Αποκλιμακώνεται η ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Εκτός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και μάλιστα εντός τουρκικών χωρικών υδάτων πλέουν αυτή την ώρα (απότις τρεις τα ξημερώματα της Δευτέρας) το νορβηγικό ερευνητικό πλοίο Μαλένε Όστερβολντ και η τουρκική φρεγάτα Γκεντίζ, ενώ η ελληνική κανονιοφόρος Πολεμιστής κινείται ανατολικώς του Καστελορίζου.

Ήδη από το απόγευμα της Κυριακής το Μαλένε Όστερβολντ είχε ενημερώσει τον κυβερνήτη του Πολεμιστή ότι σταματά τις έρευνες και ότι απομακρύνεται από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Επικαλούμενοι όμως βλάβη (την οποία περιέργως δεν προσδιόρισαν), οι Νορβηγοί απομακρύνονταν από την περιοχή 100 νμ νοτίως του Καστελορίζου, με χαμηλή ταχύτητα.

Είχε προηγηθεί ο μονομερής προσδιορισμός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, έπειτα από απόφαση των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας κι ενώ το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε επιμείνει (με επίσημη ανακοίνωση) ότι οι έρευνες δε γίνονται στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Σε τακτικό πεδίο, τα στοιχεία αυτά σηματοδοτούν την προσωρινή αποκλιμάκωση της κρίσης που ξεκίνησε από το πρωί της Παρασκευής όταν το νορβηγικό πλοίο συνοδευόμενο από την τουρκική φρεγάτα πραγματοποίησαν γεωφυσικές έρευνες σε τμήματα της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως του Καστελορίζου και μάλιστα χωρίς να έχει ζητηθεί άδεια από την ελληνική κυβέρνηση.

Στην προαγγελία που εκδόθηκε από την Άγκυρα το πρωί της Παρασκευής, αναφερόταν η εκκίνηση ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου σε περιοχή εντός της τουρκικής –δήθεν-υφαλοκρηπίδας.

Με την προσπάθεια να ξεκινήσουν έρευνες στην ελληνική υφλαοκρηπίδα, η τουρκική κυβέρνηση (ακόμη κι αν κάποιος είναι τόσο καλόπιστος ώστε να θεωρήσει ότι δεν ήταν προσχεδιασμένο) δοκίμασε τις αντοχές της ελληνικής κυβέρνησης. Η Αθήνα, που για να αποδείξει ότι οι έρευνες γίνονταν σε ελληνική υφαλοκρηπίδα αναγκάστηκε να προσδιορίσει το εύρος της στη συγκεκριμένη περιοχή, δημιούργησε και το όριο των ελληνικών υποχωρήσεων. Με άλλα λόγια, σε περίπτωση που σε μεταγενέστερο χρόνο επιχειρηθούν έρευνες από τουρκικό ή άλλο πλοίο στη συγκεκριμένη περιοχή, η όποια κυβέρνηση θα πρέπει να δείξει ότι μπορεί να υπερασπίζεται τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Για ορισμένους στρατιωτικούς και διπλωμάτες, η μίνι κρίση με το Μαλένε Όστερβολντ θυμίζει τα προεόρτια της κρίσης του Μαρτίου του 1987. Τότε η Ελλάδα και η Τουρκία βρέθηκαν στα πρόθυρα του πολέμου όταν αρχικώς το «Πίρι Ρέις» έκανε έρευνες στο βυθό του Αιγαίου ενώ κινούνταν μεταξύ Λήμνου, Σαμοθράκης, Θάσου, μέχρι την περιοχή 12 νμ από τον Άθω. Λίγες ημέρες αργότερα η τουρκική κυβέρνηση Οζάλ ανακοίνωνε την έξοδο και του «Σισμίκ 1» στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, όμως μετά την απόφαση της κυβέρνησης Παπανδρέου να διαφυλάξει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας με όποιο τρόπο χρειαστεί (και την ταυτόχρονη έξοδο του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο), η Άγκυρα αναδιπλώθηκε και το Σισμίκ έκανε βόλτες στα τουρκικά χωρικά ύδατα, μεταξύ Ίμβρου και Καλλίπολης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε, ο Ανδρέας Παπανδρέου απέρριπτε τις απόπειρες διαμεσολάβησης των ΝΑΤΟϊκών και των Αμερικανών με σκοπό να επιλυθούν τα δήθεν προβλήματα του Αιγαίου με διμερείς διαπραγματεύσεις ή με επιδιατησία. Πάγια θέση της Ελλάδας ήταν τότε ότι η μόνη διαφορά των δύο χωρών είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και ότι διάλογος μπορεί να γίνει μόνο για τη σύνταξη του συνυποσχετικού ώστε να γίνει προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης που θα αποφάσιζε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Από το 1987, η Τουρκία υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας εκτείνεται μέχρι τα μέσα του Αιγαίου κι ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, επικαλούμενη την (ανενεργή για την Αθήνα) διακήρυξη της Βέρνης.

