπανίως ψιχαλίζει, «πέρα έβρεχε». Για να κερδίσουν την υποστήριξη των Ευρωπαίων ποδοσφαιρόφιλων, ανακοίνωσαν την ίδια χρονιά μια συμφωνία χορηγίας της κρατικής Qatar Airways στη φανέλα της Μπαρτσελόνα με τίμημα ύψους 150 εκατ. ευρώ για πέντε χρόνια. Στον αμέσως επόμενο τόνο ξόδεψαν 500 εκατ. ευρώ για να αγοράσουν την Παρί Σεν Ζερμέν, την αγαπημένη ομάδα τού τότε Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί. Ηδη το κρατικό ταμείο του Κατάρ έχει αγοράσει ποσοστό και στην πορτογαλική ομάδα Μπράγκα.
Στοιχεία μηδέν
Οσο για τις διαβόητες κατηγορίες για χρηματισμό, κανένα επιβαρυντικό στοιχείο δεν βρέθηκε εις βάρος του Κατάρ. Παρά τις πολύχρονες δικαστικές και αστυνομικές έρευνες στα ντουλάπια με τα άπλυτα των μελών της διεθνούς ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας, ουδέν ανάρμοστο διαπιστώθηκε. Η καταγγελλόμενη χώρα από τη μεριά της πέρασε ντούκου της «ανυπόστατες» κατηγορίες και ευέλικτα προσπέρασε μια μορφή δυτικής μομφής, ανυπόφορης επίδειξης αρετής και ηθικολογικής υπεροχής που «χάιδευε» υποκριτικά τον κυνικό Πούτιν στο Μουντιάλ της Ρωσίας του 2014 και επέκρινε, αν δεν κατακεραύνωνε, τους Αραβες ως ανέντιμους.
Το Κατάρ δεν αντέδρασε, αλλά υπερασπιζόταν την τιμή του απέναντι στη σπέκουλα. Το επιβεβαίωσε και η εφημερίδα «Le Monde» γράφοντας ότι «το Κατάρ πάντα αρνιόταν ότι κέρδισε την ανάθεση με διεφθαρμένα μέσα».
Πριν φύγω από την Ντόχα περιπλανήθηκα στο παραδοσιακό παζάρι Σουκ Γουακίφ, επισκέφτηκα το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, ένα διαμάντι λιτής αρχιτεκτονικής, σχεδιασμένο από τον Κινεζοαμερικανό IM Pέι. Διάβηκα από το αχανές Εθνικό Μουσείο, ένα αρχιτεκτονικό επίτευγμα του Jean Nouvel εμπνευσμένο από τα κρυστάλλινα συμπλέγματα των «τριαντάφυλλων της άμμου» που φύονται στη μονότονα γκρίζα έρημο του Κατάρ.
Πεισματάρα χώρα
Σεργιάνισα σε εμπορικά κέντρα λιγότερο ή περισσότερο πολυτελή, μαρμάρινα, αστραφτερά, μερικά αντιγραφές αχανών αμερικανικών mall, άλλα ρέπλικες της κομψής Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε Β’ στο Μιλάνο. Πήγα στα στούντιο του καναλιού Αλ Τζαζίρα, του πρώτου αραβικού δορυφορικού καναλιού που εδρεύει εκεί από το 1996. Πέρασα έξω από τζαμιά όπου ο μουεζίνης καλούσε πέντε φορές την ημέρα σε προσευχή. Χάζεψα τις παραδοσιακές βάρκες ντάου των άλλοτε ψαράδων μαργαριταριών, της μοναδικής δραστηριότητας του ντόπιου πληθυσμού πριν πλημμυρίσουν με πετρέλαιο που παρήγαγε τον αστρονομικό τους πλούτο.
Παντού, πάντως, με υποδέχτηκαν με απροσποίητη ευγένεια και με φιλοξένησαν θερμά σε ένα περιβάλλον απόλυτης ασφάλειας. Τελικά αναγνώρισα ότι η χώρα, παρά τις αδυναμίες και τις ατέλειές της, είναι πεισματάρα στην επίτευξη των δρομολογημένων στόχων της. Με τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου αποσκοπούσε να επεκτείνει τη γεωπολιτική της επιρροή. Να γίνει ένας σημαντικός περιφερειακός διπλωματικός παίκτης στην πιο χαοτική περιοχή στον κόσμο. Και βέβαια να δοξαστεί αφήνοντας στις επόμενες γενιές μια βιώσιμη κληρονομιά.
Κάποτε ο πλούτος της χώρας σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα τελειώσει. Το γνωρίζουν. Οι απόγονοι των ελίτ της χώρας θα ζήσουν πλουσιοπάροχα για διακόσια ακόμη χρόνια. Η πατρίδα τους, όμως, τι θα γίνει αύριο; Δεν θέλουν να γυρίσουν στο τριτοκοσμικό τους παρελθόν, τη φτώχεια και την «καλοσύνη των ξένων». Γι’ αυτό επενδύουν προνοητικά από τώρα στον αθλητισμό, την ψυχαγωγία, τον τουρισμό, τον πολιτισμό, την εγκατάσταση ξενόγλωσσων κορυφαίων πανεπιστημίων, τις λιανικές αγορές της αφθονίας και τις εξελιγμένες μεταφορές, με την ελπίδα να γίνουν τα ηλιόλουστα κέντρα με χαμηλή φορολογία για εύπορους τουρίστες και πλουσιότερους μόνιμους κατοίκους. Η διοργάνωση του Μουντιάλ αποτέλεσε το κίνητρο για την τόνωση της ανάπτυξης και την αφορμή της επέκτασης των υποδομών του ανδροκρατούμενου Κατάρ. Αν τώρα δεν εμφανιστούν μεθυσμένοι με μπίρα Αγγλοι στις κερκίδες, μικρό το κακό. Το τουρνουά αναμένεται να ολοκληρωθεί στις 18 Δεκεμβρίου, που προγραμματισμένα συμπίπτει με τους εορτασμούς της Εθνικής Ημέρας του Κατάρ, ένα ταιριαστό και μάλλον συμβολικό τέλος.
Και εφόσον πάνε όλα καλά μέχρι το φινάλε, ποιος τους πιάνει. Ονειρεύονται κιόλας μία ακόμη διοργάνωση, ανεκτίμητο πετράδι στο στέμμα της αίγλης τους. Την ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2036 στη χώρα, προς φθόνο των πιο φονταμενταλιστών Αράβων γειτόνων τους. Αν μέχρι τότε η κλιματική αλλαγή δεν επιφέρει συνταρακτικές αλλαγές, θα είναι οι πρώτοι θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες που θα γίνουν χειμώνα. Το μόνο σίγουρο είναι, μια και δεν πρόκειται να αλλαξοπιστήσει, ότι το Κατάρ θα παραμείνει για πολύ δυσανεκτικό στις ουμανιστικές αξίες του Διαφωτισμού. Αλλά και γι’ αυτό δεν παίρνει κανείς όρκο, καθώς εξελίσσεται σε μια χώρα που της αρέσει να ρισκάρει και να υιοθετεί καινοτομίες.
