Ζ. Νόβογκρατζ: Ο καπιταλισμός στην υπηρεσία της φιλανθρωπίας

Πριν από 21 χρόνια η κυρία Ζακλίν Νόβογκρατζ έκανε ένα επαγγελματικό ταξίδι στη Ρουάντα, το οποίο υποτίθεται θα διαρκούσε τρεις εβδομάδες. Το ταξίδι τελικά όχι μόνο διήρκεσε δύο χρόνια, αλλά στάθηκε και η πηγή έμπνευσης για μία φιλανθρωπία νέου τύπου, ώστε να βοηθηθούν οι φτωχοί του κόσμου.  

Σήμερα η κυρία Νόβογκρατζ αποτελεί έναν καινοτόμο παίκτη άσκησης φιλανθρωπίας, που επανακαθορίζει τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος της φτώχειας στον κόσμο. Για εκείνη, η σημερινή καπιταλιστική κρίση αποτελεί ευκαιρία ριζικής αλλαγής, όχι μόνο του ίδιου του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά και του τρόπου λειτουργίας του διεθνούς συστήματος φιλανθρωπίας. 

Η Chase Manhattan και το μπλε μπλουζάκι

Στην αυτοβιογραφία της με τίτλο «Το μπλε μπλουζάκι», την οποία εξέδωσε πρόσφατα, περιγράφει την εμπειρία της δουλεύοντας σε μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, όπως οι Chase Manhattan Bank, The African Development Bank και το Ιδρυμα «Rockefeller». Η γραφειοκρατική, απόμακρη και συγκαταβατική στάση των οργανισμών αυτών προς εκείνους που υποστήριζαν ότι επιθυμούσαν να συνδράμουν, την ώθησαν, όπως λέει, να χαράξει τη δική της πορεία στον τομέα της φιλανθρωπίας.

Ετσι το 2001, συγκεντρώνοντας κεφάλαια από τα «Rockefeller» (5 εκατ. δολάρια), «Cisco» (2 εκατ. δολάρια) και από τρεις ακόμα ιδιώτες επενδυτές (από 1,5 εκατ. δολάρια), ίδρυσε το «Acumen fund», λίγο πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.

Το fund του «υπομονετικού καπιταλισμού»

Πρόκειται για ένα «κοινωνικό venture capital», με στόχο την προώθηση του «υπομονετικού καπιταλισμού», όπως τον ονομάζει η κυρία Νόβογκρατζ. Αποτελεί ένα παράδοξο μίγμα φιλανθρωπίας και παραδοσιακού επενδυτικού fund. Δέχεται δωρεές από φιλάνθρωπους κατά τα γνωστά, αλλά τις επενδύει καθαρά με επιχειρηματικό τρόπο, δανείζοντας ή αγοράζοντας μετοχές σε εταιρείες. Οι αποδέκτες -ιδιωτικοί ventures με στόχο το κέρδος- είναι υποχρεωμένοι να υπηρετούν τους φτωχούς, κατά έναν τρόπο που αποφέρει ευρύτερα κοινωνικά οφέλη. Το Acumen μάλιστα φροντίζει να υπολογίζει ει δυνατόν τα οφέλη αυτά και κατ’ επέκτασιν την ίδια του την αποδοτικότητα.

Οι κουνουπιέρες της Τανζανίας

Το Acumen δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς, όπως υγεία, στέγαση, νερό και χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εταιρεία «A to Z Textile Mills» στην Τανζανία, στην οποία το «Acumen» το 2002 δάνεισε 325.000 δολάρια. Την εποχή εκείνη η εταιρεία πουλούσε κουνουπιέρες (!) για προστασία από τη μαλάρια, οι οποίες έπρεπε να ψεκάζονται συχνά με εντομοκτόνο.

Το δάνειο επέτρεψε στην εταιρεία να χρησιμοποιήσει ανώτερης ποιότητας χημικά για τον ψεκασμό τους, το Acumen ήρθε σε συνεννόηση με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ώστε να τεθούν στάνταρτ για το προϊόν και με τη UNICEF ώστε να αγοράσει κουνουπιέρες με δημόσια funds. Κάπως έτσι η ετήσια παραγωγή έχει φτάσει σήμερα τα 7 εκατομμύρια, η εταιρεία απασχολεί 5.000 άτομα στην Τανζανία, κυρίως γυναίκες, ενώ πέρυσι αποπλήρωσε το δάνειό της στο Acumen.