Η Ελλάδα επισημαίνει ότι με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας, τη Σύμβαση της Γενεύης και τη διεθνή εμπειρία τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα.

21 χρόνια μετά την κρίση του 1987, Ελλάδα και Τουρκία τυπικώς βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αφού η Αθήνα μοιάζει να έχει αποδεχθεί τη λογική της Άγκυρας. Τα τελευταία τρία χρόνια ιδίως, βρίσκεται σε εξέλιξη και η λεγόμενη διπλωματία των στρατηγών, με ανταλλαγές επισκέψεων των αρχιστρατήγων και των αρχηγών γενικών επιτελείων.

Το επεισόδιο του Καστελόριζου και η παρουσία του Μαλένε Όστερβολντ δείχνει ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν επηρεάζονται από την πολιτική «των καλών προθέσεων». Ούτε οι διερευνητικές, ούτε η κόκκινη γραμμή των αρχιστρατήγων εμπόδισαν την Άγκυρα να ξανανοίξει το θέμα της υφαλοκρηπίδας και να επαναφέρει εμμέσως τον ισχυρισμό για διχοτόμηση του Αιγαίου. Η τουρκική κυβέρνηση άλλωστε γνωρίζει ότι το πολύ – πολύ η ΕΕ να της απευθύνει συστάσεις για τήρηση σχέσεων καλής γειτονίας και ουδεμία άλλη επίπτωση θα υποστεί, εφ’ όσον τα κοινοτικά χρήματα θα συνεχίσουν να ρέουν κανονικά προς την Άγκυρα...

Από την άλλη, η Αθήνα θα πρέπει να αντιληφθεί ότι είναι άλλο τα ευχολόγια και η πολιτική των δημοσίων σχέσεων και άλλο τα συμφέροντα της χώρας. Και μπορεί στο περιστατικό του Μαλένε Όστερβολντ η πολιτική της αποκλιμάκωσης να λειτούργησε (στο πλαίσιο της ακολουθούμενης πολιτικής κατευνασμού), όμως μετά τον προσδιορισμό των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, η ελληνική κυβέρνηση (όποια κι αν είναι) είναι βέβαιον ότι κάποια στιγμή θα κληθεί να αποδείξει ότι μπορεί να διασφαλίσει τα κυριαρχικά δικαιώματα με όλους τους τρόπους. Άλλωστε η τακτική της Τουρκίας περισσότερο θυμίζει το μύθο με το βάτραχο και το σκορπιό (με την Άγκυρα στο ρόλο του δηλητηριώδους αραχνοειδούς) παρά οτιδήποτε.

 Τι προηγήθηκε 

Στα διεθνή ύδατα περίπου 80 ναυτικά μίλια νοτίως του Καστελόριζου (20 με 30 μίλια ανατολικά της ορίου γραμμής του FIR Αθηνών) αλλά μέσα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, κινούνται ένα νορβηγικό ερευνητικό πλοίο και μια τουρκική φρεγάτα, με το αιτιολογικό της διεξαγωγής γεωφυσικών ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου. Στην περιοχή, κοντά στο ερευνητικό «Μαλένε Όστερβολντ» και τη φρεγάτα «Γκεντίζ», πλέει η κανονιοφόρος «Πολεμιστής» που καλεί τα δύο πλοία να αποχωρήσουν και να μην πραγματοποιήσουν έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. 

