Τελικά, το Παγκόσμιο Κύπελλο στο Κατάρ προάγει την υγεία;

«Το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου, το λεγόμενο Μουντιάλ, είναι η κορυφαία διοργάνωση σε ομαδικό άθλημα τη χρονιά που διανύουμε. Μάλιστα, το ενδιαφέρον γι’ αυτό είναι ακόμα πιο αυξημένο με δεδομένο ότι διοργανώνεται για πρώτη φορά σε μια χώρα της Αραβικής Χερσονήσου, συγκεκριμένα στο Κατάρ και γίνεται εν μέσω της αγωνιστικής περιόδου, Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Η κορυφαία αυτή αθλητική δραστηριότητα θα έπρεπε λογικά να προβάλει τις θετικές όψεις του αθλητισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, δεδομένου ότι η τηλεθέαση αναμένεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο ρεκόρ, όπως άλλωστε γίνεται σε κάθε Μουντιάλ. Εκατομμύρια τηλεθεατές θα βλέπουν υπεραθλητές να προσφέρουν υψηλού επιπέδου ποδοσφαιρικό θέαμα και οι ποδοσφαιριστές αναμένεται να αποτελέσουν πρότυπα υγιεινής διατροφής και γενικότερα αθλητικής ζωής, ιδιαίτερα στους μικρούς σε ηλικία φιλάθλους. Σε αυτό συνηγορεί και ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Tedros Adhanom Ghebreyesus, ο οποίος δήλωσε ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο που διοργανώνεται από τη FIFA στο Κατάρ αποτελεί «μια μοναδική ευκαιρία να δείξουμε πως ο αθλητισμός μπορεί να προαγάγει την υγεία». Ο ΠΟΥ, το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας του Κατάρ, η FIFA και η οργανωτική επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου ελπίζουν να δημιουργήσουν μια «κληρονομιά για τον αθλητισμό και την υγεία», με στόχο να προωθηθούν η υγεία και ο υγιεινός τρόπος ζωής σε αυτή και σε μελλοντικές παρόμοιες μαζικές συναθροίσεις. 

 
       Πάρα ταύτα σε ένα από τα εγκυρότερα παγκοσμίως Ιατρικά περιοδικά, το Lancet, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο με τίτλο-ερώτηση για το αν θα είναι πραγματικά καλό αυτό το Παγκόσμιο Κύπελλο για την υγεία.  
Περιληπτικά, το ενδιαφέρον αυτό άρθρο θέτει τους εξής προβληματισμούς:
        1. Δεν είναι αποδεδειγμένο ότι οι διεθνείς αθλητικές εκδηλώσεις δίνουν πράγματι μια ευκαιρία για προβολή των πλεονεκτημάτων της σωματικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα (2021) έδειξε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν έχουν βελτιώσει τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας του πληθυσμού, χάνοντας την ευκαιρία αυτή για τη δημόσια υγεία. Άλλωστε, οι πιο σημαντικοί χορηγοί αυτού του Παγκοσμίου Κυπέλλου περιλαμβάνουν μεγάλες εταιρείες μπύρας, fast-food και αναψυκτικών (Budweiser, McDonalds και Coca Cola), που κάθε άλλο παρά προωθούν τον υγιεινό τρόπο ζωής, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στη ρύπανση της ατμόσφαιρας με άνθρακα.

        2. Το αθλητικό αυτό γεγονός έχει επισκιαστεί κι από τις αναφορές για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κατάρ.  Η οικονομία του Κατάρ βασίζεται σε μετανάστες εργάτες, οι οποίοι υπολογίζονται περίπου 2,2 εκατομμύρια σε έναν πληθυσμό 2,9 εκατομμυρίων. Έτσι το 95% του εργατικού δυναμικού στο Κατάρ είναι μετανάστες, πολλοί από τους οποίους είναι από τη νότια και νοτιοανατολική Ασία και εργάζονται στον κατασκευαστικό τομέα.  Το Κατάρ χρησιμοποιεί ένα σύστημα χορηγιών, ονομαζόμενο kafala, που συνδέει το νομικό καθεστώς των μεταναστών εργαζομένων με τον εργοδότη τους. Παρόλο που εγκρίθηκαν το 2020 κάποιες μεταρρυθμίσεις, όπως το να επιτρέπεται στους εργαζόμενους να αλλάζουν θέσεις εργασίας και ένας κατώτατος μισθός, οι εργαζόμενοι αυτοί υφίστανται μορφές εκμετάλλευσης, όπως είναι ο συνωστισμός, η ανεπαρκής τροφή και η πλημμελής επαγγελματική ασφάλεια.  Η πρόσβαση ακόμα στην υγειονομική περίθαλψη δεν είναι εγγυημένη και εξαρτάται από τους εργοδότες.  Η περιφρόνηση, λοιπόν, του δικαιώματος των μεταναστών στην υγεία παραβιάζει τα διεθνή πρότυπα και εθελοτυφλεί μπροστά στις σοβαρές συνέπειες για την υγεία τους. 

       Νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι η κορυφαία αθλητική διοργάνωση της χρονιάς προφανώς διασκεδάζει τους φιλάθλους και θα προσφέρει πλούσιο θέαμα, ανάλογο και με τις απίστευτες αθλητικές ικανότητες των ποδοσφαιριστών. Οι αθλητικές επιδόσεις, η ομαδική προσπάθεια των ομάδων για τη νίκη και τα ψυχικά χαρίσματα των πρωταθλητών πρέπει να αναδεικνύονται και να προβάλλονται σε τέτοιες διοργανώσεις. Τέτοια πρότυπα χρειάζονται όλοι και κυρίως η νεολαία ώστε να προαχθεί και η υγεία των λαών.
Οι διοργανώτριες λοιπόν αρχές, κράτη και ομοσπονδίες, οφείλουν να διαφυλάττουν αυτές τις αρετές προβάλλοντας αυτές τις υγιείς αξίες και όχι να εκπέμπουν λανθασμένα μηνύματα εμπορικής μόνον εκμετάλλευσης, κερδοσκοπίας και προσβολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα πρέπει λοιπόν να προτάσσουν τις διατροφικές συνήθειες των αθλητών, τη σκληρή προπόνηση που κάνουν, τις θυσίες στις οποίες υπόκεινται ακόμα και στην προσωπική τους ζωής για να διατηρούνται σε φόρμα και να κατακτήσουν το στόχο τους, αλλά συνάμα και την αφοσίωση, την πειθαρχία και το ομαδικό πνεύμα που θα πρέπει να έχουν για να φθάσουν στη νίκη. Πολύ χρήσιμο θα ήταν επίσης να παρουσιάσουν οι διοργανώτριες αρχές την ιατρική περίθαλψη που λαμβάνουν οι αθλητές πριν αρχίσουν να προπονούνται για να αποφευχθούν αιφνίδιοι θάνατοι ή ακόμα και τους τρόπους αντιμετώπισης τραγικών περιστατικών, όπως αυτό του ποδοσφαιριστή Έρικσεν ,της Εθνικής Δανίας στο τελευταίο Euro.

      Δυστυχώς, όμως, για ακόμα μια φορά με πρόσχημα το κέρδος των διοργανωτών διαφημίζονται καταναλωτικά προϊόντα που δεν προάγουν την υγεία. Ακόμα χειρότερα για την ανοικοδόμηση των απαραίτητων υποδομών χρησιμοποιούνται μέθοδοι κοινωνικά απαράδεκτες και περιβαλλοντικά και υγειονομικά επικίνδυνες. Αν πραγματικά οι διοργανωτές αυτών των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων είχαν ψηλά στην ατζέντα τους την προβολή θετικών μηνυμάτων για την κοινωνία μας, ακόμα και οι πρωταγωνιστές θα συμμετείχαν με μεγαλύτερο κίνητρο. Άλλωστε και ένας από τους κορυφαίους ποδοσφαιριστές της εποχής μας, ο Ρονάλντο, σε μια συνέντευξή του με την Εθνική Πορτογαλίας προ έτους έβγαλε το διαφημιζόμενο αναψυκτικό από μπροστά του και έβαλε ένα μπουκάλι νερό λέγοντας στη γλώσσα του ‘Aqua’.

       Συμπερασματικά, το αποτύπωμα για την υγεία που θα αφήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 μπορεί ακόμα να διαμορφωθεί.  Άλλωστε, το Παγκόσμιο Κύπελλο είναι μια ευκαιρία για προβληματισμό σχετικά με την κοινωνική ευθύνη και τις συλλογικές ενέργειες που μπορούν να λειτουργήσουν ευεργετικά για την παγκόσμια υγεία. Σε κάθε περίπτωση, ένα Παγκόσμιο Κύπελλο δεν έχει να κάνει μόνο με το τι συμβαίνει μέσα στο γήπεδο, αλλά επηρεάζει και διαμορφώνει εικόνες και στάσεις στην ευρύτερη κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο.»