Το Acumen επενδύει ξανά τα κέρδη του σε άλλες εταιρείες, διευρύνοντας έτσι τις αρχικές δωρεές.

Σύμφωνα με την κυρία Νόβογκρατζ, η ιδέα εφαρμογής επιχειρηματικών μεθόδων στη φιλανθρωπία όχι μόνο είναι ελκυστική, αλλά παρέχει μεγαλύτερη προστασία απέναντι στην αναποτελεσματικότητα και τη διαφθορά, οι οποίες συχνά στιγματίζουν τις παραδοσιακές φιλανθρωπικές μεθόδους.

Η ίδια αναφέρεται συχνά σε μία από τις πρώτες αποστολές της στο εξωτερικό, όπου πέρασε καιρό, προσπαθώντας να βοηθήσει μια κενυατική εταιρεία μικροοικονομικής να ορθοποδήσει. Οταν διαπίστωσε δείγματα κακοδιαχείρισης και διαφθοράς, η σχετική αναφορά που είχε συντάξει εξαφανίστηκε μυστηριωδώς και στη συνέχεια την έστειλαν από εκεί που είχε έρθει. Το Acumen, υποστηρίζει, λαμβάνει μέτρα ώστε ει δυνατόν να περιορίζονται τέτοια φαινόμενα.

Επίσης, αν και οι δυνατότητες του Acumen είναι σχετικά περιορισμένες -διαθέτει περίπου 35 εκατ. δολάρια σε επενδύσεις-  σε σύγκριση με τα δισ. δολάρια που ξοδεύονται από κυβερνήσεις και μεγάλους φιλανθρωπικούς οργανισμούς, όπως το Ιδρυμα «Gates», καταφέρνει πολλά.

Από την ίδρυσή του έχει επενδύσει περίπου 40 εκατ. δολάρια σε 40 επιχειρήσεις στην υπηρεσία των φτωχών, δημιουργώντας πάνω από 23.000 θέσεις εργασίας στην πορεία. Παράλληλα, έχει ανοίξει τον διάλογο για τον ρόλο των δυνάμεων της αγοράς, ενώ μεγάλοι οργανισμοί συγκαταλέγονται μεταξύ των θαυμαστών του, όπως η UNICEF, με την οποία συνεργάζεται συχνά.

Η επιρροή του σε φτωχές χώρες είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι ίσως φαίνεται αρχικά, καθώς τα οφέλη των εταιρειών-αποδεκτών έχουν αντίκτυπο στην εκάστοτε τοπική κοινωνία. Μεγάλη σημασία αποδίδει, όμως, το Acumen και στην προώθηση της επιχειρηματικότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφιερώνοντας πολύ χρόνο και χρήμα στην εκπαίδευση τοπικών managers, στην προσέλκυση ειδικών από τον αναπτυγμένο κόσμο, καθώς και στην ενθάρρυνση νέων επιχειρηματικών ιδεών.   

Επιχειρηματίας της χρονιάς

Από τις τράπεζες στο «Philanthropy Workshop» του «Rockefeller»

• Πριν από την ίδρυση του Acumen fund, η Ζακλίν Νόβογκρατζ ίδρυσε και διηύθυνε τα προγράμματα «The Philanthropy Workshop» και «The Next Generation Leadership» στο Ιδρυμα «Rockefeller»
• Εχει ιδρύσει επίσης έναν οργανισμό μικροοικονομικής στη Ρουάντα, ονόματι Duterimbere
• Ξεκίνησε την καριέρα της στα τραπεζικά με την Chase Manhattan Bank
• Σήμερα είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του «Stanford Graduate School of Business», του μετοχικού συμβουλίου του ιδρύματος «Aspen» και μέλος του συμβουλίου δύο παγκόσμιων οικονομικών φόρουμ για την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα και για το Νερό 
• Τιμήθηκε με το βραβείο «Ernst & Young Metro New York» ως Επιχειρηματίας της Χρονιάς για το 2008
• Αποτελεί συχνό ομιλητή σε διεθνή συνέδρια, όπως στο «Clinton Global Initiative» και στο «TED Conference».