Με αυτή της τη σχεδιασμένη κίνηση, η Άγκυρα αμφισβητεί εμπράκτως τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.   

Η όλη μεθόδευση που ακολουθήθηκε από την τουρκική πλευρά αποδεικνύει ότι η προσπάθεια διεξαγωγής ερευνών από ένα νορβηγικό πλοίο με τη συνοδεία τουρκικού πολεμικού ήταν προσχεδιασμένη.  

Όπως πληροφορείται το protothema.gr, η μεθόδευση ξεκίνησε το πρωί της Παρασκευής, όταν οι αρμόδιες τουρκικές υπηρεσίες εξέδωσαν προαγγελία με την οποία ενημέρωναν ότι θα ξεκινήσουν έρευνες σε περιοχή εντός της τουρκικής –δήθεν-υφαλοκρηπίδας. 

Η προαγγελία ελήφθη και από το Πολεμικό Ναυτικό, οι αξιωματικοί του οποίου συνειδητοποίησαν ότι οι Τούρκοι ενημερώνουν τους ναυτιλλομένους για διεξαγωγή ερευνών σε ελληνική εριοχή και χωρίς προηγουμένως να έχουν ζητήσει την έγκριση των ελληνικών αρχών! Με απλά λόγια, εάν κάποιος έπρεπε να ενημερώσει για τις έρευνες αυτός θα έπρεπε να ήταν η ελληνική πλευρά, η οποία εν προκειμένω ούτε καν ενημερώθηκε από την Άγκυρα που μάλιστα ισχυρίστηκε ότι οι γεωφυσικές έρευνες θα γίνουν στην τουρκική υφαλοκρηπίδα.  

Αμέσως μετά τη λήψη της προαγγελίας, η κανονιοφόρος Πολεμιστής έλαβε εντολή για άμεσο απόπλου από τη Ρόδο με κατεύθυνση την περιοχή 80 νμ νοτίως του Καστελορίζου, όπου ήδη κινούνταν η τουρκική φρεγάτα και το νορβηγικό ερευνητικό. 

Από το απόγευμα της Παρασκευής, ο κυβερνήτης του Πολεμιστή εξέπεμεψε σήμα προς τον καπετάνιο του νορβηγικού ερευνητικού σκάφους με το οποίο του ζητούσε να απομακρυνθεί από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Μέσω του διαύλου επικοινωνίας link 16, ο Έλληνας αξιωματικός κάλεσε το πλοίο «Μαλένε Όστερβολντ» να απομακρυνθεί διότι κάνει έρευνες στα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χωρίς προηγουμένως να έχει εξασφαλίσει άδεια από την ελληνική κυβέρνηση. Κατά πληροφορίες, ο κυβερνήτης της τουρκικής φρεγάτας «Γκεντίζ» απέρριψε τις ελληνικές αιτιάσεις και ισχυρίστηκε ότι η θαλάσσια περιοχή που διεξάγονταν οι έρευνες βρίσκεται στην τουρκική επικράτεια!  

Ακολούθησαν διαβουλεύσεις σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο, οι οποίες για άγνωστο λόγο κρατήθηκαν μυστικές. Ανώτατοι παράγοντες του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών επικοινώνησαν με τον πρεσβευτή της Νορβηγίας, του εξήγησαν την κατάσταση και ζήτησαν να διαταχθεί η απομάκρυνση του ερευνητικού πλοίου από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Την Παρασκευή, το υπουργείο Εξωτερικών επέδωσε διάβημα στο νορβηγό πρεσβευτή στην Αθήνα και η ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα προέβη σε διαμαρτυρία στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, διαδικασία που επαναλήφθηκε το μεσημέρι του Σαββάτου.  

Αρχικώς, το Όσλο φάνηκε να κατανοεί τις ελληνικές απόψεις και λίγο μετά τις 12 τα μεσάνυχτα της Παρασκευής το «Μαλένε Όστερβολντ» συνοδευόμενο από την τουρκική φρεγάτα «Γκεντίζ» απομακρύνθηκε από την περιοχή.  

Ωστόσο, περί τις 6 το πρωί του Σαββάτου το νορβηγικό ερευνητικό και το τουρκικό πολεμικό πλοίο επέστρεψαν στην περιοχή. Παρά τις συνεχιζόμενες εκκλήσεις του Έλληνα κυβερνήτη να αποχωρήσουν από την ελληνική υφαλοκρηπίδα, τα δύο πλοία παραμένουν στην περιοχή. Μέχρι τις 12 το μεσημέρι του Σαββάτου το «Μαλένε Όστερβολντ» και η φρεγάτα «Γκεντίζ» βρίσκονταν 80 ναυτικά μίλια νοτίως του Καστελόριζου (20 με 30 μίλια ανατολικά της ορίου γραμμής του FIR Αθηνών) σε διεθνή ύδατα αλλά στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.  

Πληροφορίες αναφέρουν ότι η τουρκική φρεγάτα έκανε επικίνδυνους ελιγμούς γύρω από την ελληνική κανονιοφόρο, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να επιχειρήσει να ακουμπήσει πάνω στον Πολεμιστή, ένα πλοίο κατά πολύ μικρότερο της Γκεντίζ.  

Ήδη συμπληρώνονται επτά ώρες συνεχούς επικίνδυνης προσέγγισης του ελληνικού πλοίου με τους δύο απρόσκλητους επισκέπτες χωρίς να διαφαίνεται προοπτική αποκλιμάκωσης.  

Στο Πεντάγωνο και στο υπουργείο Εξωτερικών γίνονταν αλλεπάλληλες συσκέψεις ολόκληρη την Παρασκευή οι οποίες και επαναλαμβάνονταν από το ρωί του Σαββάτου. Με απόφαση της κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη και του κ. Βαγγέλη Με»ιμαράκη αποφασίστηκε να μην ανακοινωθεί το παραμικρό για το επεισόδιο, με το φόβο μήπως και εξελιχθεί σε κρίση. Σε διπλωματικό επίπεδο γίνονταν παραστάσεις διαμαρτυρίες στο Όσλο, με την ελπίδα η νορβηγική κυβέρνηση να αποασύρει το πλοίο της και έτσι να λήξει η σιωηρή αντιπαράθεση των πολεμικών πλοίων στο νότιο άκρο του ελληνικού FIR. Σε καθαρά στρατιωτικό επίπεδο, η Αθήνα επέλεξε να μην κλιμακώσει και γι’ αυτό από την Παρασκευή αποφασίστηκε να πλεύσει στην περιοχή κανονιοφόρος (μικρότερο πλοίο της τουρκικής φρεγάτας) και μέχρι το μεσημέρι του Σαββάτου δεν είχε διαταχθεί να κινηθούν στην περιοχή φρεγάτες ή άλλα πλοία του στόλου. Από την άλλη πλευρά και μόνο το γεγονός ότι το νορβηγικό ερευνητικό πλοίο συνοδεύεται από τουρκικό πολεμικό, δείχενει για ακόμη μια φορά και τις διαθέσεις της Άγκυρας.  

Κατά πληροφορίες, το «Μαλένε Όστερβολντ» μετέχει στις έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου στη Μεσόγειο, τις οποίες έχει προαναγγείλει από το 2007 η τουρκική εταιρεία πετρελαίου (ΤΡΑΟ. Ο προγραμματισμός των Τούρκων που δήλωναν υποκριτικά ότι οι έρευνές τους δεν συνδέονται με τις αντίστοιχες έρευνες που γίνονται από την Κυπριακή Δημοκρατία, ήταν οι σεισμικές έρευνες να διεξαχθούν στα βαθιά ύδατα της Μεσογείου, κυρίως στο βυθό της Αττάλειας, στην περιοχή δυτικά της Κύπρου και βορείως της Αιγύπτου. Από το ΓΕΕΘΑ επισημαίνεται ότι τις προηγούμενες μέρες η ελληνική πλευρά απέρριψε την τουρκική αναγγελία για έρευνες στην περιοχή του Καστελορίζου.

Σχετικό θέμα: «Θερμό επεισόδιο» στο Καστελόριζο